Wet verplichte GGZ
De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) is per 1 januari 2020 in werking getreden. De wet beschermt de rechten van psychiatrische patiënten die te maken hebben met verplichte zorg. De wet maakt het mogelijk om ook buiten het psychiatrisch ziekenhuis verplichte zorg te geven (ambulantisering) en biedt meer instrumenten voor zorg op maat: verplichte zorg zo kort als mogelijk en zo lang als noodzakelijk. Vanaf 2020 is structureel € 20 miljoen toegevoegd aan het gemeentefonds.
Sinds 2020 vindt monitoring plaats. Dit geeft inzicht in het aantal cliënten voor wie een zorgmachtiging aangevraagd wordt. Monitoring geeft eveneens zicht op de benodigde formatie en kosten die gepaard gaan met de implementatie van deze taak. De kosten worden in de jaarlijkse verantwoording uitgesplitst in vaste kosten en incidentele kosten, en waar nodig positief of negatief bijgesteld na akkoord door ons college of indien nodig uw gemeenteraad. In 2021 is de rapportage Wvggz met cijfers van geheel 2020 en het eerste halfjaar van 2021 met uw raad gedeeld.
Beschermd Wonen
In 2021 is landelijk een uitname gedaan van € 495 miljoen uit de centrumgemeentemiddelen Beschermd Wonen, wegens de openstelling van de Wet langdurige zorg voor mensen met een psychische stoornis.
Volgens de laatste afspraken zou vanaf 2022 Beschermd wonen worden gedecentraliseerd van de centrumgemeenten naar de individuele gemeenten, met een ingroeipad van 10 jaar. Op 7 december 2020 hebben het Ministerie van VWS en Binnenlandse zaken besloten de decentralisatie van de middelen Beschermd Wonen met een jaar uit te stellen. Het financieel verdeelmodel is vertraagd en de invoering is nu vooralsnog vastgesteld op 1 januari 2023. Tot die tijd blijft de huidige situatie, waarbij centrumgemeente Vlissingen verantwoordelijk is voor het budget Beschermd Wonen, bestaan. Ook de voorgenomen invoering van het woonplaatsbeginsel (daarbij blijft de gemeente van herkomst financieel verantwoordelijk als een inwoner in een andere gemeente beschermd gaat wonen) zal tot die datum worden uitgesteld.
In 2021 is door het Rijk een voorlopig objectief verdeelmodel gepubliceerd. Daarin zou onze regio er financieel nagenoeg hetzelfde voor blijven staan, waarbij het budget dekkend is voor de kosten die we maken. Het is nog niet zeker dat de voorlopige uitkomsten uiteindelijk ook de werkelijke verdeling wordt, maar het is voor nu een goede uitgangspositie. Vooralsnog voorzien we in Zeeland geen financiële problemen. Ondanks het uitblijven van deze financiële duidelijkheid gaan alle dertien Zeeuwse gemeenten door met de inhoudelijke voorbereidingen van de doordecentralisatie zoals de ambulantiseringsopgave. Met de ambulantiseringsopgave wordt bedoeld dat meer mensen blijven wonen in de wijk met passende ondersteuning in plaats van in een instelling. Ook is er in 2021 in Zeeuws verband een Regiovisie Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang opgesteld, waarin de regionale samenwerkingsafspraken en financiële kaders zijn opgenomen voor de periode 2022-2025. Dit plan gaat in op de volgende onderwerpen:
- Preventie en vroegsignalering
- Toegang
- Wonen
- Voorzieningen en ondersteuningsbehoefte
- Inkoop, contractbeheer, toezicht en kwaliteit
- Bekostiging en partnerschap
- Governance
- Monitoring en evaluatie
In Q4 van 2021 is besloten om per 1 januari 2022 een herinrichting van de Toegang Beschermd Wonen te realiseren. Vanaf 2022 vindt de toegang tot Beschermd Wonen lokaal plaats. Dit houdt in dat inwoners zich bij hun eigen gemeente kunnen melden voor een aanmelding Beschermd Wonen. Tot 31 december 2021 moesten inwoners zich melden bij het CZW-bureau die door centrumgemeente Vlissingen gemandateerd was voor het in behandeling nemen van aanmeldingen en afgeven van beschikkingen Beschermd Wonen. Door de toegang lokaal te organiseren beogen we nog beter aan te kunnen sluiten op de lokale zorginfrastructuur en de zorg tijdiger te kunnen op- en afschalen.
Nieuwe Wet inburgering
In de loop van 2021 is de invoering van de Wet inburgering nog verder uitgesteld tot 1 januari 2022. Daarnaast is deze wet, met raakvakken met alle aspecten van het Sociaal Domein, ook nadrukkelijker verbonden aan het proces van flexibilisering van de asielketen. Met deze beweging is tevens de urgentie tot afstemming op lokaal en regionaal niveau verder toegenomen. Vanuit dit oogpunt is gedurende 2021 een netwerkorganisatie ontwikkeld waarin diverse organisaties, onder coördinatie van de gemeente, hun rol vervullen in de uitvoering van de verschillende onderdelen van de wet. Ten aanzien van de regionale afstemming zijn tevens op het niveau van de Oosterschelderegio een aantal zaken gezamenlijk ontwikkeld, zoals de inkoop van de inburgeringstrajecten, de beleidsregels voor de Wet inburgering en afstemming tussen asielopvang en huisvesting van statushouders.
Eind 2021 heeft uw raad de kadernota Wet inburgering vastgesteld. De Kadernota Wet inburgering biedt een overzicht van de regionale afspraken rond de invoering van de nieuwe wet en geeft een eerste aanzet tot een vertaalslag hiervan naar het lokale niveau. De Kadernota vormt hiermee de basis voor een verdere uitwerking naar het operationele niveau. Deze uitwerking wordt vormgegeven via overeenkomsten tussen de verschillende uitvoerende partijen en de gemeente, waarbij de onderlinge verantwoordelijkheden en de te bereiken doelen op de verschillende onderdelen van het inburgeringsproces worden vastgelegd.
Daarnaast zijn in de loop van 2021 diverse trajecten uitgevoerd om de statushouders, vallend onder de Wet inburgering 2013 en met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, beter te laten participeren en toe te leiden naar werk. Dergelijke trajecten worden voor de jaren 2022 en 2023 verder gecontinueerd.
Kwetsbaarheid zorginstellingen in Zeeland en krapte arbeidsmarkt
De afgelopen jaren hebben diverse grote Zeeuwse zorginstellingen moeilijkheden gekend in hun voortbestaan. Het zijn organisaties die voor het zorgaanbod in Zeeland ‘too big to fail’ zijn en waar we als gemeenten de verantwoordelijkheid voor voelen en nemen om het voortbestaan veilig te stellen. De decentralisaties met nieuwe contractafspraken, de gevraagde transformatie, het verloop van personeel en de moeilijkheid om aan nieuw personeel te komen zorgen voor een grote opgave voor een aantal grote zorgorganisaties om een kwalitatief goed en qua omvang voldoende zorgaanbod aan te blijven bieden.
De krappe arbeidsmarkt in de zorgsector werkt door in heel Zeeland. Het is lastig om deskundig personeel naar Zeeland te halen en jongeren te binden. In de zorg ontstaan hierdoor personeelstekorten en wachtlijsten, maar ook de opvolging van huisartsen is een groot vraagstuk. Om de zorg in Zeeland toegankelijk te houden en daarmee de leefbaarheid voor de Zeeuwen te borgen, heeft een groot aantal partijen de krachten gebundeld in de Zeeuwse Zorg Coalitie. Het samenwerkingsverband wil een oplossing vinden voor de gevolgen van de vergrijzing en ontgroening, met problemen als personeelstekorten, een toename van het aantal kwetsbare ouderen en lange aanrijtijden voor acute zorg. Inmiddels zijn ook Provincie en gemeenten aangesloten bij de initiatiefnemers. In 2021 is toegewerkt naar de ondertekening van een pact door de Zeeuwse Zorg coalitie. Daarin ligt het accent vooral op preventie: het voorkomen van hulp. Daarnaast is er aandacht voor een aantrekkelijk werkklimaat. Inzet van technologie en innovatie moet zorgpersoneel ontlasten.
Mede door de krapte op de arbeidsmarkt zien we ook een positieve ontwikkeling: toename inzet loonkostensubsidies Wet Banenafspraak. In 2021 heeft de gemeente Schouwen-Duiveland een flinke toename van personen die door middel van een loonkostensubsidie in het kader van de Wet banenafspraak aan de slag zijn gegaan. Er zijn steeds meer bedrijven die hier medewerking aan verlenen. Dit wordt mede veroorzaakt door de zeer grote spanning op de arbeidsmarkt. Bedrijven staan open voor deze regeling wanneer zij moeite hebben om aan personeel te komen.
De toename aan loonkostensubsidies zorgt voor een positief effect op het aantal uitkeringen, dit neemt hierdoor af. Dit zorgt voor een besparing op de uitkeringslast. Op deze manier zien we dat werken en de inzet van deze instrumenten echt loont. De kosten wegen op tegen de baten.
Toezicht Wmo
Vanaf de inwerkingtreding van de Wmo 2015 is er in toenemende mate landelijk aandacht voor het voorkomen van fraude bij zorginstellingen en de noodzaak van adequaat toezicht op zorg die door de gemeente in het kader van de Wmo wordt verstrekt. Landelijk wordt de wet ‘Bevorderen samenwerking en rechtmatige zorg’ voorbereid. Hiermee wordt ingezet op een verbetering van de samenwerking tussen verschillende instanties bij het aanpakken van zorgfraude. Het wetsvoorstel regelt dat gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren gegevens over fraudeurs in een Waarschuwingsregister kunnen registreren op één centrale plek. In 2021 is een overzicht opgesteld van de vormen van toezicht bij de zorg die vanuit de Wmo respectievelijk de Wlz wordt verstrekt. Voor inwoners en zorgaanbieders is de informatie opgenomen op de gemeentelijke website.
Corona
Corona heeft ook in 2021 een flinke wissel getrokken op onze samenleving en zal ook de komende maanden en mogelijk jaren nog de nodige inventiviteit en flexibiliteit vragen hoe om te gaan met vraagstukken die door corona worden veroorzaakt. Maar het brengt ook kansen. De verwachting is dat in de komende jaren digitalisering van zorg, beeldbellen en technologische oplossingen in de zorg een enorme impuls krijgen. Voor het sociaal domein kan het een impuls geven aan het verhogen van de efficiëntie in de zorg, met behoudt van kwaliteit. We leren van en stimuleren deze ontwikkeling binnen het e-Health programma, waarvoor door het SWVO subsidie is ontvangen vanuit de Europese commissie.
In 2021 is door uw raad corona-compensatiegeld vrijgemaakt voor de jaren 2021 en 2022 ter ondersteuning en stimulering van onze inwoners en verenigingen. Deze middelen zijn in 2021 op verschillende manieren besteed:
In 2021 heeft Emergis Preventie/1NUL1 extra uren ingezet op alcohol- en drugspreventie. Er is onder andere meer inzet gepleegd op voorlichting op straat aan jongeren. Daarnaast zijn meer uren ingezet op individuele casuïstiek, waarbij ook ouders zijn betrokken. Ook zijn er, toen de scholen weer open gingen, meer spreekuren gedraaid.
Het lokale uitvoeringsprogramma gezondheid Schouwen-Duiveland Vitaal heeft extra uren voor buurtsportcoaches (via SMWO) ingezet voor het tot stand brengen van beweegtuinen, als onderdeel van het project Vitale Kernen.
Sportverenigingen hebben de mogelijkheid gekregen om sportclinics aan te bieden. Hier is door een aantal verenigingen gebruik van gemaakt.
Ontwikkelingen TOZO, TONK en BBZ
Voor veel bedrijven, ondernemers en werkenden is het de afgelopen periode een enorme uitdaging geweest en heeft deze twee jaar veel gevraagd. Het generieke steunpakket heeft in deze periode de klap voor bedrijven, ondernemers en werkenden voor een groot gedeelte opgevangen. Wij hebben ingezet op een snelle uitvoering van de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) en de Tijdelijke ondersteuning noodzakelijke kosten (TONK). Deze laatste maatregel hebben wij verlengd vanuit de Bijzondere Bijstand. Met in gang van 1 oktober geven wij uitvoering aan het vereenvoudigde Besluit Bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). Ter verbetering van de directe en duurzame inzetbaarheid van werkzoekenden en werkenden op de arbeidsmarkt is zowel door de gemeente zelf, als regionaal samengewerkt. Dit laatste in het regionale mobiliteitsteam. De intensieve begeleiding en ondersteuning werd hierbij geholpen door een krapte op de arbeidsmarkt. Daarnaast wordt ingezet op het bieden van snelle ondersteuning aan inwoners die vanwege de coronamaatregelen te maken krijgen met schulden- en armoedeproblematiek.
Uitkeringen
In 2021 hebben we nog altijd te maken gehad met gevolgen van de coronapandemie. Deze situatie heeft een veel minder grote invloed gehad op het aantal uitkeringsgerechtigden dan in 2020. In 2020 en aan het begin van 2021 zagen wij een duidelijke piek aan uitkeringsontvangers. In de loop van 2021 is dit teruggezakt naar het niveau van eind 2019, vlak voordat Corona uitbrak.