Paragrafen

Omschrijving (toelichting)

In de paragraaf lokale heffingen geven we inzicht in de opbrengsten die met heffingen worden gegenereerd en de lastendruk die wordt veroorzaakt door deze heffingen. 

Omschrijving (toelichting)

Jaarlijks stelt de raad via de Kadernota programmabegroting vast met welk indexeringspercentage de tarieven voor de belastingen worden verhoogd. Op grond van de door u op 4 juli 2024 vastgestelde Kadernota programmabegroting 2025-2028 is de stijging van de tarieven voor belastingen en rechten bepaald op 3,3%. De indexatie van de tarieven rioolheffingen volgen uit het Gemeentelijk rioleringsplan (vGRP) 2022 – 2026 (1,9%). 

In meerjarig perspectief zien de geraamde belastingopbrengsten er als volgt uit.

In dit onderdeel geven wij een toelichting op de belangrijkste (tarief)aanpassingen voor de begrotingscyclus 2025-2028. De lokale lasten worden in 2025 in basis met 3,3 % verhoogd. Hierop zijn een aantal uitzonderingen,  te weten de tarieven afvalstoffenheffing en reinigingsrechten, de tarieven rioolheffing gebruiker en de tarieven parkeerbelasting.  De tarieven (water)toeristenbelasting zijn bij de behandeling van de Kadernota 2025-2028 vastgesteld. Voor de tarieven van de OZB en de forensenbelasting geldt dat deze afhankelijk zijn van de WOZ waarde. Na het gereedkomen van de herwaardering WOZ stelt de raad de tarieven in de raadsvergadering van 12 december 2024 definitief vast. 

Hieronder een tabel met de ontwikkeling van de belangrijkste belastingtarieven.

Op grond van het bepaalde in het Besluit begroting en verantwoording (Bbv) is het verplicht in de paragraaf lokale heffingen een overzicht op hoofdlijnen op te nemen van de diverse heffingen.  Hierin dient inzichtelijk te worden gemaakt hoe bij de berekening van tarieven van heffingen, die hoogstens kostendekkend mogen zijn, wordt bewerkstelligd dat de geraamde baten de ter zake geraamde lasten niet overschrijden ( de toets aan de opbrengstlimiet van artikel 229b  Gemeentewet), wat de beleidsuitgangspunten zijn die ten grondslag liggen aan deze berekeningen en hoe deze uitgangspunten bij de tariefstelling worden gehanteerd.  Bij onze gemeente gaat het om de volgende heffingen: 

•    Scheepvaartrechten 
•    Rioolheffingen 
•    Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten 
•    Lijkbezorgingsrechten
•    Leges

Hieronder vindt u per heffing een kostenonderbouwing. Waar wij dit noodzakelijk achten, geven wij u een korte tekstuele toelichting.  

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Op grond van de Invorderingswet 1990 kunnen gemeenten kwijtschelding verlenen voor gemeentelijke heffingen. Zij kunnen zelf beslissen voor welke heffingen kwijtschelding mogelijk is. De voorwaarden waarbinnen dat mag zijn echter door het Rijk nauw omschreven. 

Kwijtschelding kan voor de volgende belastingen worden verleend: 
•    Afvalstoffenheffing, behoudens op extra aangevraagde emmers;
•    Rioolheffing gebruikersdeel, behoudens op extra afgenomen kubieke meters water.

Een deel van de kwijtscheldingsaanvragen worden geautomatiseerd beoordeeld. Dit gebeurt bij de Stichting Inlichtingenbureau, opgericht door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De overige verzoeken worden handmatig beoordeeld 

De uitgaven als gevolg van kwijtschelding zijn voor onze gemeente begroot op € 178.806 . 

Omschrijving (toelichting)

De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bestaat uit:

• Het gemeentelijke beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s;
• Een overzicht van reserves en voorzieningen om risico’s af te wenden;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• een inventarisatie van de risico’s.

In deze paragraaf van de begroting gaan we in op de ontwikkelingen over deze vier punten.

Omschrijving (toelichting)

In juli 2019 stelde de raad de Kadernota 2019-2023 Risicomanagement & Rechtmatigheidsverantwoording (hierna genoemd Kadernota) vast. Deze Kadernota beperkt zich niet tot financiële risico’s, maar gaat ook over niet-financiële risico’s zoals bestuurlijke en juridische risico’s, imago- en frauderisico’s en risico’s in de bedrijfsvoering op het gebied van personeel en informatie- en communicatietechnologie.  In de Kadernota ligt het gemeentelijk risicoprofiel vast, als ook de normen voor de weerstandsratio en streefwaarden voor financiële kengetallen, aan de hand waarvan wij kunnen monitoren dat we als gemeente financieel gezond blijven.  

Uitgangspunt voor de ontwikkeling en invoering van risicomanagement is om niet alleen de mogelijke risico’s te analyseren en in kaart te brengen, maar om tevens de methodiek van risicomanagement in te voeren. Hierbij betrekken wij ook de adviezen van de accountant en de auditcommissie.

De raad evalueerde in februari 2022 de streefwaarden voor de financiële kengetallen en concludeerde dat de bestaande normen de organisatie, het college en de raad scherp houdt op de ontwikkeling van de financiële positie en daarom niet behoeven te worden aangepast.

Omschrijving (toelichting)

We voorzien risico’s in het niet ontvangen van betalingen voor geleverde diensten, belastingen en andere baten of terugbetalingen van uitkeringen voor bijvoorbeeld levensonderhoud. Hiervoor zijn twee financiële voorzieningen gevormd die gezamenlijk rond de € 400.000 zijn. Op basis van vaste rekenmethodieken wordt de omvang bepaald en gevoed uit de exploitatie. Tevens is een reserve gevormd voor tekorten bij de Zuidhoek.
Verder is er een voorziening gevormd ter dekking van kwantificeerbare financiële risico’s binnen de bouwgrondexploitatie.

Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een gevolg voor de organisatie. Met behulp van een risicomanagementinformatiesysteem prioriteert, analyseert en beoordeelt de gemeentelijke organisatie risico's op systematische wijze. Op basis van de inventarisatie is een risicoprofiel opgesteld. Het onderstaande overzicht toont de tien grootste financiële risico's en de som van de overige risico’s. Onderaan de tabel is het totaalbedrag voor deze overige risico’s opgenomen.

Al ons bekende relevante risico's zijn opgetekend. Wij onderzochten wat de beheersmaatregelen zijn en wat vervolgens de restrisico's zijn (impact). De restrisico's zijn qua hoogte gecategoriseerd in vijf rubrieken:
5   > € 500.000
4    € 250.000 - ≤ € 500.000
3    € 100.000 -≤ € 250.000
2    € 25.000 -≤ € 100.000
1    < € 25.000
We hebben ons ook de vraag gesteld: hoe vaak kan zich het risico voordoen in een bepaalde periode (kans).

De beschikbare weerstandscapaciteit is de verzamelterm van alle middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om financiële tegenvallers te dekken. Het gaat om buffers in het eigen vermogen respectievelijk in de exploitatie. Buffers die we vrij kunnen maken dan wel beschikbaar laten komen om niet-begrote kosten die substantieel zijn te dekken, zonder dat dit gevolgen heeft voor het beleid en de uitvoering van taken.

De weerstandscapaciteit is eind 2025 als volgt:

Omschrijving (toelichting)

Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet de relatie worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven.

      Ratio weerstandsvermogen          =      Beschikbare weerstandscapaciteit        =         49.647.000                    =     10,8

                                                                                         Benodigde weerstandscapaciteit                        4.600.000

Wij streven een weerstandsvermogen na dat tenminste ruim voldoende is. Dit vereist een ratio weerstandsvermogen dat gelijk is aan of hoger is dan 1,5.

Deze paragraaf bevat op basis van wettelijke verantwoordingsregels de eerste vijf financiële kengetallen. Het zesde kengetal is geen verplicht kengetal, maar vloeit voort uit de eigen Kadernota risicomanagement. De kengetallen geven inzicht in de financiële positie van de gemeente.

Omschrijving (toelichting)

De paragraaf weerstandsvermogen is direct verbonden met alle programma’s en de gehele bedrijfsvoering van de gemeente. Feitelijk is deze paragraaf hiervan een dwarsdoorsnede. De confrontatie tussen het weerstandsvermogen en de risico’s geeft een positief getal, in die zin dat de weerstandsratio boven de 1,5 ligt. Omdat van de financiële kengetallen er een score is in de categorie B en in de categorie C, is de gemeente Schouwen-Duiveland, conform de Kadernota risicomanagement, matig financieel gezond. Om financieel gezond te worden is inzet nodig om de vaste schulden en de belastingdruk te verlagen. 

Naast de genoemde gekwantificeerde risico's die de normale bedrijfsvoering kunnen beïnvloeden,  is ook van belang te noemen dat het behalen van onze doelen afhankelijk zijn van voldoende beschikbare menskracht (intern als extern) en grondstoffen. Daarbij speelt dat schaarste op deze fronten en op energie de prijzen opdrijven. 

Onderstaand overzicht geeft een beeld van de wijze waarop onze kapitaalgoederen zijn ondergebracht in beheerplannen en zijn vertaald in de begroting.

Omschrijving (toelichting)

Algemeen 
De Wegenverkeerswet  verwacht dat de wegbeheerder (lees de gemeente) streeft naar maatregelen die de veiligheid van de weggebruiker en de functionaliteit van de wegen waarborgen. De wet doet een beroep op de publiekrechtelijke zorg van de wegbeheerder voor de veiligheid van de weggebruiker, maar schrijft geen maatregelen voor. Het gaat hierbij vooral om functioneel beheer. Met de inwerkingtreding van het nieuwe Burgerlijk Wetboek is ten opzichte van het oude Burgerlijk Wetboek de bewijslast omgedraaid. De beheerder kan nu aansprakelijk worden gesteld voor schade die iemand lijdt als gevolg van gebreken aan de weg. Dit betekent dat een preventief onderhoudsbeleid, een goede klachtenregistratie, regelmatige inspecties volgens de landelijk geaccepteerde methode en een goed werkend systeem van rationeel wegbeheer onontbeerlijk zijn. Zoals eerder omschreven houdt het nieuwe beleidsplan Wegen hier rekening mee. De wijkgerichte aanpak houdt rekening met klimaat, inclusie en de netbeheerders. 

De verkeersinfrastructuur in de gemeente Schouwen-Duiveland is belangrijk voor onder andere het toerisme. Onderdeel van deze infrastructuur is het wegennet. Een goed inzicht in de samenstelling en de kwaliteit hiervan is van belang om de juiste beleidskeuzes te kunnen maken en goed beheer te kunnen waarborgen.  De  wijkgerichte aanpak, die wij vanaf 2024 willen toepassen, maakt dat we de grote opgaven integraal in de kern of wijk oppakken. Acute reparaties pakken we onmiddellijk op. 

Kwaliteit
Het wegbeheer voeren we uit volgens de CROW-methodiek (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek). Het huidige door CROW bepaalde minimale niveau voor verantwoord wegbeheer “B” is op een aantal plaatsen lager. Dit zijn momenteel (3e kwartaal 2023) de Van der Havestraat en de Nieuwstraat te Oosterland en de Margrietstraat en Noordstraat te Bruinisse.  Door te indeling van de wegvakken te wijzigen kan er een beter beeld gevormd worden van de kwaliteit o.b.v. de weginspectie. Deze weginspectie zal in 3e kwartaal van 2024 worden uitgevoerd. Opvolgend zullen de maatregelen voor 2025 en verder worden bepaald.

Speerpunten
Omgevingswet
Het nieuwe beheerplan Wegen is opgezet in lijn met de omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking is getreden.

Duurzaamheid en circulariteit
Duurzaamheid is het zorgen voor evenwicht tussen mens, milieu en economie om de aarde niet uit te putten. Voor nu en voor de komende generaties. Dit vraagt ook om een milieu verantwoord wegbeheer. We hebben als doelstelling een toekomstbestendige gemeente te worden en de landelijke klimaatdoelen, welke doelmatig zijn voor ons areaal, te bereiken. Bij uitwerking van duurzaamheid in beleid en plannen sluiten we aan bij de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties (Global Goals), welke doelmatig zijn voor ons areaal. Waar we de mogelijkheid hebben en het in balans is met de middelen, gaan we voor duurzame keuzes. Dat geldt ook voor het beheer en onderhoud van de wegen, waarbij veel materiaal nodig is en ook vrij komt. We streven daarbij naar duurzame inkoop, waarbij wij niet alleen naar de prijs kijken maar bijvoorbeeld ook naar hergebruik van materiaal. Daarnaast passen we duurzame materialen toe (bijvoorbeeld gebakken stenen in plaats van betonnen stenen) en verwijderen we teerhoudend asfalt uit de keten.

Wijkgerichte aanpak
Omdat onderhoud en/of rehabilitatie van ons wegennetwerk samenhangt met opgaven vanuit o.a.:
•    klimaat (we passen de labelsystematiek toe, dat wil zeggen we bepalen wat voor ons voldoende klimaatbestendig en waterrobuust is);
•    inclusie (Platform Toegankelijk Schouwen Duiveland ) en
•    netbeheerders (AZON, Afstemming Zeeuwse Ondergrondse Netwerken)
bekijken we integraal hoe we dit wijkgericht aan kunnen  pakken. 

Pilot afvlakken kinderkoppen
In 2024 is bij wijze van pilot in een proefvak het afvlakken van kinderkoppen uitgevoerd. Dit is gebeurt met een soort grote schuurmachine, waardoor de kinderkoppen kunnen blijven liggen en de overlast beperkt blijft. Wanneer er in de toekomst alsnog 'herstraat' wordt, hoeven de kinderkoppen niet meer vervoerd te worden naar de steenzagerij en terug. De uitkomsten van de uitgevoerde pilot zullen worden geëvalueerd in Q4 2024. Op basis van deze evaluatie zal worden besloten of er alternatieven zijn. Deze alternatieven zullen in 2025 worden verkend op financiële en technische haalbaarheid. Bij een negatief resultaat gaan we op de gebruikelijke manier door met het afvlakken van de kinderkoppen, wat betekent dat we ze eruit halen op locatie waar hinder wordt ervaren, in de werkplaats van de aannemer worden vlakgezaagd en daarna terug naar de projectlocatie worden gebracht en worden verwerkt in de straat.

Financiën 
In het beheer- en beleidsplan wegen 2023-2027 is ervoor gekozen om voornamelijk met exploitatiebudgetten te werken. Herinrichtingsprojecten verwerken we via integrale afweging bij de begroting of bieden we aan via separate voorstellen.  In het nieuwe plan is een voorziening gevormd voor achterstallig onderhoud. 

Voorziening achterstallig onderhoud wegen
Bij de jaarrekening 2022 hebben we een voorziening achterstallig onderhoud wegen gevormd ter hoogte van € 375.000.  De verwachte uitgaven van de voorziening waren gepland in 2023 en 2024. Door capaciteitstekorten in personeel in het team Projecten van het Ingenieursbureau is het niet gelukt om deze voorziening in te zetten om de achterstand in te lopen. Hierdoor  is de planning bijgesteld om de achterstand weg te werken in de periode 2025 en 2026. Financieel verwerken we dit via de tweede financiële rapportage 2024. Na deze periode heffen we deze voorziening op.

Risico’s 
Er blijft altijd een risico dat door niet tijdig gesignaleerde gebreken aan de weg schade of ongevallen kunnen ontstaan. Dit neemt de afgelopen jaren sterk toe als gevolg van de klimaatverandering. Door klimaatverandering ontstaan er hevigere regenbuien en langere periodes van droogte die de kwaliteit van de wegen aantasten.  Het risico op schade en ongevallen door gebreken aan de verhardingen ondervangen we zoveel mogelijk door het uitvoeren van jaarlijkse weginspecties, waarbij schadebeelden worden vastgelegd. Gebreken van ernstige aard verhelpen we uiteraard direct. 

Algemeen
Aandacht voor water hoort bij het inrichten van de fysieke leefomgeving en het borgen ervan draagt bij aan de gezondheid van de inwoners van Schouwen-Duiveland. De zorgplicht voor stedelijk afvalwater is een gemeentelijke taak, vastgelegd in artikel 2.16, lid 1 van de Omgevingswet (voorheen de Wet milieubeheer). Vanuit de Wet milieubeheer lag de verplichting voor gemeenten om een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op te stellen, waarin zij hun beleid voor de rioleringszorg vaststellen. Voor de gemeente Schouwen-Duiveland is deze in 2022 opgesteld voor de periode 2022 t/m 2026. In dit (verbreed) GRP beschrijft de gemeente hoe ze van 2022 t/m 2026 invulling geeft aan haar watertaken en een  onderbouwing van de rioolheffing.

Speerpunten
Voor de komende jaren zijn de volgende thema's onze speerpunten:

Zoetwatervoorziening in relatie tot droogte
In de ruimtelijke planvorming dragen ontwikkelingen positief bij aan de hoeveelheid zoet water in het gebied. Droogte willen we bestrijden door het vasthouden van water binnen het gebied. Dat gaat uiteindelijk ook de verzilting van de grond tegen. Met het tot stand komen van het omgevingsplan, wordt met de hemelwaterverordening er ook meer verantwoording bij de burger gelegd om bij (nieuwe/her) ontwikkelingen zelf water te verwerken of te hergebruiken.

Extreme neerslag
Door klimaatverandering is naast droogte ook extreme neerslag een steeds vaker voorkomend probleem. Het riool kan de plotselinge extreme hoeveelheid water dan vaak niet meer aan. In het bebouwde gebied moet de komende 30 jaar stevig worden geïnvesteerd om Zeeland klimaatbestendig in te richten. Door aan te haken bij natuurlijke momenten zoals herstructurering, groot onderhoud en de wijkgerichte aanpak, blijven de kosten en inspanning zo laag mogelijk.
Uit de klimaatenquête van 2023 zijn een (beperkt) aantal urgente locaties naar boven gekomen in o.a. Nieuwerkerk waar in praktijk schade ontstaat door extreme neerslag en waar uitvoering van maatregelen op korte termijn prioriteit krijgt. 

Waterkwaliteit
Waar van toepassing houden wij samen met waterbeheerder waterschap Scheldestromen, bij ruimtelijke ontwikkelingen en planvorming rekening met de ecologische- en fysische waterkwaliteit, zodat deze bij voorkeur verbetert, maar minimaal gelijk blijft aan de bestaande situatie. We streven gezamenlijk naar een goede waternatuur in daarvoor aangewezen wateren en een goede waterbeleving in de stad en het rondom aangewezen zwemwater.

Oude rioolgewelven Zierikzee
De oude gewelf-riolen in de binnenstad van Zierikzee liggen vaak onder de tuinen van particulieren en zijn daardoor moeilijk toegankelijk. Desondanks behoeven ze komende jaren onze bijzondere aandacht om de kwaliteit te kunnen waarborgen. In 2023 is aangevangen met lokale onderzoeken in samenspraak met bewoners om de situaties in kaart te brengen. In 2024 hebben de eerste voorbereidingen voor maatregelen vorm gekregen en is een civiele projectleider hiermee aan de slag gegaan. Deze werken vergen de nodige afstemming met bewoners waarbij goede communicatie cruciaal is. 

Klimaatadaptatie
Het proces van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA) omvat een aantal stappen die gemeenten cyclisch doorlopen om te komen tot een water-robuuste en klimaatbestendige inrichting van Nederland in 2050. Bij ieder project in de komende jaren beoordeelt de gemeente deze via een risicodialoog op de thema’s wateroverlast, hittestress, droogte en overstroming als ook of er klimaatadaptieve maatregelen noodzakelijk zijn. In het vGRP is hiervoor budget opgenomen. Indien dit het geval is nemen we deze maatregelen, mits doelmatig, mee in het project.

Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland + (SAZ+)
Hemel- en grondwater kennen geen (bestuurlijke) grenzen. Bij de gemeentelijke watertaken zijn vele partijen betrokken. Een voorwaarde voor effectief beheer is samenwerking met de partners in de waterketen. Dit wordt vormgegeven in de SAZ+ (Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland, de plus staat voor Evides drinkwaterbedrijf). Hierin zijn alle Zeeuwse gemeenten, het waterschap Scheldestromen, de provincie Zeeland en Evides vertegenwoordigd. De visie van het SAZ+ is vastgelegd in de ‘Visie Waterketen Zeeland’ en gaat over het erbij betrekken van burgers, klimaat, duurzaamheid, demografie, kosten en kennis & capaciteit. ‘Water in Zeeland: betrouwbaar voor iedereen en overal’, is de missie die bij deze visie hoort. Schouwen-Duiveland is bestuurlijk en ambtelijk vertegenwoordigd in diverse gremia van SAZ+, omdat wij zien dat uitwisselen van data en kennis uiteindelijk leidt naar een kostenefficiëntere en toekomstbestendige aanpak van het omgaan met water in de gehele waterketen. 

Financiën 
Voorziening groot onderhoud riolering
Binnen de voorziening groot onderhoud riolering ramen we voor de begrotingsjaren de volgende mutaties:

Algemeen
Het openbaar groen is ons natuurlijk kapitaal. Groen kleedt de buitenruimte aan en zorgt ervoor dat we ons buiten prettig voelen. Wetenschappelijk is aangetoond dat groen in de openbare ruimte effect heeft op het welbevinden en de gezondheid van mensen. Ook is groen een belangrijk instrument in de klimaatadaptatie, bijvoorbeeld in wateropvang en –berging en het tegengaan van hittestress. Openbaar groen speelt ook een rol in het streven naar een grotere biodiversiteit, wat noodzakelijk is om een evenwichtige en veerkrachtige leefomgeving voor mens en dier te realiseren.

Kwaliteit
Vanuit de visie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) werken we aan een duurzame en veilige omgeving. We werken volgens de gouden driehoek inrichting, beheer en gebruik. Voor het openbaar groen betekent dit, dat we het onderhoud in centra op kwaliteitsniveau A uitvoeren (volgens de CROW-kwaliteitscatalogus). In de woon- en verblijfsgebieden hanteren we kwaliteitsniveau B.  In nauw overleg met onze groenpartners en met behulp van intensieve kwaliteitsmetingen houden we de vinger aan de pols wat betreft beeldkwaliteit en bepalen we of we ons ambitieniveau halen.  

Speerpunten

Groenbeleids & groenbeheerplan
In 2024 is het  groenbeleids & groenbeheerplan vastgesteld.  In dit plan hebben we onze visie, doelen en ambities voor het openbaar groen uitgewerkt.  Welk groen (inclusief onze bomen) willen we beschermen en hoe we ons groen (inclusief onze bomen) duurzaam in stand houden. Hiermee zijn ook kaders voor nieuwe inrichtingen bepaald. We hebben afgesproken hoe bewoners kunnen participeren, hoe we kwaliteit van het groen borgen en hoe we participatie projecten/gebieden met elkaar vastleggen.  Helder is wat de kosten zijn van het onderhoud en ook de structurele vervangingen om het groen duurzaam in stand te houden op het gewenste kwaliteitsniveau. De benodigde budgetten nemen we via de lijst te honoreren prioriteiten 2025-2028 structureel op in de begroting.  In 2024 voeren we een 0-meting "technische staat van de beplanting" over heel het eiland. Hierbij worden de volgende beheergroepen beoordeeld: heesters, rozen, vaste planten en hagen. Op basis hiervan weten we de kwaliteit en wat we de komende jaren moeten vervangen. Dit kan ook worden afgestemd op de renovaties vanuit riolering en bestrating, om zoveel mogelijk integraal te werken. Bij vervangen en renovatie van beplantingen gaan we ook kritisch kijken naar de soortkeuze  (dragen ze bij aan de biodiversiteit) en dat het doelmatig en effectief te beheren is door het uitvoeringsbedrijf.  Bij het toepassen van nieuwe bomen is de norm diversiteit. Dus niet meer 20 bomen van dezelfde soort in een laan, maar meerdere soorten wat beter is voor spreiding van ziektes en monoculturen worden voorkomen. Ook kijken we steeds of het soort een bijdrage levert een de ecosysteemdiensten (bv nectarbron voor insecten).

Groen integreren
Zoals verwoord in de visie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) werken we zoveel mogelijk integraal. Werkzaamheden in de openbare ruimte stemmen we op elkaar af. Hiermee voorkomen we overlast voor de inwoners en gaan we efficiënt om met de beschikbare middelen. We werken aan een efficiënt te beheren areaal, door een evenwicht te zoeken in dagelijks onderhoud en groot onderhoud. Wanneer regulier onderhoud niet langer effectief is, vervangen we het groen of vormen we het groen om, met als uitgangspunt kwaliteitsverbetering (groenactieplannen). Aanleiding kan zijn gebieds- en/of interdisciplinaire projecten of vervanging/renovatie in verband met niet functioneren, ziektes en plagen of leeftijd van de beplanting.

In vrijwel alle projecten die Openbare Werken oppakt zit een onderdeel 'groen'. De aanleiding voor de gebiedsprojecten is in veel gevallen civiel (riolering en/of verharding). In deze projecten loopt groen mee in de onder Wegen en Riolering geplande projecten. Ook kan herinrichting onderdeel vormen van de uitvoering van een masterplan stad- of dorpsvisie.

Biodiversiteit 

Een van de doelen uit het nieuwe beleid is om de biodiversiteit te vergroten. In 2024 ligt de focus op het uitvoeren van twee nulmetingen.  De eerste meting wordt gedaan op vegetatiebeheer. Dit zijn alle grassen in de gemeente, van zowel gazons tot bermen en alles wat daar tussen zit. Op basis van deze nulmeting kunnen we het maaibeheer gaan aanpassen. Ook kunnen we monitoren of in de loop van de jaren de samenstelling veranderd. Kort samengevat: krijgen we meer diversiteit aan planten in de gemeente wat weer kansen biedt voor de fauna. Voor 2025 ligt de focus om het maaibeheer in de Westhoek aan te passen.  Belangrijk onderdeel van het nieuwe maaibeleid is de communicatie richting de burgers. Dit onderdeel wordt uitgewerkt met de afdeling communicatie. Ook worden de stads- en dorpsraden hierbij betrokken.

De tweede biodiversiteitsnulmeting wordt gedaan bij de beplanting,  houtige beplanting (bosplantsoen) en oever- en moerasvegetatie.  Om de biodiversiteit te vergroten is het van belang om eerst te weten wat we hebben.  Vanaf dat nulpunt kan verder worden geanalyseerd waar de kansen liggen en waar naartoe gestreefd moet en kan worden. 

Bewegen en ontmoeten 
Ontmoetingsplekken met beweegvoorzieningen zijn vaak burgerinitiatieven, die een plek kunnen krijgen in de buitenruimte. Jeu de boules banen, fitnesstoestellen of beweegtoestellen voor ouderen vragen een zorgvuldige inpassing en goede afspraken over gebruik en beheer. We focussen op heldere afspraken in het beoordelen en realiseren van burgerinitiatieven. Dit wordt in samenwerking uitgewerkt met de afdeling wonen, werken en leven.

Speelruimtes 
Het speelruimtebeleid vormt het toetsingskader voor renovaties en burgerinitiatieven. Vanuit de wettelijke zorgplicht en voor een veilig gebruik van onze speelvoorzieningen voeren we jaarlijks twee keer een inspectie uit aan de speeltoestellen. Op basis hiervan worden reparaties of vervangingen uitgevoerd. In 2024 is een nieuwe natuurspeelplaats aangelegd in Burgh-Haamstede. Dit is een voorbeeld van een centraal gelegen plek voor diverse leeftijdsgroepen. Dit ligt ook in de visie van het speelruimtebeleid.

Klimaatadaptatie 
Groene ontwikkelingen in de buitenruimte hebben een rol in de klimaatadaptatie. Bomen en groen hebben een positief effect op de leefomgeving. Ze verbeteren de waterhuishouding, beperken opwarming en hittestress en dragen bij aan een betere luchtkwaliteit. Opvang en slim omgaan met regenwater vraagt minder verharding en meer groen. Onder andere met de actie tegelwippen spelen we hierop in. Waar mogelijk kiezen we voor waterdoorlaatbare verharding, zoals op parkeerplaatsen. Met het strategisch planten van bomen kunnen we schaduwplekken of -routes creëren. Een meer robuuste groenstructuur met meer variatie is positief in het kader van klimaatadaptatie en biodiversiteit.
Droogte en hevige buien hebben ook invloed op het groenbeheer. Door het veranderende klimaat kost het veel tijd en geld om water te geven in droge periodes. Ook is de beschikbaarheid van zoetwater beperkt. Het beregenen van natuurgrasvelden in droge periodes is gezien duurzaamheid en de hoge kosten niet meer verkoopbaar. Inmiddels hebben ook vier van de negen verenigingen een kunstgrasveld. Hierdoor kunnen deze clubs jaarrond voetballen en trainen. In 2025 gaan we nog twee nieuwe kunstgrasvelden aanleggen. Te weten bij Wik'57 in Kerkwerve en  een extra veld bij MZC'11 in Zierikzee. Bij Zierikzee leggen we ook een waterberging onder het veld aan. Dit water kunnen we gebruiken voor het beregenen van de natuurgrasvelden bij deze club maar ook kan het uitvoeringsbedrijf hier water kan "tappen" voor het watergeven van nieuw aangeplant groen. Hierover moeten wel schriftelijk afspraken worden gemaakt met de vereniging, zodat duidelijk is wie het eerste recht heeft.  In 2024 heeft het college ook de nieuwe beleidslijn kunstgrasvelden vastgesteld. Alle nieuwe aanvragen worden aan dit beleid getoetst. Hierbij hebben we een duidelijk instrument om tot een goed besluit te komen of een vereniging wel of niet in aanmerking komt voor een kunstgrasveld.  

Financiën
Groen
We werken voor het groenonderhoud met exploitatiebudgetten. De verdere vertaling vanuit het IBOR voor de benodigde budgetten op het gebied van groen hebben we definitief vastgesteld met het nieuwe beleids- en beheerplan Groen 2024-2028. Op de lijst te honoreren prioriteiten 2025 - 2028 hebben we naar aanleiding van de vaststelling van het beleids- en beheerplan  een jaarlijks budget op van € 568.031 opgenomen.

Speelruimtes 
Binnen de voorziening speelruimtes zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Algemeen
Wij bezitten een relatief groot aantal gebouwen. Deze gebouwen moeten op een adequate manier worden beheerd, geëxploiteerd en onderhouden. Het onderdeel Centrale Beheersorganisatie Gebouwen (CBG), onderdeel van het ingenieursbureau, is hiervoor verantwoordelijk. Voor het onderhoud werken we met een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) per gebouw. Deze onderhoudsplannen gaan wij in 2024 actualiseren.

Kwaliteit
De raad bepaalde met het vaststellen van de meerjarige onderhoudsplanning 2019-2028 het kwaliteitsniveau van het uit te voeren onderhoud. Het uitgangspunt hierbij is vervanging van het bestaande, sober en doelmatig. Dit houdt in dat we per gebouw bekijken welke onderhoudsactiviteiten uitgevoerd moeten worden om het huidige gebruik ongehinderd voortgang te laten vinden en geen achterstallig onderhoud te laten ontstaan. Uiteraard doen we dat binnen deze kaders zo duurzaam mogelijk en kijken we bij geplande vervangingen naar de meest duurzame en energiezuinige oplossing die binnen de beschikbare financiële middelen mogelijk is. Ook voeren we zo veel mogelijk gecombineerd uit door onderdelen door te schuiven of juist naar voren te halen. 

Speerpunten

In 2019 is ingestemd met de actualisering van de meerjarige onderhoudsplanning 2019-2028 en zijn de financiële consequenties daarvan betrokken bij de integrale begrotingsvoorbereiding 2020. Deze actualisering dient om de vijf jaar plaats te vinden en staat voor 2024 wederom op de planning.  In 2023 hebben we het gemeentelijke gebouwenonderhoud opnieuw aanbesteed, deze aanbesteding is gewonnen door bouwbedrijf Boogert. Dit houd in dat we de komende jaren het reguliere onderhoud uitvoeren met bouwbedrijf Boogert en zijn vaste contractpartners voor, installaties, schilderwerk en daken en goten. Onderdeel van deze aanbesteding is dat de winnende inschrijver met de ingang van het contract op 1 april 2024 aanvangt met het herzien van onze meerjaren onderhoudsplanningen (mjop`s) per gebouw. Naast het herzien van de mjop`s worden deze ook conform de routekaart verduurzaming gemeentelijk vastgoed uitgebreid naar duurzame meerjarenonderhoudplannen (dmjop`s) waardoor verduurzamen “geen aparte” opdracht meer is. Voordeel hiervan is dat verduurzaming vanaf dat moment niet meer via de begroting gefinancierd dient te worden.
Naast de actualisering van de jaarschijf 2025 van de voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen maken we separaat alvast een doorkijk en brengen we de consequenties in beeld voor de actualisatie van de meerjarige onderhoudsplanning 2025-2033, inclusief verduurzamen. Gezien de prijsstijgingen van de laatste jaren en het implementeren van het verduurzamen in het regulier gemeentelijk vastgoedonderhoud zullen de huidige opgenomen toevoegingen aan de voorziening gemeenlijk gebouwenonderhoud naar verwachting daarvoor niet meer toereikend zijn. 

Financiën
Binnen de voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Omschrijving (toelichting)

Algemeen
De openbare verlichting heeft een belangrijke functie in de gemeente Schouwen-Duiveland. Wanneer de duisternis valt gaat de verlichting aan om de verkeersveiligheid en sociale veiligheid van de openbare ruimte te waarborgen. De gemeente draagt als wegbeheerder de verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte en heeft hier een zorgplicht voor. Hiermee is de gemeente tegelijkertijd aansprakelijk voor een gebrek aan de openbare weg wanneer het mis gaat met personen of schades.

Kwaliteit
De huidige openbare verlichtingsinstallaties houden we bij op kwaliteitsniveau B, conform publicatie 380 van het CROW. Eventuele vervanging vindt plaats op basis van inspectie. Masten die de technische levensduur hebben bereikt maar nog in goede staat verkeren, vervangen we niet. Energie-onzuinige armaturen vervangen we door led. Deze leveren weer een energiebesparing op. De beschikbare middelen zijn afgestemd op het vastgelegde kwaliteitsniveau.

Speerpunten 
Monumenten verlichting
Uitvoering van onderhoud en aanpassingen gebeurt conform het vastgestelde beleid. In 2024 voorzien we kerken van Burgh, Haamstede, Zonnemaire en in Zierikzee het Stadhuismuseum aan de Meelstraat en de Noord- en Zuidhavenpoort van monumentenverlichting. Naar verwachting voorzien we de laatste monumenten binnen onze gemeente in 2025 van monumentenverlichting. Di is wel erg afhankelijk van ecologisch onderzoek wat we moeten doen naar vleermuizen. Met deze verlichting accentueren we de status van de gebouwen.

Openbare verlichting
Het aantal lampstoringen, vaak veroorzaakt in de oude conventionele lampen, is beduidend minder dan in de voorgaande jaren. Dit is te verklaren door het feit dat het grootste gedeelte van ons areaal is vervangen door nieuwe led-verlichting. In het voorbereidingstraject van projecten krijgen kabel- en leidingbeheerders de mogelijkheid om mee te liften om zo hun kabels en leidingen tijdens de uitvoering van het project te vervangen. In 2023 zijn we begonnen met opstellen het nieuwe Beheer- en Beleidsplan Openbare Verlichting 2024 - 2033 , in 2024 is deze bestuurlijk vastgesteld. In dit plan zoeken we onder andere aansluiting met de uitgangspunten van de Lokale Inclusie Agenda "Schouwen-Duiveland Inclusief", die in 2022 is vastgesteld.

Verlichting sportvelden
De bestaande sportveldverlichting is verouderd en binnen een aantal jaren niet meer in de huidige vorm leverbaar. In het kader van verduurzaming zijn we in 2023 gestart met het vervangen van de bestaande verlichtingsinstallaties door energiezuinige led-verlichting voor de trainingsvelden. Bij de wedstrijdvelden zijn de masten en armaturen in beheer en onderhoud bij de verenigingen zelf. 
 
Financiën
Binnen het Beheer- en Beleidsplan Openbare Verlichting 2024-2033 is de verwachting dat we uitkomen met de huidige budgetten. Dit is afhankelijk van eventuele prijsstijgingen voor zowel arbeid als materiaal. In 2020 zijn we gestart met het vervangen van conventionele lampen door energiezuinige led-verlichting. Dit heeft er in geresulteerd dat we sinds 2020 al bijna 90.000kwh hebben bespaard op het energieverbruik. Door de stijgende kwh-prijs heeft dit niet geresulteerd in een daling van de kosten. Sterker nog, in 2019 bedroegen onze energiekosten voor openbare verlichting € 144.000,- tegen € 250.000,- in 2022. Naar verwachting zet deze trend zich de komende jaren door. 

Risico’s
Op plaatsen waar geen openbare verlichting staat zijn altijd zekere risico’s ten aanzien van verkeersveiligheid en sociale veiligheid. In het beheer- en beleidsplan openbare verlichting is hier voldoende aandacht voor.

Omschrijving (toelichting)

Algemeen

Civiele kunstwerken zijn objecten in de openbare ruimte die niet onder de havens vallen, zoals bruggen en steigers in binnenwateren, muren, trappen, schanskorven en hekwerken.

Deze objecten worden structureel geïnspecteerd en onderhouden.  Daar waar geen kwaliteitsniveau is vastgelegd, betreft het feitelijk het schoon, heel en veilig houden van de objecten. Alle (elektrische- en hydraulische) installaties moeten voldoen aan de geldende NEN-normen.

Speerpunten
Op basis van jaarlijkse inspecties vindt onderhoud plaats. Hierbij vervangen we bij diverse bruggen en steigers de slijtlagen, leuningen, dekplanken en dergelijke en voeren we schilderwerkzaamheden uit. Wanneer uit inspecties blijkt dat ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn, bedden we dat projectmatig in.
In 2022 begonnen we met een actualisatie van alle objecten in de openbare ruimte (vissteigers, bruggen, trappen, hekwerken, schanskorven en muren). Deze actualisatie is in het 2e kwartaal in 2024 afgerond. Het resultaat is dat er ca. 250 objecten zijn toegevoegd.  Na het afronden van deze fase volgt in de tweede helft van 2024 en eerste helft van 2025 een beleids- en uitvoeringsplan Civiele Kunstwerken. Met dit plan maken we het kwaliteitsniveau en bijbehorende financiële middelen inzichtelijk en dit betrekken we, indien nodig, bij de begroting 2026.

Financiën
Vooruitlopend op het nog vast te stellen beleids- en uitvoeringsplan  hebben we op de lijst te honoreren prioriteiten 2028-2028, op basis van de inventarisatie, een jaarlijkse toevoeging van € 118.000 opgenomen aan de nieuw te vormen voorziening onderhoud civiele kunstwerken.

Voorziening achterstallig onderhoud
Momenteel hebben we een voorziening achterstallig onderhoud objecten openbare ruimte. De verwachting is dat de laatste werkzaamheden van ongeveer €138.000 zullen plaatsvinden in 2025, waarna de voorziening zal worden opgeheven.  Omdat de raming aan de lastenkant nu nog geraamd staat in 2024 verwerken we de afwikkeling richting 2025 in de tweede financiële rapportage 2024.

Risico’s 
De kwaliteit van de kunstwerken is inmiddels in beeld. Hieruit is gebleken dat er een grote achterstand is op de toegevoegde objecten. Deze achterstand is te verklaren door de actualisatie van het areaal. Om risico’s te beheersen voeren we periodiek inventarisaties en inspecties uit en volgen we het advies. Het is echter zo dat de inspecties op een non destructieve manier (dat wil  zeggen visueel materiaalkundig onderzoek, waarbij de kwaliteit van een object wordt onderzocht zonder het te beschadigen) worden uitgevoerd en dat daarom verrassingen hiermee niet zijn uitgesloten. Het blijft van belang, zeker bij oude kunstwerken, de juiste onderzoeken tijdig uit te voeren.

Algemeen
De basis voor het onderhoud om de havens op een adequaat niveau te houden, is de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de periode 2020 tot en met 2040.
Het dagelijks beheer van de havens berust bij de gemeentelijke havenmeesters, het reguliere onderhoud wordt uitgevoerd door een gespecialiseerde aannemer in opdracht van het cluster Infra.

Speerpunten
Regulier onderhoud
Het regulier onderhoud voeren we met onze partner Aquavia uit op basis van het beginsel en de resultaatafspraak schoon, heel en veilig.
In 2025 vinden de volgende projecten plaats:

•    Het verwijderen van een steiger in de Vluchthaven.
•    Werkzaamheden aan de loswal haven Zierikzee.
•    Restauratie van de kademuren van de Oude Haven.

Kathodische bescherming
We participeren als gemeente in een project inzake de kansen van het toepassen van kathodische bescherming op stalen damwanden. Het doel is de levensduur van de stalen damwanden te verlengen en deze ervaringen in ons eigen areaal toe te passen.

Glooiingen

Voor de te onderhouden glooiingsconstructies is een herstelplan opgesteld.  Om de prioriteit van de te herstellen glooiingsconstructies te bepalen zijn de kaders voor de prioritering gedefinieerd. Aan elke glooiing is onderbouwd een score toegekend. Deze scores zijn vervolgens bij elkaar opgeteld om tot een totaalscore te komen. Deze totaalscores per glooiingsconstructie zijn vervolgens gesorteerd van hoog naar laag. Hiermee is de prioriteit vastgesteld. Hieruit volgt een locatie specifiek hersteladvies per (gebundelde) glooiingsconstructie. 

Deze hersteladviezen zijn geprioriteerd en getoetst aan vastgesteld beleid. Tevens is een koppeling gemaakt met korte en lange termijn ontwikkelingen op basis van bijvoorbeeld masterplannen of andere ruimtelijke ontwikkelingen. De uitvoeringsplanning wordt beheerd door het cluster Beheer.

De totale investering voor de periode 2024-2033 is geraamd op € 6.748.377. Uitgaande van een afschrijftermijn van 40 jaar en een rente van 4,4 %, geeft dit een gemiddelde kapitaallast van €320.885 per jaar. 

Daarnaast zijn er kosten voor inspectie en onderhoud. Deze zijn gemiddeld € 32.750 per jaar. 
De totale kosten komen hiermee uit op gemiddeld € 353.635 per jaar.

In 2025 wordt de glooiing van de Nieuwe Haven in Zierikzee en de noordelijke strekdam in de Vluchthaven uitgevoerd.

Baggeren

In het baggerbeheerplan is opgenomen dat het raadzaam is om eens per 3 jaar de havens te meten. Dat advies is gegeven om de baggeraanwas nauwkeurig te kunnen bepalen en wanneer nodig het baggerbeheerplan hiermee bij te stellen. In de vastgestelde herziening van het baggerbeheerplan is daarom onderscheid gemaakt tussen binnen- en buitenhavens.

Met deze nieuwe informatie is de dotatie voor de komende planperiode aan de voorziening baggeren herberekend. De totale dotatie komt fors lager uit, omdat door de lagere aanwas voor een aantal havens het baggeren op een later moment uitgevoerd kan worden. 

Om te bepalen welk deel van de dotatie aan de havenexploitaties toegerekend kan worden, is het wateroppervlak waarvoor de gemeente verantwoordelijk is gesplitst in ligplaatsen en vaarweg. Het aandeel ligplaatsen wordt toegerekend aan de havenexploitaties, en wordt daarmee betrokken in de berekening van de kostendekkendheid. Het aandeel vaarweg is openbare ruimte haven. 

Naast deze dotatie wordt ook rekening gehouden met de kosten voor de periodieke metingen. Per haven komen deze kosten uit op € 4.500 per 3 jaar. Dat betekent jaarlijks een extra dotatie van € 1.500.

In 2025 wordt de monding van de haven van Brouwershaven gebaggerd.

Financiën 
Havens
In 2019 stelde de raad het investeringsplan vast en stelde investeringskredieten beschikbaar voor een periode van tien jaar.  

Baggeren 
Binnen de voorziening baggerbeheerplan zijn voor de begrotingsjaren , als gevolg van de hiervoor genoemde actualisatie, de volgende bedragen geraamd:

Omschrijving (toelichting)

We zijn gestart met meer integraal werken, met als doel een wijk- of kerngerichte aanpak in de openbare ruimte. Dat  houdt in dat we steeds per wijk of kern de gehele opgave in de buitenruimte in één keer aanpakken. Van ondergrondse infrastructuur (riool, kabels- en leidingen) tot en met groenaanleg, klimaatadaptieve maatregelen en waterbeheer.  Deze aanpak vraagt de nodige gezamenlijke aanpak van beheerders, nutsbedrijven en civiele en groene projectleiders, maar heeft wat ons betreft de toekomst.  
Daarnaast actualiseren we waar nodig de beleidsplannen en actualiseren de areaaldata die steeds belangrijker worden voor een goed onderhoud van de buitenruimte. 

Omschrijving (toelichting)

In de financieringsparagraaf treft u de specifieke beleidsvoornemens respectievelijk de beleidsuitvoering op het gebied van treasury aan.

Kasgeldlimiet

De kasgeldlimiet is ingesteld als instrument om de renterisico’s bij de vlottende schuld te beheersen. Het Rijk stelt een maximum bij het gebruik van korte financiering (looptijd maximaal één jaar). De wettelijke toegestane omvang bedraagt 8,5% van de jaarbegroting bij aanvang van het dienstjaar.

Berekening van de kasgeldlimiet begrotingsjaar 2025 (x € 1.000):

Omschrijving (toelichting)

Koersrisico is het risico dat de financiële vaste activa (aandelen en obligaties) van de gemeente in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. Op basis van artikel 6 van het Treasurystatuut van onze gemeente wordt dit risico beperkt doordat alle uitzettingen een hoofdsomgarantie aan het einde van de looptijd en vastrentende waarde hebben.

Omschrijving (toelichting)

Kredietrisico is het risico op een waardedaling van een vordering door het niet (tijdig) na komen van de verplichtingen door financiële instellingen. Op basis van artikel 7 van het Treasurystatuut wordt dit risico beperkt doordat alle financiële instellingen zijn gevestigd in een lidstaat met ten minste een AA-rating en doordat alle uitzettingen ten minste AA-minus rating hebben. De leningen uit de huidige portefeuille zijn volledig afgesloten bij instellingen in Nederland.

De financieringspositie geeft inzicht in de ontwikkeling van de financieringsbehoefte, rekening houdend met de investeringen en beschikbare interne en externe middelen. Voor het bepalen van de werkelijke financieringsbehoefte gaat het om de verwachte toekomstige investeringen en de omvang van de eigen beschikbare liquide middelen en ontvangsten vanuit het Rijk.

In 2025 verwachten wij € 33 miljoen aan investeringsuitgaven.  Hierin zijn voor een groot deel de investeringen in de Masterplannen, groot onderhoud en de investeringen uit de te honoreren prioriteiten opgenomen. Wij verwijzen u hiervoor verder naar het 'overzicht vervangingsinvesteringen 2025-2028', het 'overzicht reeds lopende uitbreidingsinvesteringen 2025-2028' en de het overzicht 'te honoreren prioriteiten 2025-2028'. Mede door de extra lening van € 16 miljoen die in 2022 vanwege de oplopende rentestand vooruitlopend op de investeringen van 2023 en verder is aangetrokken heeft de gemeente momenteel een ruime liquiditeitspositie. Wanneer de investeringsplanning volledig gehaald wordt verwachten wij op z’n vroegst in 2026 weer financiering te moeten aantrekken. 

Leningenportefeuille

De onderhandse leningen vormen een belangrijk deel van het totale vreemd vermogen van de gemeente. Bedragen x € 1.000:

Conform de vereisten in het BBV nemen we het onderstaand renteschema op. Hiermee geven we inzicht in de rentelasten, de financieringsbehoefte en de wijze waarop rente aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden wordt toegerekend. Tevens is het verplicht, dat de rentekosten aan de desbetreffende taakvelden moeten worden toegerekend met behulp van een (rente) omslagpercentage. Bedragen x € 1.000:

Omschrijving (toelichting)

Het valutarisico wordt in onze gemeente uitgesloten door uitsluitend leningen te verstrekken, aan te gaan of te garanderen in euro’s.

Omschrijving (toelichting)

Aan de toezichthouder (provincie Zeeland) wordt verantwoordingsinformatie over de treasuryactiviteiten verstrekt:

1. Bij overschrijding van de kasgeldlimiet in drie achtereenvolgende kwartaalrapportages (Staat A)
2. jaarlijks bij de begroting en de jaarstukken via de paragraaf Financiering.

Omschrijving (toelichting)

INLEIDING
Strategische bedrijfsvoering is een een belangrijke factor om de doelen op het gebied van Werken, Wonen en Verblijven te realiseren die in de subprogramma’s van de programmabegroting zijn uitgewerkt. Met een sterke bedrijfsvoering en goede dienstverlening zijn we een gemeente die maatschappelijk opgaven realiseert, die presteert, beloftes nakomt en in verbinding staat met de samenleving. 

We hebben als gemeente te maken met veel en grote uitdagingen waaraan we niet allemaal tegelijk kunnen voldoen vanwege fysieke ruimte, capaciteit en financiële middelen, zijn om aan alle tegelijk te voldoen. 

We hebben als gemeente te maken met veel, grote en complexe uitdagingen. Die kunnen spanning geven omdat we geen onberkte (fysieke) ruimte, capaciteit en financiële middelen hebben. Dit vraagt doorontwikkeling naar een wendbare en slagvaardige gemeente. Deze veranderopgave vraagt van ons: . Dit vraagt van ons:

•    focus aanbrengen, prioriteiten stellen en bestuurskracht vergroten, 
•    het doorontwikkelen naar  een  wendbare en slagvaardige organisatie 
•    de dienstverlening op een hoger plan te brengen
•    samenwerking met inwoners, ondernemers en SDW-raden
•    het zijn van een aantrekkelijke organisatie .

Om deze veranderopgave te ondersteunen stelden we in een Organisatieprogramma 2022-2026 op. Hierin staan 5 ambities centraal:

1.    Sterke teams
2.    Sterke bedrijfsvoering
3.    Ruimte voor participatie
4.    Aantrekkelijke organisatie
5.    Goed bestuurlijk-ambtelijk samenspel

In deze paragraaf nemen wij u mee in hoe in 2025 uitvoering aan geven aan deze ambities.

Wat gaan de inwoners, ondernemers en de raad hiervan merken?

Dat is in de eerste plaats de goede dienstverlening, waardoor inwoners en ondernemers zich gehoord en gezien voelen en zich door de gemeente betrokken voelen bij wat er in hun stad, dorp of wijk wordt aangepakt.  De raad merkt dat het besluitvormingsproces van hoge kwaliteit is, de stukken betrouwbaar zijn en de jaaragenda van de raad overzichtelijk is. Daarnaast zorgen regelmatige rapportages en wederzijdse uitwisseling ervoor dat de raad goed geïnformeerd blijft over de stand van zaken in de strategische bedrijfsvoering. 

Omschrijving (toelichting)

Een verbonden partij is een instelling buiten de eigen organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft.  Het is één van de vormen voor de gemeente om haar taken uit te (laten) voeren: eigen activiteiten, door een commerciële partij of door een verbonden partij.

Verbonden partijen zijn in elk geval alle gemeenschappelijke regelingen waaraan wij  deelnemen en alle naamloze en besloten vennootschappen waarvan we aandeelhouder zijn. 

Verbonden partijen leveren soms bestuurlijk complexe verhoudingen op, omdat de gemeente bestuurder én klant is. Bovendien doen meestal meerdere partijen mee aan de verbonden partij. Wij  zijn dan niet de enige bestuurder en niet de enige klant. Wij moeten onze bestuurlijke doelen en wensen afstemmen met die van de andere deelnemers. Dit maakt de aansturing soms complex.

Voordelen van verbonden partijen zijn de grotere schaal en de regionale aanpak van een regionaal onderwerp. In deze paragraaf leest u het totaaloverzicht van de verbonden partijen.

In deze paragraaf benoemen we ook de risico’s die wij lopen, mits er risico's zijn. Indien de risico’s substantieel en financieel van belang zijn, benoemen we die ook de Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Omschrijving (toelichting)

De Wet gemeenschappelijke regelingen is per 1 juli 2022 gewijzigd. De wijziging beoogt de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen te versterken. Het gaat daarbij om de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden, provinciale staten en algemene besturen van waterschappen bij de uitvoering van taken in gemeenschappelijke regelingen. Om de versterking te bereiken, wordt een aantal bestaande instrumenten van de volksvertegenwoordiging aangepast en aangevuld. Daarnaast richt de wijziging op het vergroten van participatiemogelijkheden van burgers en belanghebbenden bij de besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen. 

De Vereniging Zeeuwse Gemeenten (VZG) heeft een provinciale juridische werkgroep samengesteld, die de gemeenschappelijke regelingen en de deelnemende partijen (gemeenten, provincie en waterschap) ondersteunt bij het aanpassen van de regelingen aan de eisen van de wet. De implementatie zou uiterlijk 1 juli 2024 afgerond moeten zijn.  We constateren dat nog niet alle regelingen zijn aangepast.

Omschrijving (toelichting)

Er zijn vier categorieën om verbonden partijen te onderscheiden: gemeenschappelijke regelingen, vennootschappen en coöperaties, stichtingen en verenigingen en overige verbonden partijen. Per partij geven we het publieke, bestuurlijke en financiële belang aan.

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

In 2018 stelde de raad de nota grondbeleid gemeente Schouwen-Duiveland 2018 vast. Met de nota grondbeleid beoogt de gemeente:

• Haar strategische ruimtelijke (en maatschappelijke) doelen te realiseren;
• Het gewenste ruimtegebruik te realiseren;
• De gewenste ruimtelijke kwaliteit te bevorderen;
• Te zorgen voor een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten (tussen eigenaren, exploitanten, gebruikers en de gemeente);
• De gemeentelijke financiële risico’s van ruimtelijke ontwikkelingen te beheersen.

Situationeel grondbeleid
Bij ruimtelijke ontwikkelingen ziet de gemeente Schouwen-Duiveland het als haar publieke taak om zoveel mogelijk de regie te voeren, zodat zij haar beleidsdoelstellingen zo goed mogelijk kan realiseren. De uitvoeringspraktijk van de gemeente Schouwen-Duiveland laat zien dat zij bij het voeren van haar grondbeleid kiest voor flexibel maatwerk. Per project zoeken we naar de gewenste vorm van grondbeleid, actief of facilitair, om verantwoord en gecontroleerd te kunnen sturen op de ruimtelijke ambities en beleidsdoelstellingen. Het belang van het doel (prioriteit) en de grondpositie bepalen per situatie welke rol de gemeente inneemt.

Sturende kaders
Grondbeleid is in zowel juridisch als financieel opzicht instrumenteel van aard en is volgend ten aanzien van de doelstellingen, die de gemeente heeft gesteld met betrekking tot sectoraal gerichte beleidsvelden zoals ruimtelijke ontwikkeling, volkshuisvesting, werkgelegenheid en maatschappelijke ontwikkeling. Grondbeleid is ondersteunend aan de (ruimtelijke) ambities en doelstellingen van marktpartijen en particulieren, maar uiteraard ook aan de doelstellingen van de gemeente zoals omschreven in structuurvisies, gebiedsvisies en beleidsnota’s. 

Juridische sturing en beheersing
Wanneer de gemeente facilitair optreedt, wordt het grondexploitatieproces doorlopen door de ontwikkelende partij. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente in dergelijke gevallen overeenkomsten (intentie- en exploitatieovereenkomsten) sluit met ontwikkelende partijen en terugvalt op het kostenverhaal, zoals bepaald in de Omgevingswet. In de leidraad ruimtelijke projecten is vastgelegd op welke wijze en onder welke voorwaarden de gemeente de samenwerking bij de voorbereiding en uitvoering van ruimtelijke plannen vorm en inhoud geeft.

In principe gaat de gemeente terughoudend om met verwerving van (strategische) gronden. Slechts wanneer een vastgestelde ruimtelijke opgave door de markt niet wordt/kan worden gerealiseerd, of wanneer de raad een project aanmerkt als ‘bestuurlijke prioriteit met noodzaak actieve grondpolitiek’ kan daartoe overwogen worden. De gemeente zet dan in eerste instantie in op minnelijke verwerving. In het uiterste geval kan de raad besluiten om de Wet voorkeursrecht gemeenten of onteigening in te zetten. Voordat het college van burgemeester en wethouders een strategische aankoop doet stelt zij de raad in de gelegenheid wensen of bedenkingen in te brengen tegen het voornemen tot aankoop.

Bij verkoop van vastgoed hanteert de gemeente marktconforme prijzen op basis van taxatierapporten. Op basis van taxaties stelt het college van burgemeester en wethouders jaarlijks een grondprijsbrief vast, waarin de grondprijzen staan vermeld.

Kosten- en opbrengststijging 
In de grondexploitaties houden we rekening met onderstaande kosten- en opbrengstenstijgingen:

• Kostenstijging 2024: 4% en 2025–2028: 2,0%
• Opbrengst stijging 2024–2028: 1,0%

Rente 
Voor de rente is zoals bepaald in het Besluit Begroting en Verantwoording de omslagrente gehanteerd van 1,09%. De disconteringsvoet voor de negatief sluitende plannen voor het bepalen van de hoogte van de verliesvoorziening bedraagt 2,0%, volgens de notitie grondbeleid van de Commissie Besluit Begroting en Verantwoording.

Grondprijzen 
De bouwgrondprijzen worden jaarlijks vastgesteld via de grondprijsbrief. De in de grondprijsbrief opgenomen prijzen worden getoetst aan de huidige marktsituatie. Eind 2024 volgt het advies voor het vaststellen van de grondprijsbrief 2025.

Plancapaciteit woningbouw 
De regionale behoefte naar woningen is ten opzichte van 2021 toegenomen. In 2022 maakten we nieuwe woningmarktafspraken met de provincie Zeeland, waarbij de totale ruimte aan te bouwen wooneenheden is vastgesteld op 1.615 eenheden.

De in 2021 gemaakte afspraak voor het toevoegen van extra (235) woningen, boven de regionale behoefte, met een sloopopgave blijft behouden. Hiervoor is in 2022 invulling gegeven aan het transitiefonds. Het transitiefonds zetten we in voor het uitvoeren van een sloopopgave bij eventuele krimp.

In 2022 zijn diverse instrumenten geïntroduceerd in de structuurvisie wonen en de aangepaste huisvestingsverordening om verdringing van (jonge) inwoners op de woningmarkt te voorkomen. Voor het realiseren van woningen zetten we in op structuurversterkende plekken, waarvan de gronden in bezit zijn van de gemeente.

Bedrijventerreinenprogramma 
Het in opdracht van de provincie Zeeland opgestelde rapport ‘prognose bedrijventerreinen Zeeland’ vormt de basis voor de uitgifte van onze bedrijfsgrond.  De prognose geeft een inschatting van de vraag aan bedrijventerreinen per regio en per sector in de periode 2019-2030. De uitbreidingsvraag voor Schouwen-Duiveland in de periode 2019–2030 is geraamd op 10 hectare (scenario laag) tot 19 hectare (scenario hoog) bedrijventerrein.

Voorzichtigheidshalve werd rekening gehouden met het laag berekende scenario van 10 hectare uitgeefbare bouwgrond over de periode 2019–2030.  Deze prognose blijkt te voorzichtig ingeschat. In 2021,  2022 en 2023 verkochten we  beduidend meer grond dan destijds geprognosticeerd.

Prognose bedrijventerreinen 2019 tot en met 2030

Tussentijdse winst
Voor de tussentijdse winstnemingen wordt de Percentage of Completion (POC) methode gebruikt. Voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd moet tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen. Daarmee moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

•    Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat;
•    De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht;
•    De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

Uit onderstaande tabel blijkt op welke momenten er middelen vrijkomen uit de grondexploitaties of er eerder genomen winstnemingen gecorrigeerd moeten worden. Omdat de correcties in het huidige boekjaar moeten plaatsvinden kunnen er negatieve winstnemingen ontstaan.

Algemene reserve OWB
De algemene reserve OWB vormen we voor verschillende doelen

a. als financieel weerstandsvermogen voor het opvangen van onvoorziene tegenvallers in de exploitatie van bouwgrond. De reserve wordt gevoed door tussentijdse winstnemingen vanuit lopende grondexploitaties en exploitatieoverschotten van afgewikkelde plannen. Voor nadelige exploitatieresultaten wordt ten laste van de reserve een voorziening gevormd.

b. als buffer voor het eventueel afwaarderen van de boekwaarde van aangekocht strategisch vastgoed of (na het verliezen van de functie) af te stoten vastgoed indien de waarde op basis van de bestemming lager ligt dan de boekwaarde.

c. als egalisatiefunctie voor de resultaten uit de exploitatie van gemeentelijk onroerend goed.

De hoogte van de algemene reserve OWB voor het opvangen van tegenvallers binnen de grondexploitatie, zoals genoemd onder a), is bepaald op 5% van “de omzet van de bouwgrondexploitatie per ultimo van enig jaar”. Onder de omzet, zoals genoemd in de vorige zin, wordt uitgegaan van de boekwaarde per ultimo van enig jaar te vermeerderen met de nog te verwachten kosten. De hoogte van de algemene reserve OWB voor de doelen als benoemd onder b) en c) bedraagt maximaal € 2,0 miljoen. Een hoger bedrag dan hiervoor genoemd wordt toegevoegd aan de algemene reserve van de gemeente Schouwen-Duiveland.

Omschrijving (toelichting)

Uit evaluaties en de jaarlijks rapportages door CBS van de afgelopen jaren bleek de bevolkingsomvang in onze gemeente licht te groeien in een vrij constante trend. De bevolkingsomvang groeide elke jaar licht omdat het vestigingsoverschot van nieuwe inwoners het sterfteoverschot oversteeg. Gemiddeld met zo'n 50 tot 100 inwoners. In de paragraaf Demografische Ontwikkeling bij de Programmarekening van 2023 heeft het college al gemeld dat de bevolkingsgroei 0 was per 31 december 2023. Terwijl in 2023 nog  sprake was van extra opvang van Oekraïense vluchtelingen naast de opvang van overige vluchtelingen en migranten. Toch overtrof de bevolkingsaanwas van buiten de gemeentegrenzen per 2023 het sterfteoverschot binnen de gemeente niet meer. Dit patroon lijkt zich naar de toekomst voort te zetten.   

In 2014 zijn door het Rijk krimp- en anticipeerregio's aangewezen. Gemeenten werden als krimpregio aangewezen als er sprake was van duidelijke bevolkingskrimp. Anticipeerregio's zijn in dat verband gemeenten waar de bevolking nog niet duidelijk krimpt maar er wel aanwijzingen zijn op grond van de bevolkingssamenstelling dat dit op termijn gaat gebeuren. In 2014 is Schouwen-Duiveland op grond van het patroon van bevolkingsontwikkeling aangewezen als één van de elf anticipeerregio's in Nederland. In 2019 is Schouwen-Duiveland na evaluatie en een bijgestelde prognose opnieuw aangewezen als anticipeerregio.

De bevolkingsontwikkeling leidt voorlopig niet tot grote verandering in de bevolkingsopbouw. Dat blijft daarom een aandachtpunt. Want de vergrijzing en ontgroening gaan door. De ontwikkeling gaat bovendien versnellen vanwege relatief steeds meer ouderen en steeds minder aanwas of vestiging van jongeren.  Dat heeft tot gevolg dat we te maken blijven houden met steeds meer oudere één- en tweepersoonshuishoudens. Dat levert specifieke vraagstukken op. Bijvoorbeeld op het gebied van wonen, voorzieningen, zorg, mobiliteit en onderwijs. We zien in kleine kernen ook nog een andere ontwikkeling. Gezinnen met jonge kinderen die verhuizen naar een grotere kern omdat er simpelweg geen kinderen in dezelfde leeftijdscategorie  meer in de kleine kern zijn om mee te spelen. 

Zowel het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) als Provincie Zeeland hebben in 2023 nieuwe prognoses gepubliceerd over de voorziene bevolkingsontwikkeling. Daaruit blijkt dat de natuurlijke aanwas van de Schouwen-Duivelandse bevolking nog steeds negatief is, min 2 %. Als er zo nu en dan al sprake is van groei  dan moet die vooral komen van het binnenlandse en buitenlandse migratiesaldo, dus verhuizingen binnen en van buiten Nederland naar onze gemeente. Zoals hierboven al aangegeven, lijkt dit vestigingsoverschot steeds minder te worden.  Niet zozeer omdat de migratie naar onze gemeente afneemt maar omdat het zogenoemde sterfteoverschot steeds verder toeneemt. 

In 2022 zijn als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne 318 OekraÏense vluchtelingen ingeschreven in onze gemeente.  De eerste conclusies zijn dat Oekraïners snel integreren, naar school gaan of werk hebben gevonden.  Met het rapport "De toekomstige woonwens van Oekraïners die nu op Schouwen-Duiveland verblijven"  is in beeld gebracht hoeveel Oekraïense huishoudens willen blijven wonen in de gemeente.  Omgezet naar het totaal van 176 Oekraïense huishoudens is de schatting dat ongeveer 76 huishoudens willen blijven, 62 huishoudens twijfelen en 39 huishoudens willen terugkeren (raadsbrief van 8 augustus 2023, zaaknummer 967681).  

Daarnaast is in 2022 een opgave ontstaan voor alle regio’s om extra overige vluchtelingen op te vangen. Allereerst wat betreft tijdelijke noodopvang, maar ook in een verhoogde taakstelling voor de huisvesting van statushouders. De omvang van deze opgave varieert per jaar en is daarom  moeilijk meerjarig in te schatten.  In 2021 en 2022 bedroeg deze opgave 48 respectievelijk 46 statushouders, voor 2023 bedraagt dit aantal 94.  In 2024 bedraagt deze opgave 93 statushouders. Dit aantal is inclusief een achterstand van 23 nog  te huisvesten statushouders vanuit de opgave voor 2023 (taakstelling 2024 dus per saldo 70). Naar verwachting zal de toekomstige jaarlijkse opgave voor onze gemeente niet afnemen. De omvang van deze huisvestingsopgave is niet zo groot dat deze grote invloed heeft op de ontwikkeling van de bevolkingsomvang van onze gemeente.    

Omschrijving (toelichting)

Het landelijke programma Bevolkingsdaling is in 2021 tegen het licht gehouden en geëvalueerd (https://open.overheid.nl/documenten/ronl-07f55fe4-b6e5-43c0-91e6-6eb0fe36ae30/pdf). Op grond van de evaluatie richt de Minister zich meer op de krimpregio’s en reikt voor het treffen van maatregelen en voorzieningen een ander instrumentarium aan via de structuren van Nationale Omgevingsvisie (NOVI), Regionale Economie, Regiodeals en ondersteuningsmogelijkheden op het gebied van infrastructuur, mobiliteit en onderwijs (https://open.overheid.nl/documenten/ronl-a8eaef93-73ab-4688-8a2e-03327b6d0cfd/pdf). Het accent hierbij ligt vooral op krimpregio’s, maar er blijven mogelijkheden om als anticipeerregio een beroep te doen op specifieke regelingen en arrangementen zoals de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) noemt in de brief van 18 mei 2021 (zie link hierboven). In maart 2023 is het rapport "Elke regio telt"  aangeboden aan het Kabinet (https://www.elkeregiotelt.nl/publicaties/rapporten/2023/03/27/adviesrapport-rli-rob-rvs-elke-regio-telt). Dit rapport is voorzien van een kabinetsreactie  (https://open.overheid.nl/documenten/dbf64800-df15-4da8-81b8-8ab09c49ad4f/file). De belangrijkste conclusies zijn om rekening te houden met verschillen tussen stad en platteland en onderlinge verschillen tussen regio's. Dat betekent onder andere meer maatwerk in te ontwikkelen en uit te voeren juridische, organisatorische en financiële arrangementen om gesignaleerde maatschappelijke problemen aan te pakken en daarbij uitdrukkelijk de specifieke kenmerken van een regio te betrekken.    

Bevolkingsontwikkeling 
Kijken we naar de ontwikkeling van het aantal huishoudens in krimp- en anticipeerregio’s, dan blijkt dat het aantal huishoudens vrijwel in alle gebieden is toegenomen. Dit is toe te schrijven aan gezinsverdunning als gevolg van echtscheidingen en het langer zelfstandig thuis wonen, ook door alleenstaanden. De verwachting is dat deze ontwikkelingen voortduren. Voor Nederland als geheel geldt namelijk ook dat de bevolking vergrijst.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijft voor de bevolkingsontwikkeling in de prognose tot 2035 voor Schouwen-Duiveland uitgaan van een lichte daling van 2,6 personen per 1.000 inwoners (prognose 2023). Deze prognose is gebaseerd op de natuurlijke bevolkingsaanwas (negatief) en bevolkingssamenstelling (toename vergrijzing). Heel concreet zou dit afgezet tegen het totale inwoneraantal van onze gemeente een daling van 68 personen per jaar betekenen. Van belang om te weten is dat bij deze prognoses een behoorlijke marge wat betreft onder- en bovengrens wordt gehanteerd. De actuele ontwikkelingen wat betreft binnen- en buitenlandse migratie en de onzekerheden die daarmee samenhangen vereisen dat ook. Vanuit dit perspectief geeft de prognose van het CBS alleen een duiding met betrekking tot de natuurlijke bevolkingsaanwas exclusief binnen- en buitenlands migratiesaldo. 

Tegelijkertijd zal de trek van inwoners uit de Randstad naar randgemeenten toenemen en naar verwachting aanhouden. Rondom de Randstad wordt in randgemeenten meer gebouwd dan in landelijke gebieden. De verschillen in huizenprijzen en woonlasten tussen stedelijk en landelijk gebied zijn, behoudens enkele uitzonderingen in specifiek landelijke gebieden (zoals grensregio's of kleinschaliger gemeenten) inmiddels niet meer zo groot dat er nog sprake is van een duidelijke trek uit de Randstad naar het landelijk gebied. Hiervan was drie tot vijf jaar terug nog wel sprake. Daarnaast wordt er momenteel in de Randstad en stedelijke gebieden in de nabijheid van de Randstad meer gebouwd dan in de landelijk gelegen gebieden die vaak meer te maken hebben met stikstofproblematiek. 

Omschrijving (toelichting)

De bevolkingsontwikkeling van onze gemeente loopt in de pas met de bevolkingsontwikkeling van de overige Zeeuwse plattelandsgemeenten. Een uitzondering hierop vormt Noord-Beveland. Daar is (nu) sprake van een vestigingsoverschot van nieuwe inwoners van buiten de gemeente. 

Op grond van de actuele ontwikkelingen als gevolg van de coronacrisis, binnenlandse verhuizingen, buitenlandse instroom en de situatie op de woningmarkt heeft het college van Gedeputeerde Staten van Zeeland de provinciale bevolkings- en huishoudensprognose voor 2022 eerder vast- en beschikbaar gesteld. Op grond van deze prognoses hebben Gedeputeerde Staten van Zeeland de zogenoemde “ladderruimte” per woningmarktregio verruimd. Voor woningmarktregio Schouwen-Duiveland betekent dit een verruiming van 1.025 huishoudens voor de periode 2022-2032. Dit is verder verruimd op grond van de woondeal die provincie Zeeland met voormalig minister Hugo de Jonge heeft gesloten   (https://www.zeeland.nl/sites/default/files/digitaalarchief/IB22_da3ef116.pdf).

Omschrijving (toelichting)

Het coalitieakkoord “Samen koers houden“ legt op grond van de gesignaleerde ontwikkelingen in hoofdstuk 2 van dit akkoord een hele hoge prioriteit bij de bouwopgave. We zetten conform het coalitieakkoord “alles op alles om woningen te realiseren”. Daarbij wordt, mede in het kader van de stikstofproblematiek, de twee sporenbenadering met de sporen “kansrijk” en “complex” gevolgd.  Verder gebruiken we de kernprofielen die voor de belangrijke woonkernen van Schouwen-Duiveland zijn opgesteld. Met dit kernprofiel is de analyse met feitelijke gegevens over de kern (demografisch, sociaal en economisch) beschikbaar. Die is relevant voor de lokale woningbouwopgave. Daarnaast zoeken we naar creatieve mogelijkheden om in de vraag naar woningen te voorzien, zoals het bieden van tijdelijke oplossingen in de vorm van tiny houses en modulaire woonconcepten. 

Met een goede monitoring moeten we nagaan of met het realiseren van de woningbouwopgave zoals opgenomen in het coalitieakkoord de voorziene  bevolkingsontwikkeling is om te buigen naar een structurele en (beperkt) gelijkmatige bevolkingsgroei. Dit is van belang om een goed niveau van voorzieningen voor onze inwoners in stand te houden.  

Een belangrijke verandering ten opzichte van voorgaande jaren is de huisvestingsopgave van Oekraïense, maar ook overige vluchtelingen. In deze nationale en regionale opgave dragen we ons aandeel naar vermogen bij. Daarbij proberen we ook zo goed mogelijk in een aanbod te voorzien om goed te integreren. Dan gaat het om slechten van taalbarrières, scholing, toeleiding naar werk en sociale activiteiten.  Voor de aard en schaal van voorzieningen in onze gemeente is het nodig dat  zoveel mogelijk inwoners direct of indirect aan de instandhouding bijdragen.  Voldoende geïntegreerd zijn is daarvoor een belangrijk element. 

In het kader van het landelijke programma Bevolkingsdaling blijven we input leveren en met voorstellen komen om de gevolgen van demografische ontwikkelingen voor met name plattelandsgebieden zo goed mogelijk op te vangen. Bijvoorbeeld op het gebied van behoud van voorzieningen, goede bereikbaarheid en mobiliteit en nieuwe sociaaleconomische perspectieven. Via lobby proberen wij daar relevante punten voor onze gemeente, vergelijkbare Zeeuwse gemeenten en P10 gemeenten een belangrijke plaats in te geven. Momenteel brengen we via beleidsbeïnvloeding en lobby prominente vraagstukken zoals (digitale) bereikbaarheid, voorzieningenniveau, aanpak bestaande woningvoorraad, bereikbaarheid van onderwijs en zorg en (sociale) mobiliteit in. Niet alleen sectoraal bij de verschillende Ministeries maar ook integraal via het proces van "Elke regio telt". 

In het kader van de subsidieregelingen "Aantrekkelijk vestigingsklimaat op basis van de Regiodealgelden" en "Zeeland in Stroomversnelling", stimuleren we organisaties en instellingen in onze gemeente om aanvragen in te dienen om de leefbaarheid en sociale cohesie in kernen te verbeteren. Hetzelfde geldt voor de periodieke openstelling  van de Europese maar regionaal geoormerkte Leader-gelden.  

We volgen de uitrol van het 5G-netwerk en de verglazing van het kabelnetwerk om een zo hoog mogelijk dekkings- en aansluitpercentage voor onze inwoners en bedrijven te realiseren. De digitale bereikbaarheid is nog belangrijker geworden, omdat met de coronacrisis is gebleken dat voor werk fysieke aanwezigheid op locatie in veel gevallen minder noodzakelijk is. Hierdoor ontstaat er een ander perspectief op werken op afstand (tijd en plaats) en de wensen die mensen voor wonen hebben (meer aandacht voor rust, ruimte en omgevingskwaliteit). We zien overigens dat al weer behoorlijk wordt teruggevallen op de patronen van vóór corona als het gaat om invullen van werk en omgaan met woon-werk verkeer.  

Om te binden en te boeien blijven we inzetten op de vernieuwende onderwijsvormen en kennisontwikkeling via Living Labs.  De actiepunten uit “Onderwijs nabij” en het gesloten convenant tussen onderwijs, ondernemers en overheid zijn verder uitgewerkt. De eerste resultaten zijn zichtbaar, zoals de opzet van bedrijfsscholen en toeristische opleidingen op locatie. Daarnaast is Hospitality Hub operationeel. 
We blijven in nauwe samenwerking met provincie Zeeland, Connexxion, lokale ondernemers en Pieter Zeeman Lyceum werken aan concepten om de scholen beter bereikbaar te maken en te houden. 

Bestuurlijk en ambtelijk is ingezet op betere en vooral relevantere verbindingen met en tussen kernen. Aan de hand van de Regionale Mobiliteitsstrategie Zeeland zetten we in op een betere ontsluiting van de kernen en de toegang tot voorzieningen. Vanuit het principe "vraag gestuurd" in plaats van "aanbodgericht".  De afsluitingen van de Haringvlietbrug en de Heinenoordtunnel voor renovatie en onderhoud maken duidelijk hoe belangrijk de aansluiting met de Randstad is. Voor de kwaliteit van die verbinding maar ook die van de Midden-Zeeland route inclusief de Zeelandbrug blijven we ons inzetten. Dit geldt voor de infrastructuur maar ook voor de kwaliteit van het openbaar vervoer. 

De betrokkenheid van de lokale bevolking bij het opstellen en uitvoeren van dorpsvisies en masterplannen is en blijft groot. De inwoners in de betreffende kern krijgen meer waardering voor de directe eigen leefomgeving. Dit levert sociale effecten op als het oprichten van hulpkringen en lokale initiatieven waarbij omzien naar elkaar centraal staat. In het coalitieakkoord wordt daarom expliciet het ondersteunen van lokale initiatieven, die een sociaal of ander algemeen belang nastreven ten behoeve van het behoud van leefbaarheid, benoemd.

Tot slot blijven we ook in 2025 en volgende jaren inzetten op samenwerking met P10 en VNG, provincie Zeeland en andere Zeeuwse gemeenten. We werken samen om van elkaar te leren en om de problematiek van plattelandsgemeenten te agenderen bij het Rijk. De landelijke samenwerking levert voordelen op zoals het aansluiten bij de Greendeal Autodelen, het landelijk programma Ondernemersdienstverlening en het agenderen van plattelandsvraagstukken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit is in lijn met de uitkomst van het plattelandsonderzoek P10. Hieruit blijkt dat het bevorderen van de leefbaarheid in de kernen en de onderlinge verbondenheid van de lokale samenleving in kernen een belangrijk antwoord is op het omgaan met demografische ontwikkelingen.  Aanvullend gaat de verdere uitwerking van "Elke regio telt" hier handvatten voor bieden met meer maatwerk voor de regio. Hetzelfde lijkt te gaan gelden voor het omzetten van de specifieke uitkeringen (SPUK's) naar doeluitkeringen in het gemeentefonds.  

Omschrijving (toelichting)

De afgelopen jaren hebben we de paragraaf sociaal domein gehanteerd om een overzicht te geven van wat er binnen het sociaal domein allemaal gebeurt. In eerste instantie gebeurde dit via voortgangrapportages, later dus als paragraaf in de begroting. Afgelopen jaren zijn heel veel activiteiten steeds meer een plek gaan krijgen in de programma’s zelf en is de paragraaf wat meer verworden tot een samenvatting op één plek van al deze activiteiten. Dit is logisch omdat het programma sociaal domein zich richtte op de landing van de decentralisaties in de organisatie en dit de afgelopen jaren ook gebeurt is. Nieuw beleid wordt bestaand beleid en mensen en activiteiten worden onderdeel van dagelijkse bedrijfsvoering. Om dit gegeven zichtbaar te maken is in onderstaande tabel per onderdeel van de paragraaf sociaal domein aangegeven waar die onderdelen een plek hebben in de begroting.

Momenteel werken we aan een nieuw kader voor het sociaal domein, waarbij ook de informatievoorziening richting gemeenteraad een onderdeel is. Dat is een goed moment om in samenspraak met uw gemeenteraad te bepalen op welke wijze informatievoorziening u helpt toezicht te houden op de uitvoering van dit kader. Omdat we het beleidskader ontwikkelen in samenhang met de geactualiseerde visie Tij van de Toekomst, is het doel om in een geactualiseerde begroting ook zoveel mogelijk binnen programma’s te rapporteren over de voortgang binnen het sociaal domein. 

Omschrijving (toelichting)

De raad heeft via amendementen bij de programmabegrotingen 2018-2021, 2019-2022 en 2021-2024 in totaal € 35 miljoen voor de periode 2019-2028 aan investeringsruimte en daarbij behorende structurele budgetten voor de kapitaallasten beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de masterplannen en stads- en dorpsvisies. Jaarlijks bij de programmabegroting wordt de besteding en planning van deze middelen geactualiseerd. In deze paragraaf geven wij per kern inzicht op de lopende projecten en een toelichting op deze actualisatie. In het schema hierna vindt u het financieel geactualiseerde overzicht.

Voor de uitvoering van stads- en dorpsvisies hanteren we een uniforme, standaard aanpak:

• De uitvoering van stads- en dorpsvisies wordt aangestuurd door een stuurgroep. De stuurgroep is opdrachtgever voor projecten en besluit over de advisering aan raad en college;
• Projectgroep. De projectgroep is opdrachtnemer van de opdrachten vanuit de stuurgroep en heeft de dagelijkse leiding over projecten. In de projectgroep neemt in ieder geval een vertegenwoordiging van de stads- of dorpsraad en de ondernemersvereniging deel;
• In een enkel geval is er in een kern een specifieke werkgroep actief, die adviezen geeft aan de projectgroep voor het betreffende project.