Toelichting op het overzicht van baten en lasten

Hoe deze meerjarenbegroting is gerealiseerd, komt terug in dit onderdeel van de programmabegroting. We verklaren de ontwikkeling in de budgettaire ruimte op basis van het bestaande beleid door de toelichting op de verschillen ten opzichte van de budgettaire ruimte zoals die bekend was bij de Kadernota programmabegroting 2023-2026. Daarnaast geven we inzicht in de grondslagen waarop de ramingen zijn gebaseerd en het effect van de incidentele baten en lasten op het structureel begrotingssaldo.

Via de Kadernota programmabegroting 2023-2026 informeerden wij u over de actuele stand van de budgettaire ruimte voor de begroting 2023-2026. Het betrof de budgettaire ruimte na vaststelling door de raad van de programmabegroting 2022-2025, inclusief aangenomen amendementen, de verwerking van de door de raad tot en met 27 april 2022 vastgestelde begrotingswijzigingen vanuit de raadsvoorstellen en het structurele saldo van de 1e financiële rapportage 2022. Tijdens het begrotingsproces berekenen wij de actuele budgettaire ruimte van het bestaande beleid. Zo indexeren we de budgetten opnieuw op basis van de vastgestelde percentages in de Kadenota en nemen we ook de consequenties vanuit de meicirculaire 2022 mee. Wat dit betekent voor de budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid is hieronder weergegeven (x € 1.000).

	2023	2024	2025	2026
Budgettaire ruimte Kadernota 2023-2026 vóór scenario's meicirculaire 2022	-30	193	1.666	1.742
Genomen raadsbesluiten tot en met 23 juni 2022 voor zover niet meegenomen bij Kadernota	-24	-21	-16	-18
Addendum Kadernota 2023-2026 - bestuursperiode 5e wethouder	-100	-100	-100	-50
Meicirculaire gemeentefonds 2022	4.217	7.065	10.059	4.911
Actualiseren begroting	-427	-368	-1.059	-1.918
Budgettaire ruimte bestaand beleid	3.636	6.769	10.550	4.667

De voornaamste mutaties als gevolg van het actualiseren van de begroting vindt u terug in onderstaande tabel (x € 1.000). 

	2023	2024	2025	2026
Indexering	-553	-1.135	-1.635	-2.120
Indexering subsidies boven € 20.000 n.a.v. amendement Kadernota programmabegroting 2023-2026	-157	-157	-157	-157
Inzetten in septembercirculaire 2021 opgenomen stelpost voor indexering	330	330	330	330
Afschrijvingslasten	113	117	110	23
Rente langlopende leningen	-218	-256	-245	-234
Doorbelasting personeelskosten naar bouwgrondexploitaties en investeringen	182	183	183	183
Begrotingen VRZ, RUD, OLAZ en SWVO	131	145	100	94
Areaaluitbreidingen	-50	-70	-70	-70
Kostendekkendheid leges hoger dan 100%	-158
Compensatiemiddelen Jeugdwet naar 100%		462	383	132
Overig	-47	13	-58	-99
Totaal actualiseren begroting	-427	-368	-1.059	-1.918

Toelichting op enkele mutaties:

Begrotingen VRZ, RUD, OLAZ en SWVO
De begrotingen 2023 van de GGD en de Muziekschool Zeeland stelde de raad vast in de raadsvergadering van 23 juni 2022 en waren al verwerkt in de budgettaire ruimte die opgenomen was in de Kadernota programmabegroting 2023-2026. 

Compensatiemiddelen Jeugdwet naar 100%
In de programmabegroting 2022-2026 hielden wij reeds voor 75% structureel rekening met de middelen voor jeugdzorg. De provincie staat nu toe om de raming voor 100% te baseren op de door het Rijk structureel gereserveerde middelen. Dit hebben wij in de programmabegroting 2023-2026 verwerkt. 
Vorig jaar is bij de vaststelling van de programmabegroting 2022-2025 besloten dat we 50% van de extra jeugdmiddelen toevoegen aan de egalisatiepost maatwerkvoorzieningen Wmo/jeugd en 50% aan de budgettaire ruimte. De verhoging naar 100% is ook op deze wijze verwerkt in de programmabegroting 2023-2026.

Toegepaste loon- en prijsstijging
Uit de volgende tabel blijkt hoe de gemeente omgaat met de loon- en prijsontwikkeling:

Toegepaste loon- en prijsstijging	2023	2024	2025	2026
Percentage loonontwikkeling begroting	3,60%	4,20%	4,10%	3,90%
Percentage prijsontwikkeling begroting	6,10%	2,40%	2,40%	1,90%

Voor een nadere toelichting op hoe wij omgaan met de hoge inflatie en de consequenties daarvan voor de budgettaire ruimte, verwijzen wij u naar het onderdeel Uiteenzetting van de financiële positie.  

Toegepaste stijging belastingen en retributies
In deze begroting rekenen we met een trendmatige verhoging van belastingen en retributies van 4,85% in 2023, 3,30% in 2024, 3,255 in 2025 en 2,90% in 2026. 
Voor een nadere toelichting op hoe wij onze burgers tegemoet willen komen in deze financieel zware tijd via belastingmatiging, verwijzen wij u naar het onderdeel Uiteenzetting van de financiële positie.  

Vervangingsinvesteringen
De actualiteit van de vervangingsinvesteringen is beoordeeld tijdens de begrotingsvoorbereiding. Uitgaven van € 10.000 en lager zijn rechtstreeks ten laste van de exploitatie gebracht. De financiële consequenties van de vervangingsinvesteringen zijn als bestaand beleid verwerkt in de programmabegroting.

Voor de benodigde vervangingsinvesteringen voor de periode 2023-2026 verwijzen wij u naar het Overzicht vervangingsinvesteringen. Ter informatie geven wij u in dit overzicht ook inzicht in de reeds lopende vervangingsinvesteringen in 2022. Via het vaststellen van de programmabegroting stelt u de investeringsbudgetten voor 2023 tot en met 2026 beschikbaar. 

Financiering
De gemeente past het systeem van totaalfinanciering toe. Dit houdt in dat in principe niet voor iedere investering afzonderlijk een geldlening wordt afgesloten, maar dat de investering meeloopt in het totaal van de inkomende en uitgaande geldstromen van de gemeente. Dit wordt bewaakt via een liquiditeitenplanning. Zie ook de paragraaf Financiering.

Inzicht in de structurele onttrekkingen aan reserves
Uit de reserve dekking afschrijvingslasten worden de afschrijvingslasten van een deel van onze investeringen gedekt. In het Overzicht structurele mutaties reserves is opgenomen welke afschrijvingslasten voor welke investeringen dit betreft.

Inzicht in incidentele baten en lasten
Voor het inzicht in de incidentele baten en lasten verwijzen wij u naar het Overzicht incidentele baten en lasten.  De incidentele baten en lasten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo. Incidentele lasten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo positief en incidentele baten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo negatief. Met het opnemen van alleen een (verplicht) cijfermatig overzicht van incidentele baten en lasten ontstaat nog niet automatisch het inzicht of er sprake is van een structureel begrotings- of jaarrekeningsaldo. Het betrekken van de totalen uit het overzicht van incidentele baten en lasten bij het begrotingssaldo geeft inzicht in het structureel begrotingssaldo (x 1.000):

	2023	2024	2025	2026
Saldo van baten en lasten	4.433	7.886	10.126	4.258
Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves	-797	-1.117	424	409
Budgettaire ruimte	3.636	6.769	10.550	4.667
Waarvan incidentele baten en lasten (saldo)	6.883	3.508	275	770
Structureel begrotingssaldo	10.519	10.277	10.825	5.437

Het teruglopen van het structurele begrotingssaldo in 2026 wordt veroorzaakt door de lagere uitkering uit het gemeentefonds.

De jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume
Onder arbeidsrechtelijke verplichtingen worden verstaan de aanspraken op toekomstige uitkeringen door huidig en/of voormalig personeel. Feitelijk heeft de gemeente Schouwen-Duiveland een schuld aan hen. In het BBV is het niet verplicht gesteld voorzieningen te treffen voor de arbeidskosten gerelateerde verplichtingen, zoals vakantiegeld, wachtgeld en wachtgeldpremies, omdat de lasten ieder jaar globaal gelijk zijn. Daarom worden de werkelijke lasten van arbeidskosten gerelateerde verplichtingen in de begroting/rekening meegenomen.

Bij jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen waarvan de bedragen fluctueren, zoals pensioenen voor wethouders, is het wel verplicht gesteld om een voorziening te vormen.

Provinciaal toezicht
Jaarlijks geeft de provincie Zeeland als toezichthouder aan welke financiële uitgangspunten gemeenten mogen hanteren bij het opstellen van de begroting. Bij de besluitvorming over de Kadernota programmabegroting 2023-2026 heeft de raad deze uitgangspunten betrokken.

Aanvullend beoordeelt de provincie de begroting met toepassing van het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 Gemeenten. Dit betekent dat de besluiten ook worden getoetst aan de begrippen structureel en reëel financieel evenwicht, waarbij de begroting en meerjarenraming leidend zijn voor het eindoordeel van de provincie. Onze programmabegroting 2023-2026 voldoet hieraan, waardoor wij verwachten dat onze gemeente onder repressief toezicht blijft vallen.

 

In de begroting hebben we enkele taakstellingen opgenomen (x € 1.000):

	2023	2024	2025	2026
Hervormingsagenda Jeugd	164	260	376	801
Besparing kosten jeugdhulp	0	200	800	800
Zuidhoek	163	302	332	312
Totaal taakstellingen	327	762	1.508	1.913

Taakstelling Hervormingsagenda Jeugd
Wij hanteren als uitgangspunt dat de meerjarige afname van de compensatiemiddelen jeugdhulp een evenredige afname van de lasten jeugdhulp met zich meebrengt. Deze afname van de kosten jeugdhulp is als taakstelling in de begroting opgenomen.

Taakstelling besparing kosten jeugdhulp
In juli 2022 maakten het ministerie van BZK en de portefeuillehouders financieel toezicht van de provincies afspraken op welke wijze de jeugdmiddelen in de meerjarenbegroting kunnen worden opgenomen. Eén van deze afspraken is dat gemeenten in hun begroting rekening houden met een besparing van €100 miljoen in 2024, €500 miljoen in 2025, € 500 miljoen in 2026 en vanaf 2027 € 511 miljoen structureel als gevolg van besparingen, die het Rijk uitwerkt. Het gaat om maatregelen, waardoor gemeenten minder middelen nodig hebben of waarbij alternatieve inkomsten gegenereerd worden (bijvoorbeeld door middel van de invoering van een eigen bijdrage). Ook draagt het Rijk het budgettaire risico ingeval (een deel van) deze maatregelen geen of niet tijdig doorgang vinden.

Taakstelling Zuidhoek
De taakstelling van de Zuidhoek is gerelateerd aan de ontwikkeling van het sociaal ontwikkelbedrijf. Naast de onderbrenging van het project vroegsignalering schulden, de Wet Inburgering en het leerwerkproject Zorg en Aandacht, als door het verhuren van huisvesting aan Scalda verwachten wij dat deze taakstelling kan worden ingelost.