Paragrafen

In de paragraaf lokale heffingen geven we inzicht in de opbrengsten die met heffingen worden gegenereerd en de lastendruk die wordt veroorzaakt door deze heffingen.  

Jaarlijks stelt de raad via de Kadernota programmabegroting vast met welk indexeringspercentage de tarieven voor de belastingen worden verhoogd. Op grond van de door u op 3 juli 2025 vastgestelde Kadernota programmabegroting 2026 - 2029 is de stijging van de tarieven voor belastingen en rechten bepaald op 2,05%. De indexatie van de tarieven rioolheffingen volgen uit het Gemeentelijk rioleringsplan (vGRP) 2022 – 2026 (1,9%). 

In meerjarig perspectief zien de geraamde belastingopbrengsten er als volgt uit.

In dit onderdeel geven wij een toelichting op de belangrijkste (tarief)aanpassingen voor de begrotingscyclus 2026 - 2029. De lokale lasten worden in 2026 in basis dus met 2,05 % verhoogd. Hierop zijn een aantal uitzonderingen,  te weten de tarieven rioolheffing gebruiker en parkeerbelasting.  De tarieven (water)toeristenbelasting zijn bij de behandeling van de Kadernota 2026 - 2029 vastgesteld. Voor de tarieven van de OZB en de forensenbelasting geldt dat deze afhankelijk zijn van de WOZ waarde. Na het gereedkomen van de herwaardering WOZ stelt de raad de tarieven in de raadsvergadering van 11 december 2025 definitief vast. 

Hieronder een tabel met de ontwikkeling van de belangrijkste belastingtarieven.

Op grond van het bepaalde in het Besluit begroting en verantwoording (Bbv) is het verplicht in de paragraaf lokale heffingen een overzicht op hoofdlijnen op te nemen van de diverse heffingen. Hierin moet duidelijk worden hoe de tarieven van heffingen worden berekend. Deze tarieven mogen niet hoger zijn dan de kosten (de toets aan de opbrengstlimiet van artikel 229b  Gemeentewet). Ook moet worden uitgelegd welke beleidsuitgangspunten aan de berekeningen ten grondslag liggen en hoe deze uitgangspunten zijn toegepast bij het vaststellen van de tarieven.  Bij onze gemeente gaat het om de volgende heffingen: 

•    Scheepvaartrechten 
•    Rioolheffingen 
•    Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten 
•    Lijkbezorgingsrechten
•    Leges

Hieronder vindt u per heffing een kostenonderbouwing. Waar nodig, geven wij u een korte tekstuele toelichting.  

Op grond van de Invorderingswet 1990 kunnen gemeenten kwijtschelding verlenen voor gemeentelijke heffingen. Zij kunnen zelf beslissen voor welke heffingen kwijtschelding mogelijk is. De voorwaarden waarbinnen dat mag zijn echter door het Rijk nauw omschreven. 

Kwijtschelding kan voor de volgende belastingen worden verleend: 
•    Afvalstoffenheffing, behalve op extra aangevraagde emmers;
•    Rioolheffing gebruikersdeel, behoudens op extra afgenomen kubieke meters water.

Een deel van de kwijtscheldingsaanvragen worden geautomatiseerd beoordeeld. Dit gebeurt bij de Stichting Inlichtingenbureau, opgericht door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De overige verzoeken worden handmatig beoordeeld.

De uitgaven als gevolg van kwijtschelding zijn voor onze gemeente meerjarig begroot op € 178.806 per jaar. 

De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bestaat uit:

• Het gemeentelijke beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s;
• Een overzicht van reserves en voorzieningen om risico’s af te wenden;
• Een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• Een inventarisatie van de risico’s.

In deze paragraaf van de begroting gaan we in op de ontwikkelingen over deze vier punten.

In juli 2019 stelde de raad de Kadernota 2019-2023 Risicomanagement & Rechtmatigheidsverantwoording (hierna genoemd Kadernota) vast. Deze Kadernota beperkt zich niet tot financiële risico’s. Het gaat ook over niet-financiële risico’s zoals bestuurlijke en juridische risico’s, imago- en frauderisico’s en risico’s in de bedrijfsvoering op het gebied van personeel en informatie- en communicatietechnologie.  In de Kadernota ligt het gemeentelijk risicoprofiel vast, als ook de normen voor de weerstandsratio en streefwaarden voor financiële kengetallen, aan de hand waarvan wij kunnen monitoren dat we als gemeente financieel gezond blijven.  

We constateren dat er nog geen actualisering van de Kadernota heeft plaatsgevonden. We baseren deze paragraaf daarom nog op de Kadernota 2019-2023. 

Uitgangspunt voor de ontwikkeling en invoering van risicomanagement is om niet alleen de mogelijke risico’s te analyseren en in kaart te brengen, maar om ook de methodiek van risicomanagement in te voeren. 

We voorzien risico’s in het niet ontvangen van betalingen voor geleverde diensten, belastingen en andere baten of terugbetalingen van uitkeringen voor bijvoorbeeld levensonderhoud. Hiervoor zijn twee financiële voorzieningen gevormd die gezamenlijk rond de € 400.000 zijn. Op basis van vaste rekenmethodieken wordt de omvang bepaald en gevoed uit de exploitatie. Ook is een reserve gevormd voor tekorten bij de Zuidhoek.
Verder is er een voorziening gevormd ter dekking van kwantificeerbare financiële risico’s binnen de bouwgrondexploitatie.

Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een gevolg voor de organisatie. Met behulp van een risicomanagementinformatiesysteem prioriteert, analyseert en beoordeelt de gemeentelijke organisatie risico's op systematische wijze. Op basis van de inventarisatie is een risicoprofiel opgesteld. Het onderstaande overzicht toont de tien grootste financiële risico's en de som van de overige risico’s. Onderaan de tabel is het totaalbedrag voor deze overige risico’s opgenomen.

Alle voor ons bekende relevante risico's zijn opgetekend. Wij onderzochten wat de beheersmaatregelen zijn en wat vervolgens de restrisico's zijn (impact). De restrisico's zijn qua hoogte gecategoriseerd in vijf rubrieken:
5   > € 500.000
4    € 250.000 - ≤ € 500.000
3    € 100.000 -≤ € 250.000
2    € 25.000 -≤ € 100.000
1    < € 25.000
We hebben ons ook de vraag gesteld hoe vaak kan zich het risico voordoen in een bepaalde periode (kans).

De beschikbare weerstandscapaciteit is de verzamelterm van alle middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om financiële tegenvallers te dekken. Het gaat om buffers in het eigen vermogen respectievelijk in de exploitatie. Buffers die we vrij kunnen maken dan wel beschikbaar laten komen om niet-begrote kosten die substantieel zijn te dekken, zonder dat dit gevolgen heeft voor het beleid en de uitvoering van taken.

De weerstandscapaciteit is eind 2026 als volgt:

Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet de relatie worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven.

      Ratio weerstandsvermogen          =      Beschikbare weerstandscapaciteit        =         73.779.000         =     18,0
                                                                                         Benodigde weerstandscapaciteit                        4.097.000

Wij streven een weerstandsvermogen na dat tenminste ruim voldoende is. Dit vereist een ratio weerstandsvermogen dat gelijk is aan of hoger is dan 1,5.

Deze paragraaf bevat op basis van wettelijke verantwoordingsregels de eerste vijf financiële kengetallen. Het zesde kengetal is geen verplicht kengetal, maar vloeit voort uit de eigen Kadernota risicomanagement. De kengetallen geven inzicht in de financiële positie van de gemeente.

De paragraaf weerstandsvermogen is direct verbonden met alle programma’s en de hele bedrijfsvoering van de gemeente. Feitelijk is deze paragraaf hiervan een dwarsdoorsnede. De confrontatie tussen het weerstandsvermogen en de risico’s geeft een positief getal, in die zin dat de weerstandsratio boven de 1,5 ligt. Omdat van de financiële kengetallen er een score is in de categorie B en in de categorie C, is de gemeente Schouwen-Duiveland, conform de Kadernota risicomanagement, matig financieel gezond. Om financieel gezond te worden is inzet nodig om de vaste schulden en de belastingdruk te verlagen. Daarnaast is het belangrijk om een sluitende meerjarenbegroting te krijgen.

Naast de genoemde gekwantificeerde risico's die de normale bedrijfsvoering kunnen beïnvloeden, is ook van belang te noemen dat het behalen van onze doelen afhankelijk is van voldoende beschikbare menskracht (intern als extern),  grondstoffen en electra (netwerkcongestie). Daarbij speelt dat de schaarste op deze fronten en op energie de prijzen opdrijven.  De hiermee gepaard gaande boeggolf van investeringen speelt ons parten en vraagt om scherpe keuzes te maken binnen de capacitaire mogelijkheden.

Onderstaand overzicht geeft een beeld van de wijze waarop onze kapitaalgoederen zijn ondergebracht in beheerplannen en zijn vertaald in de begroting.

Algemeen
Het beheer van het gemeentelijke wegennet is een dynamisch proces waarin strategisch beheer en operationeel beheer elkaar versterken. Hoewel de gemeente momenteel al stappen zet in het beheren van het wegennet, wordt er nadrukkelijk gekeken naar de toekomst. Zo richt strategisch beheer zich op de lange termijn en de afstemming van middelen, terwijl het operationeel beheer zich bezig houdt met de uitvoering van het geplande onderhoud. Beide processen worden de komende jaren verder doorontwikkeld en geoptimaliseerd om te zorgen voor een effectief en toekomstbestendig wegbeheer.

Kwaliteit
Het wegbeheer voeren we uit volgens de CROW-methodiek (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek). Het huidige door CROW bepaalde minimale niveau voor verantwoord wegbeheer “B” is op een aantal plaatsen lager. Het proces voor het inspecteren en bepalen van de maatregelen is in 2024  en 2025 sterk verbeterd.  Hierdoor zijn de geplande maatregelen verder vooruit te plannen en kan de afstemming met de andere beheersassets op de juiste wijze goed worden gelegd.

Speerpunten
Duurzaamheid en circulariteit
Duurzaamheid is het zorgen voor evenwicht tussen mens, milieu en economie om de aarde niet uit te putten. Voor nu en voor de komende generaties. Dit vraagt ook om een milieu verantwoord wegbeheer. We hebben als doelstelling een toekomstbestendige gemeente te worden en de landelijke klimaatdoelen, welke doelmatig zijn voor ons areaal, te bereiken. Bij uitwerking van duurzaamheid in beleid en plannen sluiten we aan bij de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties (Global Goals), welke doelmatig zijn voor ons areaal. Waar we de mogelijkheid hebben en het in balans is met de middelen, gaan we voor duurzame keuzes. Dat geldt ook voor het beheer en onderhoud van de wegen, waarbij veel materiaal nodig is en ook vrij komt. We streven daarbij naar duurzame inkoop, waarbij wij niet alleen naar de prijs kijken maar bijvoorbeeld ook naar hergebruik van materiaal. Daarnaast passen we duurzame materialen toe (bijvoorbeeld gebakken stenen in plaats van betonnen stenen) en verwijderen we teerhoudend asfalt uit de keten.

Wijkgerichte aanpak
Omdat onderhoud en/of rehabilitatie van ons wegennetwerk samenhangt met opgaven vanuit onder andere:
•    klimaat (we passen de labelsystematiek toe, dat wil zeggen we bepalen wat voor ons voldoende klimaatbestendig en waterrobuust is);
•    inclusie (Platform Toegankelijk Schouwen Duiveland ) en
•    netbeheerders (AZON, Afstemming Zeeuwse Ondergrondse Netwerken)
bekijken we integraal hoe we dit wijkgericht aan kunnen  pakken. 

Evaluatie beheerplan

Eind 2025 ronden we de tussentijdse evaluatie af van het “Beheer- en beleidsplan Wegen 2023- 2027” . In de afgelopen periode zijn de weginspecties uitgevoerd en  analyseren we of de genomen maatregelen het gewenste resultaat hebben opgeleverd. Dit heeft de benodigde inzichten voor de programmering vanaf 2026. 

Financiën
In het beheer- en beleidsplan wegen 2023-2027 is ervoor gekozen om voornamelijk met exploitatiebudgetten te werken. Herinrichtingsprojecten verwerken we via integrale afweging bij de begroting of bieden we aan via separate voorstellen.  In het nieuwe plan is een voorziening gevormd voor achterstallig onderhoud. 

Voorziening achterstallig onderhoud wegen
Bij de jaarrekening 2022 hebben we een voorziening achterstallig onderhoud wegen gevormd ter hoogte van € 375.000.  De verwachte uitgaven van de voorziening waren gepland in 2023 en 2024. Door langere benodigde voorbereidingstijden is het niet gelukt om deze voorziening in te zetten om de achterstand in te lopen. Hierdoor is de  planning bijgesteld om de achterstand weg te werken in de periode 2025 en 2026.

Risico’s
Er blijft altijd een risico dat door niet tijdig gesignaleerde gebreken aan de weg schade of ongevallen kunnen ontstaan. Dit neemt de afgelopen jaren sterk toe als gevolg van de klimaatverandering. Door klimaatverandering ontstaan er hevigere regenbuien en langere periodes van droogte die de kwaliteit van de wegen aantasten.  Het risico op schade en ongevallen door gebreken aan de verhardingen ondervangen we zoveel mogelijk door het uitvoeren van jaarlijkse weginspecties, waarbij schadebeelden worden vastgelegd. Gebreken van ernstige aard verhelpen we uiteraard direct. 

Algemeen
Aandacht voor water hoort bij het inrichten van de fysieke leefomgeving en het borgen daarvan draagt bij aan de gezondheid van de inwoners van Schouwen-Duiveland. De zorgplicht voor stedelijk afvalwater is een gemeentelijke taak, vastgelegd in artikel 2.16, lid 1 van de Omgevingswet (voorheen de Wet milieubeheer). Vanuit de Wet milieubeheer lag de verplichting voor gemeenten om een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op te stellen, waarin zij hun beleid voor de rioleringszorg vaststellen. Voor de gemeente Schouwen-Duiveland is deze in 2022 opgesteld voor de periode 2022 tot en met 2026. In dit  GRP beschrijft de gemeente hoe ze van 2022 t/m 2026 invulling geeft aan haar watertaken en een  onderbouwing van de rioolheffing.  In 2025 is gestart met het opstellen van een nieuw GRP welke in 2026 zal worden vastgesteld.

Speerpunten
Voor de komende jaren zijn de volgende thema's onze speerpunten:

Zoetwatervoorziening in relatie tot droogte
In de ruimtelijke planvorming dragen ontwikkelingen positief bij aan de hoeveelheid zoet water in het gebied. Droogte willen we bestrijden door het vasthouden van water binnen het gebied. Dat gaat uiteindelijk ook de verzilting van de grond tegen. Met het tot stand komen van het omgevingsplan, wordt met de hemelwaterverordening er ook meer verantwoording bij de inwoner gelegd om bij (nieuwe/her) ontwikkelingen zelf water te verwerken of te hergebruiken.

Extreme neerslag
Door klimaatverandering is naast droogte ook extreme neerslag een steeds vaker voorkomend probleem. Het riool kan de plotselinge extreme hoeveelheid water dan vaak niet meer aan. In het bebouwde gebied moet de komende 30 jaar stevig worden geïnvesteerd om Zeeland klimaatbestendig in te richten. Door aan te haken bij natuurlijke momenten zoals herstructurering, groot onderhoud en de wijkgerichte aanpak, blijven de kosten en inspanning zo laag mogelijk.
Uit de klimaatenquête van 2023 zijn een (beperkt) aantal urgente locaties naar boven gekomen in onder andere Nieuwerkerk waar in praktijk schade ontstaat door extreme neerslag en waar uitvoering van maatregelen op korte termijn prioriteit krijgt. 

Waterkwaliteit
Waar van toepassing houden wij samen met waterbeheerder waterschap Scheldestromen, bij ruimtelijke ontwikkelingen en planvorming rekening met de ecologische- en fysische waterkwaliteit, zodat deze bij voorkeur verbetert, maar minimaal gelijk blijft aan de bestaande situatie. We streven samen naar een goede waternatuur in daarvoor aangewezen wateren en een goede waterbeleving in de stad en het rondom aangewezen zwemwater.

Oude rioolgewelven Zierikzee
De oude gewelf-riolen in de binnenstad van Zierikzee liggen vaak onder de tuinen van particulieren en zijn daardoor moeilijk toegankelijk. Desondanks behoeven ze komende jaren onze bijzondere aandacht om de kwaliteit te kunnen waarborgen. In 2023 is begonnen om in de eerste deelgebieden in samenspraak met bewoners de situaties in kaart te brengen. De voorbereidingen zijn getroffen in 2024 en de eerste maatregelen in 2025 uitgevoerd. Ook zijn er in 2025 nieuwe deelgebieden in voorbereiding genomen waardoor er een continu proces loopt voor het verbeteren van de riolering in de binnenstad van Zierikzee in de komende planperiode.  

Klimaatadaptatie
Het proces van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA) omvat een aantal stappen die gemeenten cyclisch doorlopen om te komen tot een water-robuuste en klimaatbestendige inrichting van Nederland in 2050. Bij ieder project in de komende jaren beoordeelt de gemeente deze via een risicodialoog op de thema’s wateroverlast, hittestress, droogte en overstroming als ook of er klimaat adaptieve maatregelen noodzakelijk zijn. In het GRP is hiervoor budget opgenomen. Indien dit het geval is nemen we deze maatregelen, mits doelmatig, mee in het project.

Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland + (SAZ+)
Hemel- en grondwater kennen geen (bestuurlijke) grenzen. Bij de gemeentelijke watertaken zijn vele partijen betrokken. Een voorwaarde voor effectief beheer is samenwerking met de partners in de waterketen. Dit wordt vormgegeven in de SAZ+ (Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland, de plus staat voor Evides drinkwaterbedrijf). Hierin zijn alle Zeeuwse gemeenten, het waterschap Scheldestromen, de provincie Zeeland en Evides vertegenwoordigd. De visie van het SAZ+ is vastgelegd in de ‘Visie Waterketen Zeeland’ en gaat over het betrekken van inwoners, klimaat, duurzaamheid, demografie, kosten en kennis & capaciteit. ‘Water in Zeeland: betrouwbaar voor iedereen en overal’, is de missie die bij deze visie hoort. Schouwen-Duiveland is bestuurlijk en ambtelijk vertegenwoordigd in diverse gremia van SAZ+, omdat wij zien dat uitwisselen van data en kennis uiteindelijk leidt naar een kostenefficiëntere en toekomstbestendige aanpak van het omgaan met water in de gehele waterketen. 

Financiën
Voorziening groot onderhoud riolering

Binnen de voorziening groot onderhoud riolering ramen we voor de begrotingsjaren de volgende mutaties:

Algemeen
De weersomstandigheden worden steeds extremer door de klimaatverandering. De scenario’s die nu bekend zijn laten een stijgende lijn zien. Groen was al een belangrijk onderdeel van de openbare ruimte maar door de stijgende temperaturen en hieraan gekoppeld de lange droge periodes komt de aandacht steeds meer te liggen op de vergroeiing en behoud van het bestaande groen. Bomen zijn de “airco’s” van de omgeving maar ook de “parasols”. Groen geeft beleving van de seizoenen, draagt bij aan de gezondheid van mensen en  geeft verkoeling en zorgt voor plekken met sociale ontmoeting. Al deze ambities zijn vastgelegd in het nieuwe groenbeleidsplan. Hieraan gaan we komende jaren met veel groene energie aan werken. 

Kwaliteit
Iedere maand wordt er een uitgebreide meting gedaan naar de kwaliteit van de openbare ruimte.  Voor het openbaar groen betekent dit, dat we het onderhoud in centra op kwaliteitsniveau A uitvoeren (volgens de CROW-kwaliteitscatalogus). In de woon- en verblijfsgebieden hanteren we kwaliteitsniveau B. Over het algemeen wordt het ambitieniveau gehaald. Dit geldt voor ons eigen uitvoeringsbedrijf / de aannemerscombinatie Trots en de Zuidhoek. Uiteraard moeten we alle partijen scherp houden en aanspreken als de kwaliteit niet wordt behaald. 

Speerpunten

Nieuw Maaibeleid
In 2025 is het nieuwe maaibeleid ingevoerd in de westzijde van het eiland, in het voorjaar 2026 gaan we het nieuwe maaibeleid op het gehele eiland invoeren. Dit wordt de komende jaren structureel gemonitord om te kijken of de biodiversiteit (soortenrijkdom) toeneemt.. Zodat we kunnen bepalen of we op het juiste spoor rijden. Via de gemeentelijke communicatiekanalen worden bewoners hierover structureel geïnformeerd. De actuele maaikaart is online te vinden op de gemeentelijke website. Aandachtspunt is ook welke maaimachnies worden ingezet. Hierin staan de ontwikkelingen ook niet stil en het uitgangspunt is om het klepelen (maaisel kapot slaan en laten liggen) helemaal niet meer toe te passen. Maar geleidelijk gaan we over om alles met een cirkelmaaier / schotelmaaiers te maaien. Deze maaimachines geven minder schade aan de flora en fauna. Deze wijziging van inzet in materiaal geeft wel financiële consequenties. Dit zullen we in 2026 in beeld brengen zodat we deze omslag geleidelijk kunnen maken.

Exoten
In 2026 willen we het nieuwe beleid invoeren en operationeel hebben. De focus ligt op de beheersing van de Japanse Duizendknoop (JDK) en de Reuzenberenklauw. Vooral de JDK is moeilijk te beheren en uit te roeien. Per locatie moet afgewogen worden wat de beste methode is. De financiële consequenties moet structureel worden meegenomen in de begroting. Zeker ook het onderdeel nazorg/ monitoring is een belangrijk onderdeel van de aanpak om dat de effecten van beheersing pas over een aantal jaren waarneembaar zijn. 

Renoveren groen
De komende jaren gaan we structureel slechte of matige plantvakken renoveren of omvormen. Hierbij is het uitgangspunt om te clusteren en combinaties te zoeken met vervangingsprojecten voor zowel riolering  / bestrating. Bij de herinrichting worden uitgangspunten gehanteerd zoals: goede start bodem (zonder wortelonkruiden), beplanting moet bijdrage leveren aan de biodiversiteit en doelmatig te onderhouden zijn. De financiële middelen zijn beschikbaar gesteld met het vaststellen van het groenbeleidsplan.

Onderhoud
Het onderhoud van het groenareaal heeft continue aandacht en verzorging nodig. Het maaien van gazons, bermen, knippen hagen, schonen van sloten en onkruidbeheersing op verharding is in een langdurig onderhoudscontract vastgelegd bij een externe partner. Dit zorgt de komende jaren voor stabiliteit en duidelijkheid om zo de openbare ruimte te onderhouden op basis van de vastgestelde onderhoudsniveaus. Ook ons eigen uitvoeringsbedrijf en de Zuidhoek staan voor deze kwaliteit aan de lat. Continuïteit van het personeelsbestand heeft de komende jaren de aandacht om het onderhoud de juiste aandacht te kunnen geven.     

Speelruimtes 
Het bestaande speelruimtebeleidsplan “Samen delen” uit 2017 is aan een update toe. In 2026 willen we een nieuw beleidsplan maken en laten vaststellen. Hierbij nemen we ook de groeiende wens mee naar sport- en beweegtoestellen. Voor deze onderdelen is nog geen beleid / visie ontwikkeld. 

Financiën
Met het vaststellen van het nieuwe groenbeleidsplan zijn de onderhouds- en vervangingsbudgetten goed verankerd. Bij het opstellen van het speelruimtebeleidsplan  in 2026 wordt ook een nieuwe financiële paragaaf gemaakt.

Binnen de voorziening speelruimtes zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Algemeen
Wij bezitten een relatief groot aantal gebouwen. Deze gebouwen moeten op een adequate manier worden beheerd, geëxploiteerd en onderhouden. Het onderdeel Centrale Beheersorganisatie Gebouwen (CBG), onderdeel van het ingenieursbureau, is hiervoor verantwoordelijk. Voor het onderhoud werken we met een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) per gebouw. Deze onderhoudsplannen gaan wij in 2026 actualiseren.

Kwaliteit
De raad bepaalde met het vaststellen van de meerjarige onderhoudsplanning 2019-2028 het kwaliteitsniveau van het uit te voeren onderhoud. Het uitgangspunt hierbij is vervanging van het bestaande, sober en doelmatig. Dit houdt in dat we per gebouw bekijken welke onderhoudsactiviteiten uitgevoerd moeten worden om het huidige gebruik ongehinderd voortgang te laten vinden en geen achterstallig onderhoud te laten ontstaan. Uiteraard doen we dat binnen deze kaders zo duurzaam mogelijk. Bij geplande  vervangingen kijken we naar de meest duurzame en energiezuinige oplossing die binnen de beschikbare financiële middelen mogelijk is. Ook voeren we zo veel mogelijk gecombineerd uit door onderdelen door te schuiven of juist naar voren te halen. 

Speerpunten

Meerjarenondehoudsplanning

In 2019 is ingestemd met de actualisering van de meerjarige onderhoudsplanning 2019-2028 en zijn de financiële consequenties daarvan betrokken bij de integrale begrotingsvoorbereiding 2020. Deze actualisering moet om de vijf jaar plaatsvinden en in 2024 hebben we hierin samenwerking met bouwbedrijf Boogert en Wish een aanvang mee gemaakt. Zoals eerder aangekondigd werken we in  2025 samen verder aan de actualisering van de voorziening onderhoud  en brengen we de consequenties in beeld voor de actualisatie van de meerjarige onderhoudsplanning 2027-2033, inclusief verduurzamen. Deze bieden we aan in 2026 voor de kadernota 2027.

Dak gemeentehuis

Vervanging van de dakranden en de dakbedekking op de overige daken van het gemeentehuis is noodzakelijk. De financiële consequenties zijn als te honoreren prioriteit in de begroting 2026-2029 opgenomen.

Financiën
Binnen de voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Algemeen
De gemeente Schouwen-Duiveland heeft voor 2024–2033 een beleidsplan opgesteld voor de openbare verlichting. Dit plan fungeert als handboek en toetsingskader voor beslissingen en projecten en draagt bij aan landelijke en lokale doelstellingen zoals energiebesparing en het beperken van lichthinder. Gekozen is voor het scenario “Optimaal en Duurzaam”, dat een evenwicht biedt tussen kwaliteit, duurzaamheid en financiële haalbaarheid.

Kwaliteit
In de periode 2026-2029 gaat het vervangen van de armaturen naar LED door en is aan het einde van de periode het merendeel van de armaturen vervangen of aangepast , waardoor de beeldkwaliteit volgens de CROW-richtlijnen overal aantoonbaar wordt gehaald. Ook zijn meer gebieden voorzien van verlichting met de juiste kleurtemperatuur en kleurweergave, waardoor zowel het veiligheidsgevoel van inwoners als de beleving van toeristische gebieden verbeterd is. Daarnaast moet er een duidelijke afname merkbaar zijn van lichthinder en lichtvervuiling.

Speerpunten:

1.    Volledige overstap naar ledverlichting:
Door het vervangen van alle conventionele armaturen door LED wordt fors bespaard op energie en onderhoud, terwijl de kwaliteit van de verlichting toeneemt.
Doel : minimaal 95% van alle armaturen is uitgevoerd in led.

2.    Slimme verlichting en dimregimes:
Verlichting wordt aangepast aan gebruik en tijdstip, wat zorgt voor meer veiligheid en comfort én extra energiebesparing.
Doel : in alle woonwijken en hoofdwegen is dimverlichting standaard toegepast.

3.    “Licht waar het moet, donker waar het kan”:
In buitengebieden wordt verlichting alleen toegepast als dit echt noodzakelijk is, met aandacht voor natuur en het behoud van donkerte als kwaliteit van de regio.
Doel : nieuwe projecten in buitengebieden zijn in principe onverlicht, tenzij zwaarwegende redenen anders vereisen.

Verlichting sportvelden

In 2026 gaan we de oude halogeen-armaturen vervangen door LED-armaturen op het trainingsveld bij ZSC’62 te Scharendijke.

Financiën
Conform het beleidsplan Openbare Verlichting verantwoorden we alle lasten op het gebied van openbare verlichting op exploitatiebudgetten.

Risico’s
De belangrijkste risico’s die invloed hebben zijn sterk wisselende energieprijzen, snelle technologische ontwikkelingen rond slimme verlichting, strengere natuurwetgeving en operationele storingen of onderhoudspieken. Voor 2026 verwachten we dat energieprijzen nog steeds schommelen maar minder zwaar drukken door de inzet van led en dimregimes. Telemanagement is in opkomst, maar wordt nog beperkt toegepast. Daarnaast stellen natuurregels vaker grenzen aan waar verlichting mogelijk is, terwijl operationele risico’s vergelijkbaar blijven maar beter beheersbaar zijn door ervaring en voorbereiding. Bij de uitvoering van het beleid evalueren en beoordelen we op de effecten uit deze risico’s en of bijsturen in het proces nodig of wenselijk is.

Beheer en beleidsplan civiele kunstwerken en inrichtingselementen

In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen van de begroting 2025 kondigden wij de uitwerking  van het beheer -en beleidsplan kunstwerken aan. Dit plan ligt voor ter besluitvorming in de raadsvergadering  van oktober 2025.  Het plan geeft richting aan het onderhoud en de vervanging van civiele kunstwerken, zoals bruggen, kades en beschoeiingen, en inrichtingselementen in de openbare ruimte. Bovendien is het een  handboek en toetsingskader voor keuzes in beheer en investeringen. Het doel is de veiligheid, functionaliteit en leefbaarheid van de openbare ruimte te waarborgen, met oog voor duurzaamheid en kostenbeheersing. 

Kwaliteit

We streven naar een kwaliteitsniveau waarbij objecten veilig, betrouwbaar en functioneel zijn, zonder onnodige kosten te maken. Voor het grootste deel van de objecten werken we met beeldkwaliteit B als basisniveau. Bij bijzondere locaties, zoals dorpscentra en toeristische plekken, houden we kwaliteitsniveau A aan. De kwaliteit wordt geborgd door periodieke inspecties en monitoring, zodat we tijdig onderhoud kunnen uitvoeren.

Speerpunten

Schouwen en inspecties

In 2026 richten we ons op het intensiever schouwen en inspecteren, zodat de onderhouds- en vervangingsbehoefte duidelijker wordt is en we een inventarisatie kunnen maken van geprioriteerde opgaves die in 2027 zullen worden uitgevoerd. 

Levensduurgericht beheer

Onderhoud en vervanging plannen we op basis van levensduur en risico’s, om kosten te spreiden en verrassingen te voorkomen.

Duurzaamheid en circulariteit

We zetten in op duurzame materialen en hergebruik, om milieubelasting te beperken en circulair te werken.

Samenwerking en integraliteit

Projecten combineren we zoveel mogelijk met andere werkzaamheden in de openbare ruimte, om efficiënt te werken en overlast te beperken.

Financiën

De financiële consequenties van het beheer- en beleidsplan  zijn als onontkoombare ontwikkeling vanuit bestaand beleid  in deze begroting opgenomen.  

Het onderhoud van de civiele kunstwerken en de inrichtingselementen  is wettelijk verplicht en raakt direct aan de veiligheid, leefbaarheid en toonbaarheid van de openbare ruimte. 

De onderbouwing van de verwachte en noodzakelijke uitgaven vanuit het plan legt een extra structureel beslag op de budgettaire ruimte van structureel  €113.000 vanaf 2027. Dit komt doordat met het opstellen van het nieuwe plan een vollediger inzicht is gekregen van de onderhoudsbehoefte van het areaal. 

Bovendien ramen we € 50.000 per jaar in de jaren 2026, 2027 en 2028 voor onderzoek naar constructieve veiligheid.  Dit is nodig om te voldoen aan de wettelijke zorgplicht op dit gebied. Deze incidentele lasten dekken we uit de algemene reserve. 

Risico’s

De voornaamste risico’s zijn onverwachte gebreken bij oudere kunstwerken, stijgende materiaal- en energieprijzen, en vertragingen door schaarste op de aannemersmarkt. Daarnaast kunnen klimaatverandering en strengere wet- en regelgeving zorgen voor extra maatregelen en kosten. Voor 2026 verwachten we dat deze risico’s nog beheersbaar zijn dankzij tijdige inspecties en het reserveren van voldoende middelen in de begroting. We houden nadrukkelijk rekening met deze risico’s, zodat we waar nodig kunnen bijsturen.

Algemeen

Regulier onderhoud

Het reguliere onderhoud in de havens van de gemeente voeren wij uit samen met onze partner Aquavia. Hierbij hanteren wij het uitgangspunt én de resultaatafspraak: schoon, heel en veilig.
•    Schoon: kades, steigers en voorzieningen zijn vrij van vuil en afval.
•    Heel: objecten en installaties verkeren in goede staat en functioneren naar behoren.
•    Veilig: de havenomgeving is veilig voor gebruikers, bezoekers en personeel.

Het dagelijks beheer van de havens berust bij de gemeentelijke havenmeesters

Projectmatig onderhoud

Naast het reguliere onderhoud voeren wij projectmatig onderhoud uit op basis van een meerjarenonderhoudsplanning (MJOP).

•    Grote of specialistische werkzaamheden, zoals vervanging of renovatie van havenfaciliteiten, plannen we tijdig in.
•    Deze werkzaamheden zijn gericht op het duurzaam in stand houden en verbeteren van de havens.

Kathodische bescherming
We participeerden als gemeente in een project inzake de kansen van het toepassen van kathodische bescherming op stalen damwanden. Het doel is de levensduur van de stalen damwanden te verlengen. De resultaten hebben in samenwerking met de TU Delft tot een kansrijke oplossing geleid. Dit project is afgerond.

Glooiingen

Het Plan Van Aanpak Glooiingen is vastgesteld in 2024. Voor 26 glooiingen in de havens van Schouwen-Duiveland is de schade geïnventariseerd, oorzaken en gevolgen geanalyseerd en op basis van risico’s en omgevingsfactoren (zoals veiligheid, natuurwaarde en imago) geprioriteerd. Dit resulteerde in locatiespecifieke hersteladviezen voor zes havenlocaties, inclusief een koppeling aan beleids- en ontwikkelplannen. De uitvoeringsplanning is opgesteld door het cluster Beheer, waarbij de prioriteiten uit het onderzoek zijn getoetst aan vastgesteld beleid en afgestemd op korte- en langetermijnontwikkelingen. 

Baggeren

De gemeente is verantwoordelijk voor het op diepte houden van de vaarwegen, ligplaatsen en havenbekkens binnen haar beheergebied. Om deze verantwoordelijkheid gestructureerd en doelmatig uit te voeren, beschikken we over een baggerbeheerplan die in 2024 is herzien.

In dit plan staat:
•    Waar en wanneer gebaggerd wordt, op basis van inspecties en metingen.
•    Welke normen voor diepte en doorvaart gelden per locatie.
•    Hoe baggerwerkzaamheden worden uitgevoerd, met aandacht voor efficiëntie, veiligheid en het beperken van milieueffecten.

Het baggerbeheerplan helpt ons om:
•    De nautische toegankelijkheid te waarborgen.
•    De waterkwaliteit te behouden.
•    Kosten voor baggerwerkzaamheden te plannen en beheersen.

Door periodiek te baggeren volgens het plan zorgen we ervoor dat scheepvaart, recreatie en economische activiteiten in de havens en vaarwegen veilig en duurzaam kunnen plaatsvinden.

Financiën 
Havens
In 2019 stelde de raad het investeringsplan vast en stelde investeringskredieten beschikbaar voor een periode van tien jaar.  

Baggeren 
Binnen de voorziening baggerbeheerplan zijn voor de begrotingsjaren , als gevolg van de hiervoor genoemde actualisatie, de volgende bedragen geraamd:

We zijn gestart met meer integraal werken, met als doel een wijk- of kerngerichte aanpak in de openbare ruimte. Dat  houdt in dat we steeds per wijk of kern de gehele opgave in de buitenruimte in één keer aanpakken. Van ondergrondse infrastructuur (riool, kabels- en leidingen) tot en met groenaanleg, klimaatadaptieve maatregelen en waterbeheer.  Deze aanpak vraagt de nodige gezamenlijke aanpak van beheerders, nutsbedrijven en civiele en groene projectleiders, maar heeft wat ons betreft de toekomst.  
Daarnaast actualiseren we waar nodig de beleidsplannen en actualiseren de areaaldata die steeds belangrijker worden voor een goed onderhoud van de buitenruimte. 

De paragraaf Financiering is één van de verplichte paragrafen die het BBV voorschrijft en bevat de beleidsvoornemens voor het beheer van de financieringsportefeuille, het inzicht in de rentelasten, het renteresultaat, de wijze waarop rente aan de bedrijfsmiddelen en de taakvelden wordt toegerekend, alsmede de financieringsbehoefte voor het komende begrotingsjaar en het meerjarig perspectief.

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet is ingesteld als instrument om de renterisico’s binnen de vlottende schulden te beheersen. Voor het rood staan op de bankrekeningen geldt een maximum bedrag. De wettelijke toegestane omvang bedraagt 8,5% van de jaarbegroting bij aanvang van het dienstjaar. Per kwartaal houden wij dit bij. Dit houdt in dat de gemeente bij overschrijding van de omvang na twee kwartalen een lening moet afsluiten. Tot op heden is er sprake van overliquiditeit hoeven we geen leningen aan te trekken.

Berekening van de kasgeldlimiet begrotingsjaar 2026:

Koersrisico is aanwezig als de waarde van de financiële vaste activa (aandelen en obligaties) van de gemeente dalen door negatieve koersontwikkelingen. Het treasurystatuut bepaalt dat de gemeente geen gebruik mag maken van producten waarbij een koersrisico aanwezig is. Binnen de financiële activa doet dit zich niet voor.

Kredietrisico is het risico op een waardedaling van een vordering door het niet (tijdig) na komen van de verplichtingen door financiële instellingen. Binnen het Treasurystatuut is dit risico beperkt doordat alle financiële instellingen onder het regime van de Nederlandse Bank moeten vallen of onder EER toezicht moeten staan en over ten minste een A-rating dienen te beschikken bij het aangaan van financiële verplichtingen. Ook is bepaald dat overtollige middelen eerst worden afgeroomd en worden uitgezet binnen ‘s Rijksschatkist. Daarnaast kan het risico worden beperkt door het stellen van zekerheden. Onze gemeente heeft dit niet gedaan. De uitgezette leningen zijn volledig afgesloten bij instellingen in Nederland.

De financieringspositie geeft inzicht in de ontwikkeling van het wel of niet aangaan van leningen. Hierbij houden wij rekening met de investeringen en de beschikbare interne en externe liquide middelen. Voor het bepalen van de financieringsbehoefte gaan wij uit van de te verwachten investeringen en de realisatie daarvan, de omvang van de eigen liquide middelen en  met de beschikbare middelen vanuit het Rijk.

Liquiditeitspositie 
Onze gemeente heeft op dit moment een ruime liquiditeitspositie. Op basis van de overzichten vervangingsinvesteringen, de reeds lopende investeringen 2026-2029 en de investeringen uit de lijst te honoreren prioriteiten kunnen de uitgaven voorlopig worden gedaan op basis van interne financiering.

Voor het begrotingsjaar 2026 verwachten wij op dit moment geen nieuwe leningen aan te hoeven trekken. Dit blijft echter afhankelijk van de daadwerkelijke uitvoering van de voorgenomen investeringen en de daarmee samenhangende looptijd, beschikbare capaciteit en menskracht.

Bij volledige uitvoering van alle voorgenomen investeringen zal dit vanaf begrotingsjaar 2026 leiden tot lagere rentebaten uit 's Rijksschatkist en een toename van rentelasten als gevolg van het aantrekken van nieuwe leningen.
Als we alle voorgenomen investeringen conform planning uitvoeren, betekent dit een extra structurele last van € 0,7 miljoen in 2026 oplopend naar structureel € 1,1 miljoen vanaf 2027. Hierbij is rekening gehouden met de reeds opgenomen stelpost voor extra rentelasten.

Op basis van uitvoeringservaringen in de afgelopen jaren verwachten we dat de investeringen niet in hun geheel binnen de geplande termijnen zullen plaatsvinden. We kiezen er daarom voor deze potentiële extra rentelasten niet structureel in de meerjarenbegroting op te nemen en handhaven we tevens de via de Kadernota 2026-2029 geraamde renteopbrengst uit schatkistbankieren van €0,7 miljoen.

Leningportefeuille 
De leningportetefeuille bestaat op dit moment uit 13 verschillende leningen die bij diverse banken en provincies zijn afgesloten. De rente op deze leningen varieert van -/- 0,15% tot 4,09%. De rentelast is gemiddeld 1,72% en ten opzichte van de huidige rente op de financieringsmarkten laag te noemen.

Het renteschema is een verplicht onderdeel binnen de BBV en geeft inzicht in de wijze waarop de rentelasten aan investeringen, grondexploitaties en de taakvelden wordt toegerekend. Met behulp van onderstaande tabel is het (rente) omslagpercentage vastgesteld.

In het Treasurystatuut zijn de risico’s ten aanzien van vreemde valuta’s uitgesloten door uitsluitend leningen te verstrekken, aan te gaan of te garanderen in Euro’s. Het valutarisico is hierdoor binnen onze gemeente niet aanwezig.

De informatievoorziening met betrekking tot de activiteiten op het gebied van het Treasury beleid en de verantwoording daarover vindt plaats in de begroting, via begrotingswijzigingen en de jaarrekening. 
De provinciale toezichthouder (provincie Zeeland) ontvangt jaarlijks de verantwoordingsinformatie over de treasuryactiviteiten eveneens via de begroting en de jaarrekening en tussentijds indien sprake is van een overschrijding van de kasgeldlimiet en/of renterisiconorm.

INLEIDING
Strategische bedrijfsvoering is een belangrijke factor om de doelen op het gebied van Werken, Wonen en Verblijven te realiseren. Met een sterke bedrijfsvoering en goede dienstverlening zijn we een gemeente die maatschappelijk opgaven realiseert, die presteert, beloftes nakomt en in verbinding staat met de samenleving. 

We hebben als gemeente te maken met veel, grote en complexe uitdagingen waaraan we niet allemaal tegelijk kunnen voldoen vanwege fysieke ruimte, capaciteit en financiële middelen.  De spanning op hierop vraagt doorontwikkeling naar een wendbare en slagvaardige gemeente. Deze veranderopgaven vragen van ons: 

•    Focus aanbrengen, prioriteiten stellen en bestuurskracht vergroten.
•    Het doorontwikkelen naar  een  wendbare en slagvaardige organisatie.
•    De dienstverlening naar een hoger plan tillen.
•    Samenwerking met inwoners, ondernemers en SDW-raden en andere (sociaal-maatschappelijke) partijen.
•    Het zijn en blijven doorontwikkelen van een aantrekkelijke organisatie om voor te werken.

Om deze veranderopgave te ondersteunen stelden we een Organisatieprogramma 2022-2026 op. Hierin staan 5 ambities centraal:

1.    Sterke teams
2.    Sterke bedrijfsvoering
3.    Ruimte voor participatie
4.    Aantrekkelijke organisatie
5.    Goed bestuurlijk-ambtelijk samenspel

In de lijst te honoreren prioriteiten 2026-2029 nemen we voor de jaren 2026 en 2027 hiertoe een jaarlijks ontwikkelbudget op van € 150.000.

In deze paragraaf nemen wij u mee in hoe we in 2026 uitvoering geven aan deze ambities.

Wat gaan de inwoners, ondernemers en de raad hiervan merken?

We optimaliseren en meten de waardering van onze dienstverlening, waardoor inwoners en ondernemers zich gehoord en gezien voelen en zich door de gemeente betrokken voelen bij wat er in hun stad, dorp of wijk wordt aangepakt. Door in te zetten op deze veranderopgaven verbetert de kwaliteit van het besluitvormingsproces, de betrouwbaarheid van de stukken en wordt de lange termijn agenda van de raad steeds overzichtelijker. 

Voor de bedrijfsvoering nemen wij de volgende verplichte beleidsindicatoren op.

Een verbonden partij is een instelling buiten de eigen organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft.  Het is één van de vormen waarmee de gemeente haar taken uit kan (laten) voeren: eigen activiteiten, door een commerciële partij of door een verbonden partij.

Verbonden partijen zijn in elk geval alle gemeenschappelijke regelingen waaraan wij deelnemen en alle naamloze en besloten vennootschappen waar we aandeelhouder van zijn. 

Verbonden partijen leveren soms bestuurlijk complexe verhoudingen op, omdat de gemeente zowel bestuurder als klant is. Bovendien zijn meestal meerdere partijen onderdeel van de verbonden partij. Wij  zijn dan niet de enige bestuurder en niet de enige klant. Wij moeten onze bestuurlijke doelen en wensen afstemmen met die van de andere deelnemers. Dit maakt de aansturing soms complex.

Voordelen van verbonden partijen zijn de grotere schaal en de regionale aanpak van een regionaal onderwerp. In deze paragraaf leest u het totaaloverzicht van de verbonden partijen.

In deze paragraaf benoemen we ook de eventuele risico’s die wij lopen. Als de risico’s substantieel en financieel van belang zijn, benoemen we die ook de Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) is per 1 juli 2022 gewijzigd, met als doel de democratische legitimatie van samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden te versterken. De wetswijziging beoogt de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden, provinciale staten en algemene besturen van waterschappen te vergroten bij de uitvoering van taken die zijn ondergebracht in gemeenschappelijke regelingen. Om de versterking te bereiken, wordt een aantal bestaande instrumenten van de volksvertegenwoordiging aangepast en uitgebreid.  De wetswijziging benadrukt het belang van een actieve rol van de gemeenteraad bij de kaderstelling en het toezicht op verbonden partijen. Gemeenteraden worden gestimuleerd om, waar mogelijk, gezamenlijk op te treden om de bestuurlijke sturing binnen samenwerkingsverbanden te versterken.

De Vereniging Zeeuwse Gemeenten (VZG) heeft een provinciale juridische werkgroep ingesteld ter ondersteuning van gemeenten, provincie en waterschap bij het actualiseren van de gemeenschappelijke regelingen in het kader van de gewijzigde Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr). De wettelijke deadline voor het doorvoeren van deze aanpassingen was gesteld op 1 juli 2024. Op dit moment zijn nog niet alle regelingen aangepast met de gewijzigde wetgeving.

Er zijn vier categorieën om verbonden partijen te onderscheiden: gemeenschappelijke regelingen, vennootschappen en coöperaties, stichtingen en verenigingen en overige verbonden partijen. Per partij geven we het publieke, bestuurlijke en financiële belang aan.

Op 12 december 2024 is de nota grondbeleid vastgesteld. De nieuwe nota grondbeleid is geschreven op basis van de nieuwe Omgevingswet en veranderingen in jurisprudentie en regelgeving.

Met de nota grondbeleid beogen wij:
•    Onze strategische ruimtelijke (en maatschappelijke) doelen te realiseren door;
a.    het gewenste ruimtegebruik te realiseren;
b.    de gewenste ruimtelijke kwaliteit te bevorderen;
•    Te zorgen voor een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten (tussen eigenaren, exploitanten, gebruikers en de gemeente);
•    De gemeentelijke financiële risico’s van ruimtelijke ontwikkelingen te beheersen.

Grondbeleid is in zowel juridisch als financieel opzicht instrumenteel van aard en is volgend ten aanzien van de doelstellingen, die de gemeente heeft gesteld met betrekking tot sectoraal gerichte beleidsvelden, zoals volkshuisvesting, werkgelegenheid en maatschappelijke ontwikkeling. Grondbeleid is ondersteunend aan de (ruimtelijke) ambities en doelstellingen van marktpartijen en particulieren, maar uiteraard ook aan de doelstellingen van de gemeente, zoals omschreven in gebiedsgerichte programma’s en beleidsnota’s.

Bij ruimtelijke ontwikkelingen zien we het als onze publieke taak om zoveel mogelijk regie te voeren, zodat we onze beleidsdoelstellingen zo goed mogelijk kunnen realiseren. Onze uitvoeringspraktijk laat zien dat we bij het voeren van ons grondbeleid kiezen voor flexibel maatwerk (dynamisch grondbeleid). Per project zoeken we naar de gewenste vorm van grondbeleid, actief, actief-faciliterend of facilitair, om verantwoord en gecontroleerd te kunnen sturen op de ruimtelijke ambities en beleidsdoelstellingen. Onze gemeente heeft als voorkeur een actieve houding voor een initiatief om haar beleid, visie of bestuurlijke ambities waar te maken. Als de markt een initiatief niet oppakt kan worden besloten grond en/of opstallen te verwerven. In dat geval zet de gemeente in op minnelijke verwerving waarbij op grond van de Omgevingswet een voorkeursrecht gevestigd kan worden. In het uiterste geval kan de gemeenteraad besluiten te onteigenen.

Wanneer we als gemeente facilitairoptreden beperkt onze rol zich meestal tot het doorlopen van de ruimtelijke procedure om de plannen mogelijk te maken en het verhalen van gemeentelijke kosten op de ontwikkelende partij. De afspraken tussen de ontwikkelende partij en onze gemeente worden vastgelegd in een anterieure overeenkomst.

Bij verkoop van vastgoed hanteren we marktconforme prijzen, die door taxatie worden onderbouwd volgens de residuele grondwaardebepaling en/of comparatieve methode.

Kosten- en opbrengststijging 
In de grondexploitaties houden we rekening met onderstaande kosten- en opbrengstenstijgingen zoals opgenomen in de Kadernota 2026-2029:

• Kostenstijging 2026–2029: 2,0%
• Opbrengst stijging 2026–2029: 1,0%

Rente 
Omdat wij de grondexploitaties 1 keer per jaar herzien (tijdens het opstellen van de jaarrekening) is voor de rente aangesloten bij het percentage zoals gebruikt bij de jaarrekening 2024, 1,7%. Bij de herziening van de grondexploitaties voor de jaarrekening 2025 hanteren wij de 2,7% die is opgenomen in de Kadernota 2026-2029. De disconteringsvoet voor de negatief sluitende plannen voor het bepalen van de hoogte van de verliesvoorziening bedraagt 2,0%, volgens de notitie grondbeleid van de Commissie Besluit Begroting en Verantwoording.

Grondprijzen 
De bouwgrondprijzen worden jaarlijks vastgesteld via de grondprijsbrief. De in de grondprijsbrief opgenomen prijzen toetsen we aan de huidige marktsituatie. Eind 2025 volgt het advies voor het vaststellen van de grondprijsbrief 2026.

Plancapaciteit woningbouw 
De nieuwe woningmarktafspraken met de provincie Zeeland bieden ruimte voor 1.615 te bouwen wooneenheden. Daarnaast is de afspraak gemaakt om 235 extra woningen te bouwen boven de regionale behoefte. Hiervoor geldt een sloopopgave. In 2022 is hiervoor invulling gegeven aan het transitiefonds. Het transitiefonds zetten we in voor het uit de markt halen van woningen waar (in de toekomst) geen vraag meer naar is.

In 2022 zijn diverse instrumenten geïntroduceerd in de structuurvisie wonen en de aangepaste huisvestingsverordening om verdringing van (jonge) inwoners op de woningmarkt te voorkomen. Voor het realiseren van woningen zetten we in op structuurversterkende plekken, waarvan de gronden in bezit zijn van de gemeente.

De Natura-2000 gebieden Kop van Schouwen, Voordelta, Oosterschelde en Grevelingen zijn waardevol, maar beperken tegelijkertijd diverse ontwikkelingen die onze gemeente en initiatiefnemers willen realiseren. Op 18 december 2024 heeft de Raad van State twee uitspraken gedaan waardoor de impact van stikstof op initiatieven, vooral op het westelijk deel van Schouwen-Duiveland, verder is toegenomen. Door de uitspraken is het toetsingskader voor intern salderen gewijzigd. Wij onderzoeken de (mogelijke) gevolgen voor de lopende (woningbouw)ontwikkelingen. 

Om zo efficiënt mogelijk te werken, proberen we bij aanvang van een project de stikstofproblematiek inzichtelijk te maken en zo nodig het overleg aan te gaan met het bevoegd gezag (provincie Zeeland) en deskundigen. Dit alles gericht op het zoveel mogelijk (laten) uitvoeren van diverse (woning)bouwprojecten, zonder regelgeving en geldende jurisprudentie uit het oog te verliezen. Al met al kosten de stikstofdossiers veel tijd, energie, creativiteit en financiële middelen.

Bedrijventerreinenprogramma 
Het in opdracht van de provincie Zeeland opgestelde rapport ‘prognose bedrijventerreinen Zeeland’ vormt de basis voor de uitgifte van onze bedrijfsgrond.  De prognose geeft een inschatting van de vraag aan bedrijventerreinen per regio en per sector in de periode 2019-2030. De uitbreidingsvraag voor Schouwen-Duiveland in de periode 2019–2030 is geraamd op 10 hectare (scenario laag) tot 19 hectare (scenario hoog) bedrijventerrein.

Voorzichtigheidshalve werd rekening gehouden met het laag berekende scenario van 10 hectare uitgeefbare bouwgrond over de periode 2019–2030.  Deze prognose blijkt te voorzichtig ingeschat. We verkochten beduidend meer grond dan destijds geprognosticeerd.

Met het project 150 kV station is, mede vanwege de verwachting op korte termijn alle bouwgrond te hebben verkocht, gestart met een onderzoek naar een uitbreiding van het bedrijventerrein ten zuiden van Zierikzee. Om uitbreiding van bedrijventerreinen mogelijk te maken is in 2025 een nieuw bedrijventerreinenprogramma voor onze gemeente vastgesteld.

Tussentijdse winst
Voor de tussentijdse winstnemingen gebruiken we de Percentage of Completion (POC) methode. Voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd moet tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen. Daarmee moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

•    Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat;
•    De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht;
•    De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

Uit onderstaande tabel blijkt op welke momenten er middelen vrijkomen zijn uit de grondexploitaties of er eerder genomen winstnemingen gecorrigeerd moeten worden. Omdat de correcties in het huidige boekjaar moeten plaatsvinden kunnen er negatieve winstnemingen ontstaan.

Algemene reserve OWB
De algemene reserve OWB vormen we voor verschillende doelen

a. Als financieel weerstandsvermogen voor het opvangen van onvoorziene tegenvallers in de exploitatie van bouwgrond. De reserve wordt gevoed door tussentijdse winstnemingen vanuit lopende grondexploitaties en exploitatieoverschotten van afgewikkelde plannen. Voor nadelige exploitatieresultaten vormen we ten laste van de reserve een voorziening.

b. Als buffer voor het eventueel afwaarderen van de boekwaarde van aangekocht strategisch vastgoed of (na het verliezen van de functie) af te stoten vastgoed indien de waarde op basis van de bestemming lager ligt dan de boekwaarde.

c. Als egalisatiefunctie voor de resultaten uit de exploitatie van gemeentelijk onroerend goed.

De algemene reserve OWB is bedoeld om tegenvallers in de grondexploitatie op te vangen. Deze reserve is vastgesteld op 5% van de omzet van de bouwgrondexploitatie per ultimo van een jaar. Met ‘omzet’ bedoelen we de boekwaarde op dat moment, plus de nog te verwachten kosten.  Voor de doelen die onder b) en c) zijn genoemd, mag de reserve OWB maximaal € 2,0 miljoen bedragen. Alles daarboven voegen we toe aan de algemene reserve van onze gemeente. 

Uit de jaarlijks rapportages van het CBS blijkt  dat de bevolkingsomvang in onze gemeente in 2025, na jaren van lichte groei, voor het eerst licht is afgenomen:

januari 2022: 34.148
januari 2023: 34.541
januari 2024: 34.633
januari 2025: 34.412

Een lichte afname van de bevolking op Schouwen-Duiveland ondanks de groei van het aantal inwoners in Nederland is opvallend.  De krimp is toe te schrijven aan verdergaande vergrijzing en ontgroening. In onze gemeentelijke inwonersamenstelling daalt het aantal kinderen en jongeren en neemt het aantal oudere één- en tweepersoonshuishoudens toe. Voor bijvoorbeeld de domeinen wonen, voorzieningen, zorg, mobiliteit en onderwijs levert dit specifieke vraagstukken op.  

Zowel het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) als provincie Zeeland hebben in 2023 nieuwe prognoses gepubliceerd over de voorziene bevolkingsontwikkeling. De verwachting is dat de natuurlijke aanwas van de Schouwen-Duivelandse bevolking negatief blijft. De negatieve natuurlijke aanwas wordt nauwelijks gecompenseerd door het binnenlandse en buitenlandse migratiesaldo. Het migratiesaldo was namelijk per 1 januari 2025 0,3 en is licht gegroeid naar 1,1 per 1 juni 2025. De vraag is of deze stijgende trend zich voortzet.  

In 2024 boden we aan 345 Oekraïners opvang. Oekraïners integreren snel, gaan naar school of hebben werk gevonden. Het lijkt erop dat een deel van deze mensen blijft, maar zeker niet alle vluchtelingen doen dat, al was het maar vanwege de familiebanden.  In navolging op een tweede onderzoek naar woonwensen van vluchtelingen, realiseren we mede voor de opvang van Oekraïners een modulair woonconcept. Er is een inspanningsverplichting voor de opvang van 392 Oekraïners.  Dit is afgesproken en vastgelegd in de Zeeuwse afspraken (met alle gemeenten en provincie voor de spreidingswet). We komen nog niet aan deze inspanningsverplichting

Sinds 2022 zijn er wettelijke taakstellingen voor het huisvesten van statushouders. Door het beperkte aandeel sociale huurwoningen en krapte op de woningmarkt is er een achterstand in deze taakstelling ontstaan. De opgave in 2025 is 54 en de achterstand is nog 66 mensen. Om de taakstelling en achterstand het hoofd te bieden, is een plan van aanpak gemaakt. 

(1)https://open.overheid.nl/documenten/ronl-d666257d-e7e1-4a75-9c55-94c0f66d9d54/pdf

Nederland is in de afgelopen decennia exponentieel gegroeid in inwoneraantal. Inmiddels leidt dat in de economische kerngebieden in de Randstad en rond Eindhoven tot grote druk op de woningmarkt, op de voorzieningen (wachttijden), de infrastructuur (auto’s, treinen, luchtvaart), natuur en milieu (stikstof), sociale vraagstukken en een gebrek aan ruimte.  
Grote delen van Zeeland zijn in diezelfde periode echter niet meegegroeid. Sterker nog, in de afgelopen 200 jaar zijn die ongeveer gelijk gebleven. In bepaalde delen van Zeeland is sprake van krimp, soms al jarenlang. Het Rijksbeleid, dat zich veelal op nationale of Europese indicatoren richt, is niet altijd toegesneden op regio’s als Zeeland. De specifieke omstandigheden rechtvaardigen ook specifiek beleid: de omstandigheden zijn hier nu eenmaal niet het landelijk gemiddelde. 
 
De lage bevolkingsdichtheid (ongeveer 10% van die van Zuid-Holland) heeft voordelen; ze biedt rust, ruimte en uitzicht op groen, horizon en water. Maar de keerzijde is grotere afstanden tot werk en voorzieningen oplevert. Het gevolg hiervan (zo blijkt uit de monitor Brede Welvaart en de evaluatie van de eerste Regio Deal) is dat Zeeland steeds indringender te maken heeft met:

• bereikbaarheidsproblemen (intern en extern) en toenemende vervoersarmoede; 
• ontgroening, tot driedubbele vergrijzing, en een afname van de beroepsbevolking;
• toename van de zorgvraag (o.a. vanwege een lager gezondheidsprofiel, vergrijzing);
• krapte op de arbeidsmarkt (met name binnen de zorg, het toerisme en de techniek). 

In aanvulling op bovenstaande blijkt ook uit de monitor Brede Welvaart ‘Leven in Zeeland’ (2024) een aantal belangrijke zorgpunten over de leefbaarheid. Namelijk rondom:  

• sociale cohesie, eenzaamheid en gezondheidsproblemen;
• bereikbaarheid en beschikbaarheid van voorzieningen;
• mismatch arbeidsmarkt en weinig baankansen jongeren. 

Elke Regio Telt

Het rapport Elke Regio Telt schetst een spiraal van verschraling. Dat nemen we in heel Zeeland waar en met name in Zeeuws-Vlaanderen. Het speelt ook in het landelijk gebied van Zeeuwse gemeenten zoals Sluis en Hulst, maar ook Schouwen-Duivenland, Noord-Beveland en Tholen. Daardoor staat zowel welvaart als welzijn (brede welvaart) onder druk. In deze gebieden stagneert de woningmarkt en het aantal inwoners loopt terug. Dat leidt tot het wegvallen van voorzieningen en de aantasting van de sociale cohesie.

Inmiddels is het voorstel voor een Regio Deal Zeeuws-Vlaanderen en Zeeland "Vitale en veerkrachtige mensen, kernen en voorzieningen" door het Rijk geselecteerd. Dit betekent dat samen met het Rijk het voorstel verder wordt uitgewerkt tot een Regio Deal. Het gaat om het samenbrengen van kennis, kunde en expertise in een samenwerking tussen Rijk en Regio én om middelen die nodig zijn om oplossingen voor de urgente vraagstukken te versnellen en te implementeren. Het Rijk erkent hiermee de problematiek, die mede een gevolg is van de huidige beleids- en investeringslogica. Het doel is de regio een impuls te geven en bij te dragen aan het versterken van brede welvaart. Voor het voorstel Zeeuws-Vlaanderen en Zeeland "Vitale en veerkrachtige mensen, kernen en voorzieningen" is een bedrag gereserveerd van €13 miljoen (inclusief BTW) als Rijksbijdrage voor de te sluiten Regio Deal. Bij het sluiten van het convenant Regio Deal wordt de definitieve financiële bijdrage vastgesteld.  

Bevolkingsontwikkeling

Schouwen-Duiveland is sinds 2014 één van de elf anticipeerregio’s in Nederland. In 2019 zijn de krimp- en anticipeerregio’s opnieuw vastgesteld (1).  Kijken we naar de ontwikkeling van het aantal huishoudens in krimp- en anticipeerregio’s, dan blijkt dat het aantal huishoudens vrijwel in alle gebieden is toegenomen. Dit is toe te schrijven aan gezinsverdunning door het langer zelfstandig thuis wonen van ouderen en een groeiend aantal alleenstaanden al dan niet al gevolg van echtscheidingen. De verwachting is dat deze ontwikkelingen doorzetten.

Tegelijkertijd blijft de trek van inwoners uit de Randstad naar randgemeenten toenemen en naar verwachting aanhouden. Voor Zeeland is Schouwen-Duiveland een gemeente die na respectievelijk Noord-Beveland en Tholen het meest van deze trek uit de Randstad profiteert. 

(1)https://open.overheid.nl/documenten/ronl-d666257d-e7e1-4a75-9c55-94c0f66d9d54/pdf

(2)https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/regionaal/groei-en-krimp

De bevolkingsontwikkeling van onze gemeente loopt in de pas met de bevolkingsontwikkeling van de meeste Zeeuwse plattelandsgemeenten. 

Op grond van de provinciale bevolkings- en huishoudensprognose hebben Gedeputeerde Staten van Zeeland de zogenoemde “ladderruimte” per woningmarktregio verruimd.  In deze prognoses zijn meegenomen binnenlandse verhuizingen, buitenlandse instroom en de situatie op de woningmarkt. Voor woningmarktregio Schouwen-Duiveland betekent dit een verruiming van 1.025 huishoudens voor de periode 2022-2032. Dit is verder verruimd op grond van de woondeal uit 2023 https://www.zeeland.nl/sites/default/files/digitaalarchief/IB22_da3ef116.pdf). De verkoop van goedkopere huurwoningen door de woningbouwvereniging leid tot meer doorstroming op de woningmarkt. Het streven is een jaarlijkse toevoeging van ongeveer 160 woningen verdeeld over de gemeente. De verkoop van goedkopere huurwoningen door de woningbouwvereniging leidt tot meer doorstroming op de woningmarkt.

Het coalitieakkoord “Samen koers houden“ legt op grond van de gesignaleerde ontwikkelingen in hoofdstuk 2 van dit akkoord een hele hoge prioriteit bij de bouwopgave. We zetten conform het coalitieakkoord “alles op alles om woningen te realiseren”. Daarbij wordt, mede in het kader van de stikstofproblematiek, de twee sporenbenadering met de sporen “kansrijk” en “complex” gevolgd.  Verder gebruiken we de kernprofielen die voor alle kernen van Schouwen-Duiveland zijn opgesteld. Dit kernprofiel is een analyse van feitelijke gegevens over de kern (demografisch, sociaal en economisch) en relevant voor de lokale woningbouwopgave. Om onze kernen leefbaar, vitaal en toekomstbestendig te houden en tegemoet te komen aan de grote krapte op de woningmarkt blijven we bouwen. Het streven is om tot en met 2030 circa 1.120 woningen toe te voegen aan de voorraad. Dit is een bruto toevoeging en gaat dus alleen om nieuwbouwwoningen. Daarnaast zoeken we naar creatieve mogelijkheden om in de vraag naar woningen te voorzien, zoals het bieden van tijdelijke oplossingen in de vorm van tiny houses en modulaire woonconcepten. 

Een belangrijke onvoorziene verandering in deze collegeperiode is de huisvestingsopgave van Oekraïense, maar ook overige vluchtelingen. In deze nationale en regionale opgave dragen we ons aandeel naar vermogen bij. Daarbij proberen we ook zo goed mogelijk te voorzien in voorzieningen om te integreren zoals het slechten van taalbarrières, scholing, toeleiding naar werk en sociale activiteiten. 

In het kader van het landelijke programma Bevolkingsdaling blijven we input leveren en met voorstellen komen om de gevolgen van demografische ontwikkelingen voor met name plattelandsgebieden zo goed mogelijk op te vangen. Bijvoorbeeld op het gebied van behoud van voorzieningen, goede bereikbaarheid en mobiliteit en nieuwe sociaaleconomische perspectieven.  Momenteel brengen we via beleidsbeïnvloeding en lobby prominente vraagstukken zoals (digitale) bereikbaarheid, voorzieningenniveau, aanpak bestaande woningvoorraad, bereikbaarheid van onderwijs en zorg en (sociale) mobiliteit in. De ontwikkeling van Zeeland 2050 binnen het Overleg Zeeuwse Overheden sluit hierop aan.

In het kader van de subsidieregeling Aantrekkelijk vestigingsklimaat op basis van de Regiodealgelden en Zeeland in Stroomversnelling, stimuleren we organisaties en instellingen in onze gemeente om aanvragen in te dienen om de leefbaarheid en sociale cohesie in kernen te verbeteren. Daarnaast gaan we nadrukkelijk de mogelijkheden na die de minister biedt met de meer maatwerkgerichte aanpak en de daarbij mogelijke ondersteuning vanuit het Rijk. 

We volgen de uitrol van het 5G-netwerk en de verglazing van het kabelnetwerk om een zo hoog mogelijk dekkings- en aansluitpercentage voor onze inwoners en bedrijven te realiseren. Dit komt tegemoet aan het werken op afstand en de wensen op het gebied van wonen zoals meer aandacht voor rust, ruimte en omgevingskwaliteit.

Om te binden en te boeien, blijven we inzetten op de vernieuwende onderwijsvormen en kennisontwikkeling via Living Labs. De actiepunten uit “Onderwijs nabij” en het gesloten convenant tussen onderwijs, ondernemers en overheid zijn verder uitgewerkt. De resultaten zijn zichtbaar, zoals de opzet van bedrijfsscholen en toeristische opleidingen op locatie. Daarnaast is Hospitality Hub operationeel. We blijven in nauwe samenwerking met provincie Zeeland, Connexxion, lokale ondernemers en Pieter Zeeman Lyceum werken aan concepten om de scholen beter bereikbaar te maken en te houden. 

Aan de hand van de Regionale Mobiliteitsstrategie Zeeland zetten we in op een betere ontsluiting van de kernen en de toegang tot voorzieningen. Voor de kwaliteit van de verbinding met de Randstad maar ook die van de Midden-Zeeland route inclusief de Zeelandbrug blijven we ons inzetten. Dit geldt voor de infrastructuur maar ook voor de kwaliteit van het openbaar vervoer. 

In het coalitieakkoord wordt expliciet het ondersteunen van lokale initiatieven benoemd, die een sociaal of ander algemeen belang nastreven voor het behoud van de leefbaarheid. Door het opstellen en uitvoeren van dorpsvisies en masterplannen samen met inwoners, krijgen inwoners meer waardering voor de directe leefomgeving. Dit leidt tot sociale initiatieven waarbij omzien naar elkaar centraal staat. 

Tot slot blijven we ook in 2026 en volgende jaren inzetten op samenwerking met P10 en VNG, provincie Zeeland en andere Zeeuwse gemeenten. We werken samen om van elkaar te leren en om de problematiek van plattelandsgemeenten te agenderen bij het Rijk. De landelijke samenwerking levert voordelen op zoals het aansluiten bij de Greendeal Autodelen, het landelijk programma Ondernemersdienstverlening en het agenderen van plattelandsvraagstukken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit is in lijn met de uitkomst van het plattelandsonderzoek P10. Hieruit blijkt dat het bevorderen van de leefbaarheid in de kernen en de onderlinge verbondenheid van de lokale samenleving in kernen een belangrijk antwoord is op het omgaan met demografische ontwikkelingen. De verdere uitwerking van de Kabinetsreactie "Elke regio telt" biedt handvatten met meer maatwerk voor de regio. De ontwikkeling van Zeeland 2050 binnen het Overleg Zeeuwse Overheden sluit hierop aan.

De afgelopen jaren hebben we de paragraaf sociaal domein gehanteerd om een overzicht te geven van wat er binnen het sociaal domein allemaal gebeurt. In eerste instantie gebeurde dit via voortgangrapportages, later dus als paragraaf in de begroting. Afgelopen jaren zijn heel veel activiteiten steeds meer een plek gaan krijgen in de programma’s zelf en is de paragraaf wat meer verworden tot een samenvatting op één plek van al deze activiteiten. Dit is logisch omdat het programma sociaal domein zich richtte op de landing van de decentralisaties in de organisatie en dit de afgelopen jaren ook gebeurt is. Nieuw beleid wordt bestaand beleid en mensen en activiteiten worden onderdeel van dagelijkse bedrijfsvoering. Om dit gegeven zichtbaar te maken is in de begroting van vorig jaar in de paragraaf sociaal domein aangegeven waar die onderdelen een plek hebben gekregen in de begroting.

In 2025 hebben we een nieuw kader voor het brede sociaal domein opgesteld. Omdat we het beleidskader ontwikkelden in samenhang met de geactualiseerde visie Tij van de Toekomst, was het doel om in een geactualiseerde begroting ook zoveel mogelijk binnen programma’s te rapporteren over de voortgang binnen het sociaal domein. De actualisatie van de begroting op basis van de geactualiseerde strategische visie is uitgesteld naar 2026. Dat is een goed moment om in samenspraak met uw gemeenteraad te bepalen op welke wijze informatievoorziening u helpt toezicht te houden op de uitvoering van dit kader.