Programma 2 Wonen

WAT HOUDT HET PROGRAMMA IN?

Terug naar navigatie - WAT HOUDT HET PROGRAMMA IN?

Goed wonen is een primaire basisbehoefte van onze permanente en tijdelijke inwoners. Dat stopt niet bij de woonvoorziening zelf en een passende woningvoorraad, maar betreft ook een goede en sociale leefomgeving, met goede en betaalbare voorzieningen op het gebied van onder andere onderwijs, zorg, welzijn en veiligheid.

Onze eigen bevolkingssamenstelling verandert door ontgroening en vergrijzing, de beroepsbevolking neemt af. Bovendien verandert steeds vaker de samenstelling van de huishoudens. Schouwen-Duiveland beweegt mee met de demografische ontwikkelingen. Onze strategie richt zich op het goed voorbereiden op veranderingen in de bevolkingssamenstelling. Door flexibel en dynamisch mee te bewegen, blijven we economisch gezond en sociaal veerkrachtig. Daartoe spelen we in op de veranderingen die op ons afkomen, met als doel een afgestemd en goed voorzieningenniveau te behouden, een woningbouwprogramma te realiseren dat voorziet in behoefte en vraag, de leefbaarheid in kernen te behouden en te versterken, waarbij voorzieningen in onze gemeente betaalbaar blijven.

IN WELKE GEMEENTELIJKE BELEIDSSTUKKEN IS HET BESTAANDE BELEID OMSCHREVEN?

Terug naar navigatie - IN WELKE GEMEENTELIJKE BELEIDSSTUKKEN IS HET BESTAANDE BELEID OMSCHREVEN?

Sociaal domein

  • Kadernota subsidies Prestaties voor de samenleving 2010
  • Samenwerken aan vitale inwoners en een gezonde regio – Regionaal kader gezondheidsbeleid Oosterschelderegio 2018–2021
  • Vitaal Schouwen-Duiveland 2020-2022
  • Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2018-2021
  • Lokaal uitvoeringsplan Een beschermd thuis en kwalitatief goed leven op Schouwen- Duiveland 2019–2022
  • Op weg naar een dementievriendelijk Schouwen-Duiveland 2019-2022
  • Schouwen-Duiveland voor elkaar – visie sociaal domein 2014
  • Beleidsnota Sociaal Domein Oosterschelderegio 2015-2018
  • Naar een Integraal sociaal domein, aanzet tot een dienstverleningsmodel
  • Operationalisering Integraal dienstverleningsmodel
  • Beleidsplan Jeugd 2015-2018
  • Voor een toekomst zonder geweld - Regiovisie aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling Zeeland 2019-2023
  • Beleidsplan maatschappelijke ondersteuning 2015-2018
  • Notitie Sturen op Maatschappelijk Resultaat
  • Beleid Mantelzorgondersteuning 2017-2020
  • Beleidsvisie Vrijwilligerswerk 2018-2022 ‘Vrijwilligerswerk Onbetaalbaar’
  • Nota Dorpshuizenbeleid 2008

Openbare ruimte

  • Visie Integraal Beheer Openbare Ruimte (2014)
  • Integraal verkeer- en vervoersplan Schouwen-Duiveland 2017-2027
  • Handboek Begraafplaatsen gemeente Schouwen-Duiveland 2016
    • Capaciteit en exploitatie Begraafplaatsen gemeente Schouwen-Duiveland 2016
    • Uitvoeringsprogramma Begraafplaatsen gemeente Schouwen-Duiveland 2016
  • Speelruimtebeleid Samen spelen (2017-2026)
  • Beleidsplan Wegen 2017-2021
  • Bomenbeleidsplan (2009)
  • Landschappelijk raamwerk Buitengebied in beweging (2007)
  • Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2015-2019 (verlengd voor 2020 en 2021)
  • Beleidsplan openbare verlichting 2019-2023

Veiligheid en openbare orde

  • Integraal Veiligheidsprogramma 2017–2018
  • Regionaal beleidsplan multidisciplinaire advisering grootschalige evenementen (2011)
  • Integraal Handhavingsbeleid 2016-2019

Onderwijs

  • Integraal Huisvestingsplan basisonderwijs Schouwen-Duiveland 2017- 2027
  • Meerjaren uitvoeringsplan en Meerjaren uitvoeringsprogramma 2020-2028
  • Onderwijsakkoord Kinderopvang en Onderwijs Schouwen-Duiveland 2018-2022
  • Onderwijsachterstandenbeleid 2019-2022

Wonen

  • Nota grondbeleid gemeente Schouwen-Duiveland 2018
  • Erfgoednota 2012-2018
  • Woonvisie 2018-2027
  • Uitvoeringsprogramma Woonvisie 2021
  • Regionale woningmarktafspraken 2014-2023
  • Structuurvisie ongebruikte individuele bouwtitels in bestemmingsplannen (2015)
  • Structuurvisie Bruinisse 2025
  • Structuurvisie Zierikzee 2030
  • Programma Zierikzee
  • Energieagenda 2018-2023
  • Regionale Energiestrategie (2020)

Sub-Programma 2.1 Goed en realistisch voorzieningenniveau

WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Terug naar navigatie - WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Schouwen-Duiveland heeft een kwalitatief goed maatschappelijk voorzieningenniveau, dat verspreid is over het eiland. De betaalbaarheid van de voorzieningen is gewaarborgd door bundeling van functies en de gebruiksintensiteit is goed. De inwoners houden zelf sport- en culturele voorzieningen en gemeenschappelijke ontmoetingsruimten in stand. Dit blijkt uit de vrijwillige inzet, goed eigen initiatief en bestuurs- en daadkracht van lokale instellingen en verenigingen.

In Zierikzee zijn de eilandelijke functies aanwezig, zoals een middelbare school, sportcomplexen, een mediatheek en diverse andere culturele voorzieningen. Zierikzee is daarmee de dragende kern met centrumvoorzieningen. Daarbuiten zijn verder, verspreid over het eiland, in diverse kernen kwalitatief goede voorzieningen op het gebied van sport, cultuur, onderwijs, zorg en welzijn aanwezig. Deze multifunctionele voorzieningen voorzien in de lokale behoefte van de omliggende gebieden; zij vervullen daarmee een satellietfunctie.

Het aantal onderwijsvoorzieningen is afgestemd op het leerlingenaantal. Scholen van diverse signatuur werken samen om het totale aanbod in kwalitatieve zin en in diversiteit te realiseren.

BELEIDSINDICATOREN

Terug naar navigatie - BELEIDSINDICATOREN
Naam indicator Eenheid Bron Waarde
Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen DUO 0,0
Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen DUO 53,0
Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie (vsv-ers) % deelnemers aan het VO en MBO onderwijs DUO 1,7

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

2.1.2. Er zijn goede voorzieningen op het gebied van (openbaar) vervoer om de bereikbaarheid van voorzieningen (voor de minder mobiele groepen) te garanderen.

Terug naar navigatie - 2.1.2. Er zijn goede voorzieningen op het gebied van (openbaar) vervoer om de bereikbaarheid van voorzieningen (voor de minder mobiele groepen) te garanderen.

Wat deden we daarvoor?

2.1.3. We bundelen eilandelijke voorzieningen zoveel mogelijk in Zierikzee. Verspreid over het eiland bundelen we voorzieningen die in een samenhangend netwerk een satellietfunctie voor de omgeving vervullen.

Terug naar navigatie - 2.1.3. We bundelen eilandelijke voorzieningen zoveel mogelijk in Zierikzee. Verspreid over het eiland bundelen we voorzieningen die in een samenhangend netwerk een satellietfunctie voor de omgeving vervullen.

Wat deden we daarvoor?

2.1.4. We maken de omslag van voorzieningen en gebouwen naar de subsidiëring van activiteiten.

Terug naar navigatie - 2.1.4. We maken de omslag van voorzieningen en gebouwen naar de subsidiëring van activiteiten.

Wat deden we daarvoor?

2.1.6. We stimuleren samenwerking van het onderwijs in onze gemeente, met als doel kwaliteit en huisvesting te verbeteren, passend in het toekomstig beeld van spreiding en bundeling van onderwijsvoorzieningen. Met als doel kwalitatief goed onderwijs.

Terug naar navigatie - 2.1.6. We stimuleren samenwerking van het onderwijs in onze gemeente, met als doel kwaliteit en huisvesting te verbeteren, passend in het toekomstig beeld van spreiding en bundeling van onderwijsvoorzieningen. Met als doel kwalitatief goed onderwijs.

Wat deden we daarvoor?

BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.1

Terug naar navigatie - BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.1

Regionaal Bureau Leerplicht (RBL)
Het RBL biedt begeleiding aan alle leerlingen uit de Oosterschelderegio in beeld en alle leerplichtige leerlingen die spijbelen, dreigen uit te vallen of uitgevallen zijn, met als doel het succesvol (ver)volgen van hun schoolcarrière. 

GR De Zeeuwse Muziekschool
De Zeeuwse Muziekschool heeft tot doel om de beleving van muziek te bevorderen door muziekonderwijs, om daarmee een bijdrage te leveren aan de culturele ontwikkeling van de lokale samenleving.

GR Veiligheidsregio Zeeland
Deze verplichte gemeenschappelijke regeling heeft tot doel te voorzien in goede hulpverlening bij rampen en incidenten. Daartoe stelt de Veiligheidsregio preventie-, rampen- en nazorgplannen op en houdt ze een kwalitatief goede hulpverleningsorganisatie in stand.

Stichting Renesse
Deze stichting heeft onder meer tot doel maatschappelijke initiatieven in de gemeente te bevorderen. Daartoe levert ze financiële bijdragen aan culturele evenementen en lokale verenigingen voor sportbeoefening, jeugd- en jongerenwerk, etc.

Stichting Obase
Deze stichting heeft tot doel kwalitatief goed openbaar primair onderwijs te verzorgen, waarbij de persoonlijke ontwikkeling van het kind centraal staat.

Stichting Pontes Scholengroep
Pontes staat voor kwalitatief, thuis-nabij en openbaar voortgezet onderwijs. Door het aanbieden van gedifferentieerde onderwijsprogramma’s haalt Pontes op verschillende manieren de talenten uit haar leerlingen; ze worden uitgedaagd, geïnspireerd en nieuwsgierig gemaakt naar meer onderwijs. De leerlingen worden opgeleid tot zelfbewuste jongeren met een maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel.

Stichting Sportbedrijf Schouwen-Duiveland
Het Sportbedrijf Schouwen-Duiveland heeft als doel het in stand houden van kwalitatief goede sportaccommodaties. Daarvoor exploiteert ze sportaccommodaties, op een zo doelmatig mogelijk manier, om deze in stand te houden.

Stichting Bibliotheek Oosterschelde
Deze stichting heeft tot doel inwoners van alle leeftijden te faciliteren in hun ontwikkeling en (digi)taalvaardigheden en zo bij te dragen aan de kennis- en informatiesamenleving en de zelfredzaamheid en eigen kracht van alle inwoners.

Stichting Maatschappelijk Werk en Welzijn Oosterschelde (SMWO)
SMWO is een brede welzijnsorganisatie, die diensten aanbiedt op het gebied van welzijn, sport, maatschappelijk werk en cliëntondersteuning.

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie Begroting primitief 2021 Begroting na wijziging 2021 Realisatie 2021 Resultaat 2021
Lasten -12.847.703 -13.201.109 -12.834.956 366.153
Baten 1.006.246 1.323.725 1.144.246 -179.479
Gerealiseerd saldo van baten en lasten -11.841.457 -11.877.384 -11.690.710 186.674

Toelichting exploitatie

Terug naar navigatie - Toelichting exploitatie

Procesgelden uitvoering Integraal Huisvestingsplan (IHP), incidenteel voordeel € 138.000 
In het kader van de uitvoering van het IHP heeft uw raad de bijlage ‘Procesgelden uitvoering IHP’ onder de verordening ‘Materiële en financiële gelijkstelling basisonderwijs Schouwen-Duiveland 2010’ ingesteld. Deze voorziening kent een subsidieplafond van € 255.000 voor alle projecten, opgenomen in het IHP ten behoeve van het uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken door de schoolbesturen. Op basis van de gemeentelijke boekhoudvoorschriften (het BBV) is geen voorziening ingesteld en zijn in eerste instantie de gelden voor de jaren 2020 en 2021 opgevoerd. Nog niet alle projecten zijn gestart of afgerond en daarmee houden we budget over. De komende jaren voorzien we de afronding en start van meerdere haalbaarheidsonderzoeken en daarmee blijft er budget nodig. Daarmee voldoen we ook aan het beschikbaar houden van budget conform vastgestelde bijlage ‘Procesgelden uitvoering IHP’. Voor de kosten die betrekking hebben op de uitgevoerde werkzaamheden in 2021 vindt onttrekking plaats vanuit de reserve uitvoering strategische visie. Zie hiervoor ook de toelichting onder de algemene dekkingsmiddelen.

Sisa-regelingen Onderwijsachterstanden en Nationaal Programma Onderwijs (per saldo nihil)
Wegens vertraging in de uitvoering van deze regelingen vielen de lasten hiervoor lager uit dan begroot (onderwijsachterstanden € 68.000 en Nationaal Programma Onderwijs € 81.000).  Het betreffen hier zogenaamde specifieke uitkeringen, waarvan de uitgaven achteraf aan het Rijk worden verantwoord via Sisa (Single information, Single audit). Niet uitgegeven rijksmiddelen worden op de balans opgenomen als vooruitontvangen bedragen. Het is de planning dat de ontvangen middelen voor zowel onderwijsachterstanden als het Nationaal Programma Onderwijs besteed worden in 2022.

Toelichting investeringen

Terug naar navigatie - Toelichting investeringen

Inrichting buitenruimte Pontes, nadeel € 102.000
Dit investeringskrediet heeft een overschrijding in de jaarschijf 2021. We verwachten echter dat het totaal van de uitgaven binnen het toegekende meerjarige budget blijft.

Nieuwbouw Pontes, nadeel € 282.000
We hebben duurzaamheidsmaatregelen getroffen, waardoor de uitgaven met € 957.725 zijn overschreden in 2021. Daartegenover hebben we een bijdrage ontvangen voor de duurzaamheidsmaatregelen van de scholen van € 677.000. Per saldo is het investeringskrediet met € 281.725 overschreden in 2021. We verwachten dat het totaal van de uitgaven binnen het toegekende meerjarige budget blijft.

 

 

Sub-Programma 2.2 Wonen naar wens

WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Terug naar navigatie - WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Wonen op Schouwen-Duiveland is wonen op een vakantie-eiland. Het doel is om te voorzien in veilig en prettig wonen voor onze inwoners in een onderkomen dat voorziet in de behoeften. En dat kan in verschillende woonsferen op ons veelzijdige eiland: wonen aan de kust, wonen aan het water, wonen in woonkernen met een rijk verleden, nabij natuurgebieden et cetera.

De woningvoorraad is afgestemd op de wensen van de (nieuwe) inwoners. In aantal zijn vraag en aanbod van woningen in balans. De kwalitatieve woningvoorraad is afgestemd op de woningbehoefte en verkeert in goede staat. Ouderen kunnen lang zelfstandig wonen en nieuwe inwoners vinden een plek naar wens.

Een eiland om te ontspannen en te genieten van het leven, de rust en de ruimte en tegelijkertijd inspiratie op te doen voor professie of beroep.

BELEIDSINDICATOREN

Terug naar navigatie - BELEIDSINDICATOREN
 
Naam indicator Eenheid Bron Waarde
Verwijzingen Halt Aantal per 10.000 jongeren Bureau Halt 200,0
Winkeldiefstallen Aantal per 1.000 inwoners CBS 0,4
Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 inwoners CBS 2,8
Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 inwoners CBS 1,8
Vernielingen en beschadigingen (in de openbare ruimte) Aantal per 1.000 inwoners CBS 4,6
Omvang huishoudelijk restafval Kg/inwoner CBS 154,2
Hernieuwbare elektriciteit % RWS 45,6
Gemiddelde WOZ-waarde € 1.000 CBS 279,0
Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 woningen Basisregistratie adressen en gebouwen 6,9
Demografische druk % CBS 88,1
Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden In € COELO 845,0
Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden In € COELO 941,0

 

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

2.2.1. We wonen prettig naar wens en behoefte.

Terug naar navigatie - 2.2.1. We wonen prettig naar wens en behoefte.

Wat deden we daarvoor?

2.2.2. We zetten daar waar mogelijk in op het verbeteren van de sociale veiligheid.

Terug naar navigatie - 2.2.2. We zetten daar waar mogelijk in op het verbeteren van de sociale veiligheid.

Wat deden we daarvoor?

BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.2

Terug naar navigatie - BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.2

GR Openbaar Lichaam Afvalstoffenverwijdering Zeeland (OLAZ)
OLAZ draagt bij aan het handhaven van de publieke gezondheid en een goed woon-, werk- en leefmilieu, door het milieuvriendelijk en maatschappelijk verantwoord verwijderen en laten verwerken van afvalstoffen, met aandacht voor hergebruik.

GR Regionale Uitvoeringsdienst (RUD)
Deze verplichte dienst draagt bij aan een goed woon-, werk- en leefmilieu. Daartoe verstrekt ze omgevingsvergunningen en handhaaft ze vergunningen en algemene regels.

Stichting Dataland
Deze stichting draagt bij aan een rechtmatige wijze van gegevensbeheer en –gebruik, door informatie op een wettelijk geoorloofde wijze te verzamelen, te koppelen, te analyseren en te bewaren.

Regionaal Informatie en Expertise Centrum Zuid-West Nederland (RIEC)
Het RIEC heeft als doel het terugdringen van criminaliteit, door het verzamelen en analyseren van informatie over vermeend crimineel gedrag en mogelijke ondermijningsactiviteiten, en voorziet politie, justitie en burgemeesters van gerichte adviezen en informatie om op te kunnen treden en maatregelen te nemen.

Zorg- en Veiligheidshuis Zeeland
Het Zorg- en Veiligheidshuis Zeeland koppelt de justitiële keten en de zorg- en welzijnsketen fysiek aan elkaar om op een zo effectief mogelijke wijze criminaliteit, recidive en overlast tegen te gaan en daarmee de (sociale) veiligheid in Zeeland te verhogen.

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie Begroting primitief 2021 Begroting na wijziging 2021 Realisatie 2021 Resultaat 2021
Lasten -32.026.489 -37.715.534 -37.175.958 539.576
Baten 18.167.460 20.328.934 20.410.250 81.316
Gerealiseerd saldo van baten en lasten -13.859.029 -17.386.600 -16.765.709 620.891
Stortingen -26.450 -45.855 -54.547 -8.692
Onttrekkingen 200.000 2.416.974 2.392.974 -24.000
Mutaties reserves 173.550 2.371.119 2.338.428 -32.691

Toelichting exploitatie

Terug naar navigatie - Toelichting exploitatie

 

Extra dotatie aan de voorziening vuilverwerking, incidenteel nadeel van € 587.000
Sinds 2020 neemt de Belastingdienst het standpunt in dat gemeenten handelen als btw-ondernemer bij de gescheiden inzameling van verpakkingsmaterialen. Aan dit standpunt heeft de Belastingdienst terugwerkende kracht tot 2015 verbonden.  Hierdoor hebben we de afgelopen jaren de btw op de kosten van het gescheiden inzamelen van verpakkingsmaterialen ten onrechte meegenomen als last die drukt op de voorziening vuilverwerking. Dit is met terugwerkende kracht tot 2015 gecorrigeerd via een extra dotatie van € 587.100 aan de voorziening vuilverwerking. 

Budgettair resultaat exploitatie Riolering, incidenteel nadeel van € 452.000
Binnen de exploitatie van de Riolering waren er hoofdzakelijk de volgende afwijkingen ten opzichte van de begroting:

Lagere kosten onderhoud hoofdriolen         €   153.000
Hogere opbrengst rioolheffingen                    €      84.000
Per saldo positief resultaat                                  €   237.000

Dit positieve resultaat wordt toegevoegd aan de voorziening GRP, waardoor het geen effect heeft op het jaarrekeningsaldo.

 

Daarnaast worden vanuit de gemeentelijke begroting kosten aan de Riolering toegerekend. In 2021 waren er op dit onderdeel de volgende afwijkingen ten opzichte van de begroting:
Lagere toerekening BTW ivm hogere verwerkingskosten                                            €   422.000
Lagere toerekening overige gemeentelijke lasten (o.a. rente en overhead)        €      30.000
Per saldo:                                                                                                                                                     €   452.000

Door lagere toerekening vindt er een lagere onttrekking plaats uit de voorziening GRP en leidt daardoor tot een incidenteel nadeel in het jaarrekening saldo.

Inkomsten begraafplaatsen, incidenteel voordeel van € 131.000
Het afgelopen jaar zagen we helaas een aanzienlijke stijging in het aantal overlijdens. Hierdoor zijn meer graven uitgegeven dan in voorgaande jaren. Daarnaast zien we een trend dat de onderhoudskosten van de graven voor een langere periode worden afgekocht. In 2021 hebben meer rechthebbenden het onderhoud afgekocht waardoor de inkomsten zijn gestegen. 

Doorbelaste salarislasten en lasten van ingehuurd personeel, incidenteel voordeel van € 487.000
Voor deze afwijking verwijzen wij u naar een centrale toelichting binnen het onderdeel Overhead.

Onderhoud wegen, incidenteel nadeel van € 123.000
Bij het wegenonderhoud hebben we vanuit de bestuursopdracht creëren budgettaire ruimte het kwaliteitsniveau van de wegen naar beneden bijgesteld met een verwachte structurele besparing van € 400.000. In 2021 is deze besparing niet volledig gerealiseerd. Door het  verlagen van het kwaliteitsniveau kom je vlugger op het moment dat direct ingrijpen noodzakelijk is om veiligheidsproblemen te voorkomen. Hierdoor zijn er in 2021 in totaliteit meerkosten gemaakt van ongeveer € 250.000. Voor een verdere inhoudelijke toelichting verwijzen we naar de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen.

Hiertegenover staat een incidenteel voordeel van € 130.000 doordat de verwachte wortelopdruk achteraf, mede door de relatief natte zomer, is meegevallen. Bovendien zijn er ook werkzaamheden doorgeschoven naar 2022 doordat een aantal opdrachten doorlopen naar het nieuwe jaar. De financiële consequenties hiervan verwerken we via de de eerste financiële rapportage 2022.

Groenbeheerplan, incidenteel voordeel van € 112.000
Door een prioritering in capaciteit zijn er minder projecten uitgevoerd binnen het groenbeheer. Bovendien zijn er groen-onderdelen meegenomen binnen de budgetten van civiele projecten. 

Verkeersmaatregelen N57/N59, incidenteel voordeel van € 200.000 
Voor de aanleg van de rotondes in de Kraaijensteinweg verstrekken we een bijdrage aan Rijkswaterstaat. De eerste termijn is al voldaan maar de tweede termijn betalen we pas na afronding van de werkzaamheden. Omdat de afronding pas in 2022 plaatsvindt schuift de betaling van de tweede termijn van onze bijdrage door naar 2022. Dit betekent overigens ook dat er in 2021 geen onttrekking van dit bedrag uit de reserve uitvoering strategische visie nodig is.  Deze reserve is gekoppeld aan de algemene dekkingsmiddelen. We nemen beide mutaties mee in de eerste financiële rapportage 2022.  

Transitiefonds (sloop-en saneringsfonds woningen), incidenteel voordeel van € 1.000.000
Het officieel instellen van het transitiefonds is gekoppeld aan de Structuurvisie Wonen. Deze leggen we pas in 2022 aan u voor. Om die reden zijn er ook nog geen uitgaven gedaan ten laste van het fonds in 2021. Dit betekent overigens ook dat er in 2021 geen onttrekking van dit bedrag uit de reserve uitvoering strategische visie nodig is. Deze reserve is gekoppeld aan de algemene dekkingsmiddelen.

Omdat de planvorming nog niet was afgerond of de omgevingsvergunning nog niet was verleend zijn er in 2021 minder transitievergoedingen opgelegd. Bovendien is er één plan van voor 2021 ingetrokken.  Dit nadeel (€ 54.000) verloopt budgettair neutraal omdat er ook geen toevoeging aan de algemene reserve plaats heeft gevonden voor hetzelfde bedrag. 

Verkoop erfpachtpercelen, per saldo nihil
Van vier erfpachtpercelen hebben we in 2021 het blooteigendom verkocht. De afboeking van de boekwaarde van deze percelen leidt tot een incidenteel nadeel van € 149.000.  Aan de batenkant komt het voordeel terug bij de verkoop van de gronden.

 

Leges omgevingsvergunningen, incidenteel nadeel van € 471.000
Het volume van de bouwsom was in 2021 lager dan gemiddeld. We hebben minder grote aanvragen binnen gekregen voor de activiteit bouw waardoor we voor dat onderdeel een minderopbrengst van € 521.000 melden. 

Bij de activiteit strijdig gebruik melden we een voordeel van € 61.000. Omdat de woningverkoop stagneert gaan bewoners steeds vaker hun eigen woning opknappen waarbij we dan soms leges opleggen voor deze activiteit.

Degeneratievergoedingen wegen, incidenteel voordeel van € 348.000
In 2021 hebben diverse partijen graafwerkzaamheden verricht onder onze wegen. Hiervoor brengen wij een degeneratievergoeding in rekening. Rekening houdend met externe kosten voor toezicht is er in 2021 sprake van een meeropbrengst van € 348.000. Ruim € 250.000 hiervan heeft betrekking op de aanleg van glasvezel. Omdat nu nog niet duidelijk is of en wanneer er herstelwerkzaamheden nodig zijn door degeneratie komt dit saldo nu ten gunste van het rekeningresultaat. 

Exploitatieovereenkomst MFC Malta, incidenteel nadeel van € 184.000 
Een grondverkoop binnen deze exploitatieovereenkomst is in 2021 niet gerealiseerd. Dit komt doordat deze verkoop gekoppeld is aan het tijdstip van onherroepelijk worden van de omgevingsvergunning.  Naar verwachting zal dit in 2022 zijn.  Hierdoor heeft er ook geen toevoeging plaatsgevonden aan de algemene reserve Ontwikkelingsbedrijf. De consequenties voor 2022 verwerken we via de eerste financiële rapportage 2022.

Specifieke uitkering tijdelijke ondersteuning toezicht en handhaving (corona), incidenteel nadeel van € 102.000
Begin 2021 hebben wij van het ministerie van Justitie en Veiligheid een specifieke uitkering gekregen voor het tijdelijk in dienst nemen van personeel of extra inhuur in te zetten ter ondersteuning bij toezicht en handhaving op coronamaatregelen. 
We kunnen kosten declareren tot een bedrag van € 23.000 zodat we het restant van de uitkering (€ 125.000 -/- € 23.000) als terugbetalingsverplichting hebben opgenomen.

Projecten energieke gemeenten en aquathermie,  per saldo nihil
De projecten energieke gemeenten en aquathermie lopen over meerder jaarschijven. In 2021 zijn er ongeveer € 78.000 minder lasten gemaakt maar daardoor is er ook minder subsidie aan de batenkant verantwoord. De consequenties voor 2022 (doorschuiven van lasten en subsidies) verwerken we via de eerste financiële rapportage 2022.

Toelichting investeringen

Terug naar navigatie - Toelichting investeringen

Herinrichting Dorpstraat Scharendijke, voordeel € 215.000
In het laatste kwartaal van 2021 zijn de werkzaamheden in de Dorpsstraat gestart, maar zijn er voornamelijk ondergrondse werkzaamheden aan kabels en leidingen en riolering verricht, waardoor het budget voor bovengrondse inrichting niet geheel ingezet is. In de eerste maanden van 2022 ligt de focus op de bovengrondse herinrichting.

Herinrichting Kerkring Renesse, voordeel € 311.000
In het laatste kwartaal van 2021 zijn de werkzaamheden aan de Kerkring gestart, maar zijn er voornamelijk ondergrondse werkzaamheden aan kabels en leidingen en riolering verricht, waardoor het budget voor bovengrondse inrichting niet geheel ingezet is. Bovendien zijn enkele werkzaamheden vertraagd door corona gevallen bij (onder)aannemers. In de eerste maanden van 2022 ligt de focus op de bovengrondse herinrichting.

Vervanging vrijverval riolering, voordeel € 148.000 (per saldo nihil)
Door de ontwikkelingen binnen beheer is er in 2021 pas op de plaats gemaakt aangaande uitgaven vervangingen. De planning en het inzicht is tegen het licht gehouden om in 2022 door te ontwikkelen. Dit heeft als oorzaak dat we in 2021 alleen het strikt noodzakelijke opgepakt hebben. 

Aanleg 80 extra parkeerplaatsen Noorderpolder, voordeel € 191.000
Vanwege tijdelijk capaciteitsgebrek, bij zowel het gemeentelijk apparaat als in de aannemerij, is dit jaar geen uitvoering gegeven aan deze investering. De verwachting is dat dit project in 2022 wordt afgerond.

Sub-Programma 2.3 Leefbare kernen met betrokken inwoners

WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Terug naar navigatie - WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Schouwen-Duiveland is een prachtig stuk Zeeland, waar het prettig wonen is. De inwoners zijn betrokken. Zij nemen verantwoordelijkheid voor zichzelf en elkaar en voor de noodzakelijke voorzieningen in hun woon- en leefomgeving. Door betrokkenheid en actief burgerschap is invulling gegeven aan de toenemende zorgvraag, veroorzaakt door vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt. Ook deeltijdinwoners dragen hieraan bij.

Er is een model van communicerende vaten gerealiseerd tussen professionele zorg en informele zorg. Minder inzet van overheid en professionele zorg- en welzijnsinstellingen leidt tot evenredige toename van meer informele vormen van ondersteuning zoals vrijwilligerswerk, mantelzorg en zelfhulp. De gemeenschap heeft collectieve veerkracht.

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

2.3.1. We faciliteren sociaal maatschappelijke en culturele initiatieven van burgers die de leefbaarheid bevorderen.

Terug naar navigatie - 2.3.1. We faciliteren sociaal maatschappelijke en culturele initiatieven van burgers die de leefbaarheid bevorderen.

Wat deden we daarvoor?

2.3.2. We zetten in op een kwaliteitsimpuls voor de kernen en stellen daartoe stads- en dorpsvisies met uitvoeringsprogramma’s op.

Terug naar navigatie - 2.3.2. We zetten in op een kwaliteitsimpuls voor de kernen en stellen daartoe stads- en dorpsvisies met uitvoeringsprogramma’s op.

Wat deden we daarvoor?

2.3.4. We realiseren nieuwe netwerken en verbindingen tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Terug naar navigatie - 2.3.4. We realiseren nieuwe netwerken en verbindingen tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Wat deden we daarvoor?

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie Begroting primitief 2021 Begroting na wijziging 2021 Realisatie 2021 Resultaat 2021
Lasten -1.084.315 -1.880.917 -1.354.996 525.921
Baten 59.500 59.500 45.074 -14.426
Gerealiseerd saldo van baten en lasten -1.024.815 -1.821.417 -1.309.922 511.495

Toelichting exploitatie

Terug naar navigatie - Toelichting exploitatie

Tegemoetkoming coronaschade, incidenteel voordeel € 137.000
De werkzaamheden rond de Uitvoeringsregeling Tegemoetkoming schade COVID-19 over de tweede helft van 2021 vonden plaats in de eerste helft van 2022. Zie ook onze raadsbrief van 22 februari 2022.  Hiervoor waren - behalve de reeds via de decembercirculaire 2021 beschikbaar gestelde middelen ad € 73.602 - geen middelen beschikbaar. In 2021 was er sprake van een restantbudget vanuit de regeling over de eerste helft van 2021. Het betreft een bedrag van € 136.904 voor cultuur, dat vrijvalt via deze jaarrekening. Via de 1e Financiële rapportage 2022 vragen wij u deze middelen in 2022 opnieuw - in ieder geval voor het benodigde bedrag - te oormerken voor compensatie van cultuur, dorpshuizen en jeugd- en jongerenorganisaties en deze in te zetten ter dekking van de financiële gevolgen van de uitvoering van de regeling over de tweede helft van 2021. 

Uitvoering masterplan dorpsvisie Burgh-Haamstede, incidenteel voordeel € 142.000
Binnen het budget masterplan Burgh-Haamstede is in 2021 totaal € 142.000 nog niet besteed. Deze middelen schuiven door naar 2022. Het betreft onder andere:

  • Het opstellen van de verkeersstudie Burgh-Haamstede om diverse verwachte verkeerskundige vraagstukken op locatieniveau te kunnen uitzetten en/of verkeerstellingen te organiseren in en rond het centrumgebied;
  • Het opstellen van een beeldkwaliteits- en stedenbouwkundig plan dat in januari 2022 start;
  • Het onderzoek naar de Inprikker Burgh is doorgeschoven naar het 2e kwartaal van 2022 vanwege het feit dat we eerst een stedenbouwkundig plan maken, alsmede door het ontbreken van ambtelijke capaciteit voor de begeleiding van dit project;
  • Het onderzoek naar de optimalisatie verkeersveiligheid (en doorstroming) Kloosterweg start in januari 2022;
  • De klankbordgroep Burgh-Haamstede komt in maart 2022 voor het eerst bij elkaar;
  • Voor het opstellen en uitvoeren participatievoorstelIen het kader van het betrekken van burgers en ondernemers bij diverse projecten in het kader van de uitvoering Dorpsvisie Burgh-Haamstede organiseerden we in 2021 onder meer filmpjes, talkshows en een dorpsquiz. Met de resterende middelen zetten we in 2022 verder in op participatie, bij voorkeur in relatie tot de doelgroep jongeren en jong volwassenen.

Doorbelaste salarislasten en lasten van ingehuurd personeel, incidenteel voordeel van € 119.000
Voor deze afwijking verwijzen wij u naar een centrale toelichting binnen het onderdeel Overhead.

Sub-Programma 2.4 Goed en betaalbaar aanbod zorg en welzijn

WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Terug naar navigatie - WAT HOUDT HET SUB-PROGRAMMA IN?

Op Schouwen-Duiveland is het leefklimaat gezond. Rust, ruimte en beschikbaarheid van gevarieerde natuur zorgen voor een permanent ‘vakantiegevoel’. Hier wonen mondige, zelfredzame burgers met een gezonde levensstijl. Mensen kunnen de eigen hulpbehoefte goed formuleren, zodat ondersteuning wordt afgestemd op de vraag. Waar mensen het niet meer zelf kunnen, is een vangnet gecreëerd en organiseert de zorgketen ondersteuning.

Zorg en ondersteuning zijn kleinschalig en dicht bij de mensen georganiseerd, waardoor mensen zo lang mogelijk binnen het eigen netwerk en in hun eigen omgeving kunnen blijven. Hoewel oudere mensen langer fit blijven, neemt door de toename van het aantal hoogbejaarden de vraag naar intensievere en gespecialiseerde zorg toe. Hoe intensiever de zorg, hoe meer geconcentreerd en mogelijk verder van huis. Specialistische zorg concentreert zich in grote centra buiten het eiland, om aan de minimale kwaliteitseisen te kunnen voldoen. Het mobiliteitsvraagstuk is opgelost.

Vanwege de diversiteit aan kwaliteiten (natuur, rust, ruimte, frisse lucht) is Schouwen-Duiveland aantrekkelijk voor resorts voor de eenvoudiger behandelingen, zowel als voor nazorg en herstel. De ontwikkeling van deze vormen van zorg en welzijn creëert werkgelegenheid, versterkt het toeristisch product (jaarrond) en levert daarmee impliciet een bijdrage aan het in stand houden of versterken van het welzijn en de zorg voor de vaste inwoners van Schouwen- Duiveland. Enerzijds omdat hierdoor het aanbod van voorzieningen wordt vergroot en in stand kan worden gehouden (meer mensen maken er immers gebruik van), anderzijds omdat hierdoor de inkomsten voor de gemeente hoger zijn, waardoor er vervolgens meer te besteden is per inwoner.

Passend bij het bevorderen van een gezonde levensstijl is er veel aandacht voor preventie en sportbeoefening.

BELEIDSINDICATOREN

Terug naar navigatie - BELEIDSINDICATOREN
Naam indicator Eenheid Bron Waarde
Jongeren met een delict voor de rechter % 12 tot en met 21-jarigen Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel 1,0
Kinderen in uitkeringsgezin % kinderen tot 18 jaar Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel 5,0
Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 10.000 inwoners CBS 293,2
Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar CBS 10,2
Jongeren met jeugdbescherming % van alle jongeren tot 18 jaar CBS 1,1
Jongeren met jeugdreclassering % van alle jongeren van 12 tot 23 jaar CBS 0,3
Cliënten met een maatwerkarrangement WMO Aantal per 10.000 inwoners CBS 530,0

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

2.4.2. We versterken de ketengerichte benadering in de zorg en nemen een regisserende rol in.

Terug naar navigatie - 2.4.2. We versterken de ketengerichte benadering in de zorg en nemen een regisserende rol in.

Wat deden we daarvoor?

2.4.3. We stimuleren een gezonde levensstijl, door het voeren van een goed preventief gezondheidsbeleid met aandacht voor sportbeoefening. We zoomen in op de belangrijkste gezondheidsproblemen.

Terug naar navigatie - 2.4.3. We stimuleren een gezonde levensstijl, door het voeren van een goed preventief gezondheidsbeleid met aandacht voor sportbeoefening. We zoomen in op de belangrijkste gezondheidsproblemen.

Wat deden we daarvoor?

2.4.4. We hebben extra aandacht voor de jeugd en voor groepen met verhoogde kans op (gezondheids)achterstanden.

Terug naar navigatie - 2.4.4. We hebben extra aandacht voor de jeugd en voor groepen met verhoogde kans op (gezondheids)achterstanden.

Wat deden we daarvoor?

2.4.5. We ondersteunen de zorgvrager bij het vergroten van zelfredzaamheid om deelname aan de samenleving mogelijk te maken.

Terug naar navigatie - 2.4.5. We ondersteunen de zorgvrager bij het vergroten van zelfredzaamheid om deelname aan de samenleving mogelijk te maken.

Wat deden we daarvoor?

2.4.6. We zorgen voor een betaalbare zorg door in te zetten op preventie. Individuele voorzieningen maken plaats voor algemene en collectieve voorzieningen, die vanuit het welzijnswerk worden georganiseerd.

Terug naar navigatie - 2.4.6. We zorgen voor een betaalbare zorg door in te zetten op preventie. Individuele voorzieningen maken plaats voor algemene en collectieve voorzieningen, die vanuit het welzijnswerk worden georganiseerd.

Wat deden we daarvoor?

BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.4

Terug naar navigatie - BIJDRAGE VERBONDEN PARTIJEN AAN DOELSTELLINGEN SUBPROGRAMMA 2.4

GR Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zeeland (GGD)
Deze gemeenschappelijke regeling draagt bij aan het behouden en verbeteren van de publieke gezondheid. Daarvoor voert deze gemeenschappelijke regeling activiteiten uit op het gebied van jeugdgezondheidszorg, en fysieke veiligheid en bescherming, en voorziet zij gemeenten van advies.

Inkoopbureau Jeugdzorg Zeeland, maakt deel uit van GGD
Het inkoopbureau draagt bij aan de uitvoering van de specialistische en algemene zorg voor jeugdigen onder de 18 jaar. Daarvoor sluit het inkoopbureau contracten met specialistische en algemene zorgverleners en ziet toe op een juiste uitvoering van de overeengekomen contracten.

GR Samenwerkingsverband Welzijnszorg Oosterschelderegio (SWVO)
Binnen het SWVO werken de gemeenten samen aan de transformatie van het sociaal domein. De gemeenten willen regionaal samenwerken om de gewenste transformatie van de samenleving voor elkaar te krijgen, mits dit voor de lokale situatie meerwaarde heeft.
Bij initiatieven die bijdragen aan vernieuwing in het sociaal domein kan het SWVO een ondersteunende rol spelen.
Het SVWO verzorgt het contracteren en het contractenbeheer van zorgaanbieders met betrekking tot de taken van de WMO.

Bureau College Zorg en Welzijn (CZW)
Het Bureau CZW voert de gezamenlijke beleidsvoorbereiding en -uitvoering uit op taken uit de taakvelden zorg en welzijn voor alle 13 Zeeuwse gemeenten en de provincie Zeeland. Het gaat om de invulling van de gemeentelijke Anti Discriminatie Voorziening, Meldpunt Huiselijk Geweld/ Huisverbod, het Project Jeugd en Alcohol en de Maatschappelijke Opvang, Vrouwenopvang en beschermd wonen (namens de centrumgemeente Vlissingen). Voor een goede en evenwichtige inrichting van de taakvelden zorg en welzijn op Zeeuwse schaal stelt dit bureau beleid op voor de deelnemende Zeeuwse gemeenten.

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie Begroting primitief 2021 Begroting na wijziging 2021 Realisatie 2021 Resultaat 2021
Lasten -33.276.191 -35.899.125 -34.930.996 968.129
Baten 7.823.327 9.105.732 9.443.641 337.909
Gerealiseerd saldo van baten en lasten -25.452.864 -26.793.393 -25.487.355 1.306.038

Toelichting exploitatie

Terug naar navigatie - Toelichting exploitatie

Gebundelde uitkering (BUIG), per saldo incidenteel voordeel van € 659.000 (€ 359.000 minder lasten, € 300.000 meer baten)
In 2021 gaven we minder BUIG-gelden (gebundelde uitkering voor Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2004 en voor de inzet van loonkostensubsidie) uit dan dat we ontvingen. Dit is deels het gevolg van de landelijke tendens dat er meer BUIG-gelden ter beschikking zijn gesteld dan gebruikt en deels het een gevolg van onze positieve uitstroom van uitkeringsgerechtigden naar werk. Aanvankelijk werd gedacht dat de economie zeer zwaar te lijden zou hebben onder de gevolgen van corona. In werkelijkheid viel dit mee en groeide de economie zelfs. Daardoor maakten minder mensen dan verwacht gebruik van de bijstand. Hierdoor is landelijk en ook in Schouwen-Duiveland een overschot op de BUIG-gelden.

Daarnaast zijn er in onze gemeente nog meer mensen aan de slag gegaan dan gemiddeld in Nederland en ook afgezet tegen onze eigen resultaat in voorgaande jaren. Aan het eind van 2021 ontvingen minder mensen een uitkering in Schouwen-Duiveland dan eind 2019 (vlak voor de coronacrisis). Dit zorgt ook voor een daling in uitgaven. 

De uitgaven loonkostensubsidies voor beschut werken vallen € 63.000 lager uit dan begroot. Dit heeft te maken met de uitgekeerde ziektegelden van het UWV. Vooraf berekenen we het bedrag wat we kwijt denken te zijn aan loonkostensubsidie uitgaande van een volledig jaar werken. In 2021 waren er veel (langdurig) zieken als gevolg van corona. Wanneer de beschutwerkers ziek zijn, wordt het loon gecompenseerd door het UWV. Dit wordt verrekend met de loonkostensubsidie. 

Aan de batenkant zien we een voordeel van € 200.000 op de post terugvorderingen waar € 100.000 was begroot. Het hoge bedrag wordt grotendeels verklaard door een tweetal terugvorderingen in verband met fraude en het verkrijgen van een nalatenschap. Daarnaast zijn enkele terugvorderingen geweest omdat inwoners met terugwerkende kracht recht hadden op een uitkering van het UWV. 

Bijstandsbesluit zelfstandigen onderdeel Tozo, incidenteel voordeel van € 113.000
Omdat in 2021 bijna geen uitkeringen op grond van het BBZ zijn verstrekt (slechts tweemaal), vallen de uitvoeringskosten € 50.000 lager uit dan begroot. Reden van het lage aantal uitkeringen is dat dat er in plaats van reguliere hulp in het kader van de BBZ Tozo-bedrijfskredieten zijn verstrekt in het kader van de coronacrisis. Verder valt de vergoeding voor uitvoeringskosten Tozo € 63.000 hoger uit dan dat we rekening mee hielden in de 2e Financiele rapportage 2021. 

Wmo sociale wijkteams, incidenteel voordeel van € 100.000
Het structureel beschikbare budget voor sociale wijkteams is in 2021 niet uitgeven. Via de 1e Financiele rapportage 2022 vragen wij u dit budget in te zetten voor de opdracht optimalisering zaaksysteem en het efficiënt inrichten van de specifieke software die gebruikt wordt binnen het loket Samenleving en Zorg.

Wmo huishoudelijke hulp en begeleiding via SWVO, incidenteel nadeel van € 210.000
In de jaarrekening dienen wij de Wmo-kosten die gemaakt zijn via de gemeenschappelijke regeling SWVO te verantwoorden op basis van de zogenaamde T+1 systematiek. Dat houdt in dat de werkelijke lasten conform de laatste begrotingswijziging SWVO opgenomen dienen te worden. In 2022 vindt dan een afrekening plaats van de werkelijk gemaakte kosten over 2021 aan de hand van de definitieve jaarrekening van het SWVO (T+1). Zoals bekend volgden wij voor de onderdelen begeleiding en huishoudelijke hulp echter niet de SWVO begroting, maar gingen wij in onze begroting 2021 uit van onze eigen ramingen gebaseerd op eigen data en verwachtingen. Omdat deze een gunstiger beeld lieten zien als de laatste begrotingswijzing SWVO ontstaat in deze jaarrekening nu op het onderdeel begeleiding een nadeel van € 173.000 en op huishoudelijke hulp een nadeel van € 37.000, totaal € 210.000.

Inmiddels ontvingen wij de 4e kwartaalrapportage 2021 van het SWVO, deze geeft een goede indicatie van de te verwachten definitieve jaarcijfers 2021. Daaruit blijkt dat onze eigen raming dichter bij de werkelijkheid ligt dan de laatste begrotingswijziging SWVO, we zien op het onderdeel begeleiding een nadeel van € 7.000 en op huishoudelijke hulp een nadeel van € 32.000, totaal € 39.000. Als deze bedragen ook worden opgenomen in de definitieve jaarrekening 2021 van het SWVO en door het algemeen bestuur van het SWVO worden verrekend met de deelnemende gemeenten, dan melden wij u in 2022 aan de hand van de T+1 systematiek een voordeel van € 171.000. 

Wmo chronisch zieken en gehandicapten, incidenteel voordeel van € 55.000
Hoewel wij medio 2021 besloten de standaardvergoeding meerkosten chronisch zieken en gehandicapten voor 2021 tot en met 2023 te verruimen van € 240 naar € 350 blijkt het aantal toekenningen toch lager te liggen dan verwacht.

Jeugdwet zorg in natura, incidenteel voordeel van € 78.000
Via de 2e Financiële rapportage 2021 namen wij abusievelijk een meerlast jeugdzorg over 2020 op van € 39.000. Het betrof echter een minderlast. 

Doorbelaste salarislasten en lasten van ingehuurd personeel, incidenteel voordeel van € 161.000
Voor deze afwijking verwijzen wij u naar een centrale toelichting binnen het onderdeel Overhead

Daarnaast zijn op dit sub-programma diverse kleinere verschillen gerealiseerd, die niet verder zijn toegelicht.