Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting

In de Toelichting op het overzicht van baten en lasten is de meerjarige beschikbare budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid vermeld. In dit hoofdstuk geven wij inzicht in de financiële positie. Hierbij betrekken wij financiële ontwikkelingen die wij op ons af zien komen. Ook doen wij een voorstel tot nieuw te honoreren prioriteiten.

Zoals is toegelicht in het onderdeel Toelichting op het overzicht baten en lasten bedraagt de budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid:

Prijsstijging prijsgevoelige lasten exclusief gas en elektra

De ramingen in deze programmabegroting zijn geïndexeerd met de in de Kadernota programmabegroting 2023-2026 vastgestelde indexeringspercentages. Via deze kadernota besloot u om het indexeringspercentage voor de prijsgevoelige lasten voor het jaar 2023 te corrigeren met het consumenten-prijs-indexpercentage (cpi) van 5,20%, zoals het Centraal Plan Bureau (CPB) dat in maart 2022 voor het jaar 2022 bekend maakte in het Centraal Economisch Plan (CEP).  Inmiddels publiceerde het CPB in augustus jl. de Macro Economische verkenning (cMEV). Hierin stijgt het cpi voor het jaar 2022 naar 9,90%. Wij hebben gekozen voor een reële raming van onze lasten door met het huidige inflatiecijfer rekening te houden.  De verhoging levert een structurele meerlast op van € 1 miljoen, die afloopt naar € 900.000 in 2026.

Hogere indexering subsidies
Ook de organisaties waaraan wij subsidies verstrekken worden geconfronteerd met stijging van hun lasten als gevolg van de inflatie en de stijging van tarieven voor elektra en gas. Om hen tegemoet te komen nemen we in 2023 en 2024 incidenteel een stelpost op voor een extra indexatie van de subsidies.  De verhoging van het cpi van 5,2% naar 9,9% werkt in onze berekeningssystematiek voor 50% door in de indexering van de subsidies. Het percentage prijsstijging van de subsidies is namelijk gebaseerd op 50% van de verhoging van de loonkosten en 50% van de verhoging van de prijsgevoelige lasten. Dit betekent dat de subsidies extra worden verhoogd met 50% van 4,70%, ofwel 2,35%. Hiermee is een bedrag gemoeid van € 100.000 in 2023 en 2024. 

Prijsstijging gas en elektra
Voor wat betreft gas en elektra is in deze programmabegroting, conform de Kadernota programmabegroting 2023-2026, rekening gehouden met een prijsstijging van 6,10% in 2023. Onze gemeente heeft een energiecontract dat loopt tot en met eind 2023, maar dit contract kent geen vaste prijzen. Hierdoor worden we geconfronteerd met prijsstijgingen, waardoor de ramingen in de begroting voor gas en elektra te laag zijn. Voor het aanbieden van een reële begroting, verhogen wij de ramingen voor 2023 en 2024 naar de huidige tarieven.
We verwachten dat op enig moment de prijzen dalen als er een oplossing komt voor de huidige energiecrisis, als ook dat het Rijk met maatregelen komt ter compensatie van de hoge prijzen. Daarom hebben we prijsstijging voor een bedrag van € 874.000 alleen doorgevoerd in 2023 en 2024. Voor de jaren daarna nemen we nog geen meerlasten op. Bij het opstellen van de begroting 2024-2027 beoordelen wij de situatie opnieuw en ramen dan – indien nodig – bij.

Compensatie gemeentefonds
Een deel van de meerlasten als gevolg van de hoge inflatie krijgen we naar verwachting gecompenseerd via de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Welk bedrag daarbij hoort, wordt bekend in de septembercirculaire 2022, waarvan de financiële consequenties begin oktober bekend worden. Vooruitlopend hierop boeken we alvast structureel € 250.000 in als compensatie.

Toepassen nullijn gemeentelijke belastingen
In deze programmabegroting houden we, op basis van de Kadernota programmabegroting 2023-2026, voor 2023 rekening met een stijging van de belastingen en overige gemeentelijke heffingen van 4,85%. 
Door de positieve uitkomsten van de meicirculaire 2022 is sprake van een fors positieve budgettaire ruimte, waarvan we een deel willen gebruiken om onze inwoners tegemoet te komen in deze financieel zware tijd. We willen ons hierbij richten op de middeninkomens, die zwaar te lijden hebben van de hoge inflatie. De lage inkomens hebben namelijk recht op kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Hierbij merken we op dat wij als gemeente geen inkomenspolitiek met onze belastingen mogen voeren. Dat is voorbehouden aan het Rijk. 
De beste manier om de middeninkomens te bereiken is het hanteren van de nullijn. Daarom stellen wij voor de tarieven voor de onroerende-zaakbelasting voor eigenaren van woningen, de afvalstoffenheffing en de rioolheffing in 2023 niet te verhogen. Voor wat betreft de afvalstoffenheffing en de rioolheffing raakt dit de budgettaire ruimte niet. 

De lasten en baten voor gemeentereiniging verwerken we budgettair neutraal via de voorziening vuilverwerking. De structureel doorwerkende financiële gevolgen van het niet indexeren van de tarieven afvalstoffenheffing voor 2023 ad € 227.400 kunnen gedekt worden uit deze voorziening. Deze bevat meerjarig een voldoende positief saldo hiervoor.
De structureel doorwerkende financiële gevolgen van het niet indexeren van de tarieven rioolheffing voor 2023 ad € 138.800 kunnen worden gedekt uit de door de Belastingsamenwerking Walcheren Schouwen-Duiveland voorziene hogere ramingen rioolheffingen vanwege een stijging van het areaal.
     
De gevolgen van de inflatie voor de budgettaire ruimte zijn als volgt (x € 1.000): 

De volgende ontwikkeling komt nog op ons af en gaat van invloed zijn op de budgettaire ruimte:

Prognose 1e begrotingswijziging 2023 GGD
Wij hebben de 1e begrotingswijziging 2023 van de GGD ontvangen. Later dit jaar volgt een raadsvoorstel. In de toelichting op de begrotingswijziging geeft de GGD aan dat ze qua bedrijfsvoering ‘door de bodem zijn gezakt’. Om de organisatie duurzaam gezond te maken vraagt de GGD structureel een bedrag van onze gemeente van € 230.000.

Na verwerking van deze ontwikkeling is de budgettaire ruimte als volgt (x € 1.000):

Het raadsvoorstel over de septembercirculaire 2022 ontvangt de raad in de tweede helft van oktober 2022. Dit voorstel is geagendeerd voor de bespreking tijdens de begrotingsraad op respectievelijk 7 en 10 november 2022. De financiële consequenties hieruit bieden wij aan als een wijziging op de aangeboden programmabegroting 2023-2026.

In het overzicht Te honoreren prioriteiten 2023–2026 zijn de beleidsvoornemens en uitbreidingsinvesteringen opgenomen die wij de raad voorstellen te honoreren. De ambities vanuit het coalitieakkoord 2022-2026 'Samen Koers Houden' maken hier onderdeel van uit. Hierbij hebben we getoetst of voor de opgevoerde beleidsvoornemens en uitbreidingsinvesteringen andere dekkingsmiddelen beschikbaar zijn, zoals binnen de begroting bestaande budgetten en reserves.

Dit leidt tot het volgende dekkingsvoorstel van de financiële lasten van de voorgestelde te honoreren prioriteiten (x € 1.000):

Na het verwerken van de financiële consequenties van te honoreerde prioriteiten ziet de budgettaire ruimte er als volgt uit (x € 1.000): 

Uit bovenstaande tabel blijkt dat we u een structureel positief meerjarenperspectief kunnen voorleggen. Het jaar 2023 laat daarentegen een negatief saldo zien. Voorgesteld wordt dit bedrag te dekken uit de algemene reserve en ditzelfde bedrag in 2025, waar sprake is van een fors positieve budgettaire ruimte, weer aan de algemene reserve toe te voegen. Hiermee investeren we voor de baat uit en maken we goed gebruik van de incidentele middelen die het Rijk aan onze gemeente toekent.  Dit heeft daarnaast een positieve uitwerking op onze kengetallen.  

Na het onttrekken van het negatieve saldo in 2023 uit de algemene reserve en hetzelfde bedrag toevoegen in 2025 toevoegen aan de algemene reserve is de budgettaire ruimte als volgt (x € 1.000):

Voor de financiële positie is ook de stand en het verloop van de reserves en voorzieningen van belang. Voor het inzicht hierin verwijzen wij u naar de betreffende overzichten. Specifiek gaan wij in op de reserve uitvoering Strategische visie en de algemene reserve.

Zoals hierboven vermeld, stellen we - op grond van de vastgestelde criteria voor de aanwending van het geoormerkte bedrag binnen de algemene reserve voor de uitvoering van de Strategische visie - voor twee prioriteiten hieruit te dekken. Dit levert de volgende stand van de reserve Strategische visie ultimo 2025 op (x € 1.000):

De Algemene reserve bedraagt ultimo 2026 na de hiervoor voorgestelde mutaties (x € 1.000):  

In het BBV (artikel 20) is de verplichting opgenomen dat gemeenten het EMU-saldo verstrekken over het voorafgaande begrotingsjaar, het actuele jaar en het volgende jaar (x € 1.000):