Toelichting op het overzicht van baten en lasten

In dit onderdeel van de programmabegroting beschrijven we hoe de meerjarenbegroting tot stand komt. We verklaren de ontwikkeling in de budgettaire ruimte op basis van het bestaande beleid door de verschillen ten opzichte van de Kadernota programmabegroting 2026-2029 in beeld te brengen. Daarnaast laten we zien wat de invloed is van de te honoreren prioriteiten en dekkingsmogelijkheden.

Tevens wordt inzicht gegeven in de grondslagen waarop de ramingen zijn gebaseerd en is inzichtelijk wat het effect is van de incidentele baten en lasten is op het structureel begrotingssaldo.

Via de Kadernota programmabegroting 2026-2029 informeerden wij u over de actuele stand van de budgettaire ruimte voor de begroting 2026-2029. Het betrof de budgettaire ruimte na vaststelling door de raad van de programmabegroting 2025-2028, inclusief aangenomen amendementen, de verwerking van de door de raad tot en met 17 april 2025 vastgestelde begrotingswijzigingen vanuit de raadsvoorstellen en het saldo van de bestuursrapportage 2025. Daarnaast hielden wij in de Kadernota financieel rekening met een aantal ontwikkelingen.

Tijdens het begrotingsproces berekenen wij de actuele budgettaire ruimte van het bestaande beleid. Zo indexeren we de budgetten opnieuw op basis van de vastgestelde percentages in de Kadernota en nemen we ook de consequenties vanuit de meicirculaire 2025 mee. Wat dit betekent voor de budgettaire ruimte op basis van bestaand beleid is in onderstaande tabel weergegeven. 

In het onderdeel Uiteenzetting financiële positie lichten wij inhoudelijk de gehonoreerde prioriteiten en het dekkingsvoorstel verder toe.

Toegepaste loon- en prijsstijging
Uit de volgende tabel staan de percentages waarmee wij in de begroting rekening houden qua verwachte loon- en prijsontwikkeling. Deze percentages stelde de raad via de Kadernota 2026-2029 vast:

Toegepaste stijging belastingen en retributies
In deze begroting rekenen we met een trendmatige verhoging van belastingen en retributies van 2,05% in 2026, 3,65% in 2027, 3,20% in 2028en 3,40 % in 2029. Ook deze percentages stelde de raad via de Kadernota 2026-2029 vast.

Vervangingsinvesteringen
De actualiteit van de vervangingsinvesteringen is beoordeeld tijdens de begrotingsvoorbereiding. Uitgaven van € 10.000 en lager zijn rechtstreeks ten laste van de exploitatie gebracht. De financiële consequenties van de vervangingsinvesteringen zijn als bestaand beleid verwerkt in de programmabegroting.

Voor de benodigde vervangingsinvesteringen voor de periode 2026-2029 verwijzen wij u naar het Overzicht vervangingsinvesteringen. Ter informatie geven wij u in dit overzicht ook inzicht in de reeds lopende vervangingsinvesteringen in 2025. Via het vaststellen van de programmabegroting stelt u de investeringsbudgetten voor 2026 tot en met 2029 beschikbaar. 

Financiering
De gemeente past het systeem van totaalfinanciering toe. Dit houdt in dat in principe niet voor iedere investering afzonderlijk een geldlening wordt afgesloten, maar dat de investering meeloopt in het totaal van de inkomende en uitgaande geldstromen van de gemeente. Dit wordt bewaakt via een liquiditeitenplanning. Zie ook de paragraaf Financiering.

Inzicht in de structurele onttrekkingen aan reserves
Uit de reserve dekking afschrijvingslasten worden de afschrijvingslasten van een deel van onze investeringen gedekt. In het Overzicht structurele mutaties reserves is opgenomen welke afschrijvingslasten voor welke investeringen dit betreft.

Inzicht in incidentele baten en lasten
Voor het inzicht in de incidentele baten en lasten verwijzen wij u naar het Overzicht incidentele baten en lasten. Incidentele lasten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo positief en incidentele baten beïnvloeden het structureel begrotingssaldo negatief. 

Uit onderstaand tabel blijkt dat ons structurele begrotingssaldo alleen in 2026 positief is. Vanaf 2027 is het structurele begrotingssaldo negatief. 

Vanaf 2027 ontstaat een structureel tekort, dat met name het gevolg is van een onevenwichtige verhouding tussen de rijkscompensatie en de oplopende kosten van overgedragen taken. Daarnaast nemen in deze periode de lasten toe als gevolg van investeringen en de uitvoering van gemeentelijke ambities (waaronder de Cultuurvisie en de masterplannen).

De jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume
Onder arbeidsrechtelijke verplichtingen worden verstaan de aanspraken op toekomstige uitkeringen door huidig en/of voormalig personeel. Feitelijk heeft de gemeente Schouwen-Duiveland een schuld aan hen. In het BBV is het niet verplicht gesteld voorzieningen te treffen voor de arbeidskosten gerelateerde verplichtingen, zoals vakantiegeld, wachtgeld en wachtgeldpremies, omdat de lasten ieder jaar globaal gelijk zijn. Daarom worden de werkelijke lasten van arbeidskosten gerelateerde verplichtingen in de begroting/jaarrekening meegenomen.

Bij jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen waarvan de bedragen fluctueren, zoals het sparen van bovenwettelijk verlof en pensioenen voor wethouders, is het wel verplicht gesteld om een voorziening te vormen.

Provinciaal toezicht
Jaarlijks geeft de provincie Zeeland als toezichthouder aan welke financiële uitgangspunten gemeenten mogen hanteren bij het opstellen van de begroting. Deze uitgangspunten hebben wij bij deze programmabegroting betrokken. 
De provincie beoordeelt de begroting met toepassing van het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 Gemeenten. Dit betekent dat de provincie de begroting toetst aan de begrippen structureel en reëel financieel evenwicht. In dit kader toetst de provincie in eerste instantie of onze begroting in 2026 structureel in evenwicht is. De hiervoor opgenomen tabel met het structureel begrotingssaldo laat zien dat dit zo is, waardoor wij verwachten dat onze gemeente in 2026 onder repressief toezicht blijft vallen.

In de begroting zijn de volgende taakstellingen opgenomen:

De belangrijkste ontwikkelingen en financiële risico’s zijn opgenomen in de bijlage Overige risico’s en beleidsmatige ontwikkelingen. Wij informeerden u over de belangrijkste ontwikkelingen en  financiële risico's via de kadernota.  Een deel van deze risico’s is onontkoombaar, terwijl bij andere risico’s beleidskeuzes aan de orde zijn.  De risico’s zijn op dit moment nog niet kwantitatief te onderbouwen. Indien zij zich voordoen, kan dit echter leiden tot een verdere afname van het structurele saldo. We brengen de risico’s per sub-programma in beeld.