Hierbij bieden wij u ter vaststelling de Programmabegroting 2023-2026 aan.
In deze aanbiedingsbrief leest u meer over:
Door de asielproblematiek, de oorlog in Oekraïne, de klimaat- en stikstofcrisis, de krapte op de woningmarkt en de hoge inflatie, onder andere als gevolg van de hoge energieprijzen, wordt onze gemeente met veel onzekerheden geconfronteerd. En dat in het jaar waarin we met het nieuwe coalitieakkoord ‘Samen Koers Houden 2022-2026’ voortvarend verder gaan met de uitvoering van onze lopende ambities en waarin we voor de komende vier jaar nieuwe ambities toevoegen. Hierin speelt ook de versterking van de bestuurskracht en de doorontwikkeling van de organisatie een belangrijke rol.
Trots op een reëel meerjarenperspectief, zonder lastenverzwaring in 2023 voor onze inwoners!
In de u voorliggende programmabegroting gaan wij uit van een reëel meerjarenperspectief, waarin we anticiperen op de huidige hoge inflatie en de stijging van de energielasten.
De huidige inflatie en energieprijzen drukken ook zwaar op onze inwoners en de toekomst is nog onzeker. Daarom willen we hen in 2023 ontzien door onze belastingtarieven niet te verhogen. Denk hierbij aan de Onroerende Zaakbelasting, afvalstoffenheffing en rioolheffing. Bovendien verhogen we in de jaren 2023 en 2024 het subsidieprogramma met 7,2% als compensatie voor de stijging van de inflatie. Met het incidenteel verhogen van de subsidies ondersteunen wij organisaties in deze lastige tijden.
Daarnaast kijken we wat we als gemeente kunnen betekenen naast de maatregelen van het Rijk om in 2023 de koopkracht op het eiland voor zowel de inwoners als de ondernemers te ondersteunen.
Wij zijn er trots op dat wij u een financieel sluitende Programmabegroting 2023-2026 kunnen aanbieden. Hierdoor blijven we met u investeren voor én in onze samenleving!
Dit is de eerste programmabegroting van de nieuwe bestuursperiode. Met het coalitieakkoord ‘Samen Koers Houden 2022-2026’ zetten we de ingezette koers in de voor ons liggende bestuursperiode door. De financiële positie van de gemeente, zoals deze vanuit de vorige bestuursperiode is overgedragen, geeft een solide basis om de reeds lopende ambities ook waar te blijven maken. Daarnaast geven de definitieve herverdeling van het gemeentefonds, als ook de hoge accressen bij de meicirculaire 2022 en het incidenteel tot en met 2025 terugdraaien van de korting apparaatskosten ons extra financiële armslag. Vanaf 2026 zien we een duidelijke verlaging van de inkomsten vanuit het Rijk. Landelijk wordt dit geduid als het ‘ravijnjaar’. Dankzij gedegen financieel beleid van zowel raad als college in de afgelopen jaren, zien wij in dit laatste begrotingsjaar nog voldoende financiële ruimte om uitvoering te kunnen (blijven) geven aan zowel onze lopende als nieuwe ambities vanuit het coalitieakkoord. Daarin anticiperen we op maatschappelijke ontwikkelingen, maar zien we ook de bijbehorende complexe opgaven. Door te investeren in personeel, de bedrijfsvoering en organisatie, optimaliseren we de dienstverlening aan onze inwoners en ondernemers en zijn we als gemeente een professionele dienstverlener en aantrekkelijk werkgever.
Stijging van kosten als gevolg van hoge energieprijzen en inflatie
De sterk gestegen energie- en olieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne stuwen de inflatie enorm. De consumenten-prijs-index (cpi) was in augustus 2022 12,2 procent hoger dan in augustus 2021. De hoge prijzen voor gas en olie hebben ook een stuwend effect op de transportkosten, wat uiteindelijk ook wordt doorberekend in de prijs van goederen en materialen. Hoelang deze situatie duurt, is moeilijk te voorspellen. Wij hebben gekozen voor een reële raming van onze lasten door met het huidige inflatiecijfer rekening te houden. De geluiden gaan dat het Rijk hiervoor in de septembercirculaire 2022 met een gedeeltelijke compensatie komt.
Woningmarkt
Nederland kampt met krapte op de woningmarkt. Voor starters met een laag of midden-inkomen en een aantal specifieke doelgroepen is het heel moeilijk een woning te kopen of te huren. Ook op Schouwen-Duiveland is de vraag naar woningen groot en het aanbod gering. De regionale woningmarktafspraken zijn verruimd. Dit betekent dat onze gemeente meer mogelijkheden heeft om nieuwe woningen te realiseren.
Klimaat en duurzaamheid
De gevolgen van klimaatverandering worden steeds duidelijker. De noodzaak om de uitstoot van CO2 af te bouwen en ons voor te bereiden op hitte, droogte en wateroverlast, krijgt wereldwijd aandacht. Deze aandacht vertaalt zich steeds meer in concrete maatregelen. De energietransitie krijgt veel prioriteit in Europees en landelijk beleid. Ook voor onze gemeente ligt hier de komende jaren een omvangrijke taak. Daarnaast is er de stikstofproblematiek die vooral in Nederland veel aandacht vraagt. Hoewel deze problematiek onze gemeentegrenzen overstijgt, ondervinden we wel de consequenties door de beperkingen in bouwmogelijkheden. Dit betekent dat we binnen de grenzen van de regels voor stikstof op zoek moeten naar mogelijkheden de woningbouwopgave te realiseren.
Compensatie Jeugdzorg
Over de hogere kosten van de Jeugdzorg is de afgelopen jaren veel te doen geweest. Vorig jaar zomer kwam de arbitragecommissie met een uitspraak dat gemeenten gecompenseerd moesten worden voor de hogere kosten van de jeugdzorg. VNG, IPO en het Rijk kwamen vorig jaar overeen dat gemeenten, vooruitlopend op de uitkomsten van de kabinetsformatie, 75% van dit compensatiebedrag alvast in hun meerjarenbegrotingen mochten opnemen. In het coalitieakkoord van het kabinet Rutte IV kwamen de coalitiepartijen overeen dat in latere jaren een bezuiniging zou plaatsvinden van € 500 miljoen op het compensatiebedrag dat door de arbitragecommissie is vastgesteld. Onder druk van de Eerste Kamer lijkt deze bezuiniging nu geschrapt en neemt het kabinet zelf de verantwoordelijkheid voor het treffen van maatregelen om invulling te kunnen geven aan de bezuinigingstaakstelling. Het compensatiebedrag voor 2023 is inmiddels toegevoegd aan de Algemene Uitkering. VNG, IPO en het Rijk hebben afgesproken dat gemeenten in hun komende meerjarenbegroting uit mogen gaan van een compensatie van 100% van het compensatiebedrag. Dit hebben wij ook zo in de voorliggende programmabegroting verwerkt.
Omgevingswet
Op het moment van schrijven van deze aanbiedingsbrief is onze informatie dat de Omgevingswet, na verschillende malen te zijn uitgesteld, per 1 januari 2023 van kracht wordt. Deze wetswijziging betekent forse veranderingen voor publieke besluitvorming over ruimtelijke ontwikkelingen en vraagstukken. Aan de implementatie van de wet kleven nog verschillende onzekerheden. De belangrijkste onzekerheid betreft de werking van het digitaal stelsel Omgevingswet. Wanneer de Omgevingswet per 1 januari 2023 in werking treedt, houden we rekening met de nodige aanloopproblemen.
Asielproblematiek & Oekraïne
De situatie in Ter Apel is schrijnend en vraagt om oplossingen voor de lange en korte termijn. Het Rijk doet een beroep op alle gemeenten om acuut te helpen, maar ook mee te werken aan de oplossing voor de langere termijn. Daarnaast hebben Oekraïense ontheemden opvang nodig vanwege de voortdurende oorlog in Oekraïne. Op ons eiland vangen we inmiddels ongeveer 180 Oekraïners op in voormalig verpleeghuis Cornelia en verblijven er nog zo’n 100 mensen bij particulieren. In de Meie in Zierikzee is een crisisnoodopvanglocatie ingericht voor 35 asielzoekers. Voor een goede begeleiding is ambtelijke capaciteit nodig, hetgeen een uitdaging is gezien de krapte op de arbeidsmarkt. Gelukkig is de betrokkenheid van inwoners groot en ontvangen wij veel hulp en steun van omwonenden en vrijwilligers.
Krapte arbeidsmarkt
Nog nooit waren zoveel mensen in Nederland aan het werk; tegelijkertijd was het aantal vacatures ook nooit eerder zo hoog. De krapte op de arbeidsmarkt slaat alle records. In onze gemeente is dit ook goed merkbaar door het moeilijk kunnen vervullen van vacatures en een hogere uitstroom van personeel en dus expertise. Dit raakt de uitvoering van onze ambities.
Stads- dorps- en wijkvernieuwing
We vinden het belangrijk om goed in gesprek te blijven met onze inwoners. Net als vorig jaar zijn wij de zomerperiode ‘on tour’ gegaan. Evenals de afgelopen jaren blijven we investeren in de stads- en dorpskernen en wijken. De aanpak waarin gemeente, inwoners en ondernemers gezamenlijk verantwoording nemen voor het verbeteren van de leefomgeving is succesvol, zo blijkt uit de opgaven die zijn gerealiseerd in onder meer Renesse, Bruinisse, Brouwershaven en Scharendijke. We merken steeds meer enthousiasme bij inwoners en ondernemers om aan de slag te gaan met het opstellen van een stads- of dorpsvisie en de uitvoering ervan. Om het maken of uitvoeren van plannen de aandacht te kunnen geven die nodig is, moeten we keuzes maken. Daarom hebben we in het coalitieakkoord een lijst opgenomen met projecten die komende collegeperiode prioriteit krijgen. De aanvullende wensen die we tijdens onze ‘collegetour’ hebben opgehaald, werken wij de komende periode uit en nemen wij waar nodig mee in onze financiële rapportages.
De beschikbare budgettaire ruimte 2023-2026 op basis van besluiten en raadsvoorstellen tot en met september 2022 bedraagt (x € 1.000):
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid | 3.636 | 6.769 | 10.550 | 4.667 |
In deze budgettaire ruimte zijn de effecten van de meicirculaire 2022 verwerkt, als ook de verhoging van de meerjarig te ontvangen middelen vanuit het Rijk van 75% naar 100% voor de uitvoering van de Jeugdwet. Vorig jaar is bij de vaststelling van de programmabegroting 2022-2025 besloten dat we 50% van de extra jeugdmiddelen toevoegen aan de egalisatiepost maatwerkvoorzieningen Wmo/jeugd en 50% aan de budgettaire ruimte. De verhoging naar 100% is ook op deze wijze verwerkt in de budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid.
Voor een reëel meerjarenperspectief op basis van de huidige mondiale situatie, stellen wij de volgende aanpassingen op deze budgettaire ruimte voor:
1. Voor de recente stijging van de consumenten-prijs-index (cpi) van 5,2% naar 9,9% een stelpost op te nemen;
2. In 2023 en 2024 de subsidies hiervoor ook incidenteel te compenseren;
3. De gevolgen van de stijging van de tarieven van gas en elektra in 2023 en 2024 reëel te ramen;
4. Vooruitlopend op de septembercirculaire 2022 hiervoor een gedeeltelijke compensatie vanuit het Rijk op te nemen.
De hoge inflatie en de stijging van gas en elektra drukken ook zwaar op de koopkracht van onze inwoners. Om hen in 2023 enigszins te ontzien stellen we dan ook voor om, in tegenstelling tot hetgeen u besloot bij de Kadernota voor de programmabegroting 2023-2026, voor 2023 geen belastingverhoging toe te passen.
Inmiddels ontvingen wij de eerste begrotingswijziging 2023 van de GGD. Hierover volgt later dit jaar een raadsvoorstel. In de toelichting op de begrotingswijziging geeft de GGD aan dat ze qua bedrijfsvoering ‘door de bodem zijn gezakt’. Om de organisatie duurzaam gezond te maken vraagt de GGD structureel een bedrag van onze gemeente van vooralsnog € 230.000. Deze prognose betrekken wij vooruitlopend op het raadsvoorstel bij de beschikbare budgettaire ruimte.
Hiermee rekening houdend geeft de budgettaire ruimte 2023-2026 het volgende reële meerjarenperspectief (x € 1.000):
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid | 3.636 | 6.769 | 10.550 | 4.667 |
| Stelpost stijging inflatie van 5,2% naar 9,9% | -1.000 | -950 | -900 | -900 |
| Incidenteel compenseren subsidies voor stijging inflatie van 5,2 naar 9,9% | -100 | -100 | ||
| Incidenteel reële raming hoge prijzen gas en elektra | -874 | -874 | ||
| Compensatie voor hogere prijsindexering via gemeentefonds | 250 | 250 | 250 | 250 |
| Toepassen nullijn in 2023 voor gemeentelijke belastingen | -359 | -359 | -359 | -359 |
| Prognose 1e begrotingswijziging 2023 begroting GGD | -230 | -230 | -230 | -230 |
| Budgettaire ruimte op basis van reëel meerjarenperspectief | 1.323 | 4.506 | 9.310 | 3.427 |
In het overzicht Te honoreren prioriteiten 2023–2026 zijn de beleidsvoornemens en uitbreidingsinvesteringen opgenomen die wij de raad voorstellen te honoreren. Voor de voorgestelde te honoreren prioriteiten 2023-2026 doen wij het onderstaande dekkingsvoorstel (x € 1.000):
| Prioriteiten | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
| Ten laste van de budgettaire ruimte | 3.930 | 3.609 | 3.468 | 2.902 |
| Ten laste van de reserve Strategische Visie | 200 | 200 | ||
| Ten laste van het coronaherstelfonds | 44 | 56 |
In de te honoreren prioriteiten 2023-2026 nemen wij de financiële gevolgen van de ambities uit het Coalitieakkoord 2022-2026 Samen Koers Houden op, als ook ontwikkelingen die wij op ons af zien komen vanuit de lopende ambities dan wel wet- en regelgeving. Tevens stellen we voor om de bezuinigingsopdracht van € 0,4 miljoen per jaar op wegenonderhoud los te laten en daarmee het kwaliteitsniveau niet te verlagen.
Daarnaast wordt de opgave waar we als gemeenten voor staan steeds complexer. Door te investeren in de bedrijfsvoering en de organisatie kunnen we meebewegen met actuele trends en de dynamiek van de omgeving. Het draagt bij aan betere bediening van de inwoners, opgavegericht en datagedreven werken, betere informatievoorziening, flexibiliteit en weerbaarheid.
Honorering van de ten laste van de budgettaire ruimte komende prioriteiten 2023-2026 geeft het volgende resultaat (x € 1.000):
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Budgettaire ruimte op basis van reëel meerjarenperspectief | 1.323 | 4.506 | 9.310 | 3.427 |
| Prioriteiten ten laste van de budgettaire ruimte | -3.930 | -3.609 | -3.468 | -2.902 |
| Budgettaire ruimte na prioritering | -2.607 | 897 | 5.842 | 525 |
Uit bovenstaande tabel blijkt dat we u een structureel positief meerjarenperspectief kunnen voorleggen. Het jaar 2023 laat daarentegen een negatief saldo zien. Voorgesteld wordt dit bedrag te dekken uit de algemene reserve en ditzelfde bedrag in 2025, waar sprake is van een fors positieve budgettaire ruimte, weer aan de algemene reserve toe te voegen. Hiermee investeren we voor de baat uit en maken we goed gebruik van de incidentele middelen die het Rijk aan onze gemeente toekent.
Na het onttrekken van het negatieve saldo in 2023 uit de algemene reserve en hetzelfde bedrag in 2025 toevoegen aan de algemene reserve is de budgettaire ruimte na prioritering als volgt (x € 1.000):
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Budgettaire ruimte na prioritering | -2.607 | 897 | 5.842 | 525 |
| Inzet algemene reserve | 2.607 | -2.607 | ||
| Budgettaire ruimte na verwerking saldo via de algemene reserve | 0 | 897 | 3.235 | 525 |
Met de gemaakte keuzes bieden wij u een meerjarig sluitende begroting aan. Wij stellen u voor de programmabegroting 2023- 2026, bestaande uit de beleidsbegroting en de financiële begroting, vast te stellen. Wij zien de behandeling door uw raad met belangstelling tegemoet.
In de huidige dynamische context was het opstellen van de voorliggende begroting een hele opgave. We zijn daarom eens temeer trots dat we u dit resultaat voor kunnen leggen. We beseffen daarbij terdege dat dit niet had gekund zonder de forse inspanning van onze ambtenaren. Wij hechten er daarom aan onze dank uit te spreken richting onze medewerkers voor het vele werk dat is verzet en de goede samenwerking die er is geweest.
Wij wensen u allen voor de komende periode gezondheid en kracht toe, mede in het besef dat velen van u elkaar en ons college wijsheid en Gods zegen toewensen.
Zierikzee, 21 september 2022
Burgemeester en wethouders van Schouwen-Duiveland,
mr. S.J.A. Bronsveld J. Chr. van der Hoek MBA.
secretaris burgemeester