Paragrafen

In de paragraaf lokale heffingen geven we inzicht in de opbrengsten die met heffingen worden gegenereerd en de lastendruk die wordt veroorzaakt door deze heffingen.

De lokale lasten worden in 2024 met 4,55 % verhoogd, met uitzondering van de (water)toeristenbelasting en de rioolheffingen. Bij de behandeling van de kadernota 2024-2027 zijn deze tarieven voor (water)toeristenbelasting vastgesteld gelijk aan 2023. De tarieven rioolheffingen volgen uit het Gemeentelijk rioleringsplan (vGRP) 2022 – 2026 (1,9%). Voor de tarieven van de OZB en de forensenbelasting geldt dat deze afhankelijk zijn van WOZ waarde. Na het gereedkomen van de herwaardering WOZ stelt de raad de tarieven in de raadsvergadering van 22 december 2023 definitief vast.

In meerjarig perspectief zien de geraamde belastingopbrengsten er als volgt uit.

In dit onderdeel geven wij een toelichting op de belangrijkste (tarief)aanpassingen voor de begrotingscyclus 2024-2027. Hieronder allereerst een tabel met de ontwikkeling van de belangrijkste belastingtarieven.

Op grond van het bepaalde in het Besluit begroting en verantwoording (Bbv) is het verplicht in de paragraaf lokale heffingen een overzicht op hoofdlijnen op te nemen van de diverse heffingen. Bij onze gemeente gaat het om: 
•    Scheepvaartrechten 
•    Rioolheffingen 
•    Afvalstoffenheffing en reinigingsrechten 
•    Lijkbezorgingsrechten
•    Leges

Hierna maken wij voor de overige heffingen het percentage kostendekkendheid inzichtelijk. Waar wij dit noodzakelijk achten, geven wij u een korte tekstuele toelichting.   

Op grond van de Invorderingswet 1990 kunnen gemeenten kwijtschelding verlenen voor gemeentelijke heffingen. Zij kunnen zelf beslissen voor welke heffingen kwijtschelding mogelijk is. De voorwaarden waarbinnen dat mag zijn echter door het Rijk nauw omschreven. 

Kwijtschelding kan voor de volgende belastingen worden verleend: 
•    Afvalstoffenheffing, behoudens op extra aangevraagde emmers;
•    Rioolheffing gebruikersdeel, behoudens op extra afgenomen kubieke meters water.

Sabewa Zeeland voert voor ons de toetsing van kwijtscheldingverzoeken uit. Sinds 2010 wordt hieraan deelgenomen. Een deel van de kwijtscheldingsaanvragen worden geautomatiseerd beoordeeld. Dit gebeurt bij de Stichting Inlichtingenbureau, opgericht door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De overige verzoeken worden handmatig beoordeeld door Sabewa Zeeland. Sabewa Zeeland beoordeelt ook de aanvragen om kwijtschelding van het waterschap. Deze werkwijze heeft als voordeel dat de burger slechts 1 verzoek hoeft in te dienen voor zowel de waterschapslasten als de gemeentelijke heffingen

De uitgaven als gevolg van kwijtschelding zijn voor onze gemeente begroot op € 178.806. Hieronder vindt u een overzicht van de werkelijke bedragen van de afgelopen twee jaren.

De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bestaat uit:

• Het gemeentelijke beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s;
• Een overzicht van reserves en voorzieningen om risico’s af te wenden;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• een inventarisatie van de risico’s.

In deze paragraaf van de begroting gaan we in op de ontwikkelingen over deze vier punten.

In juli 2019 stelde de raad de Kadernota 2019-2023 Risicomanagement & Rechtmatigheidsverantwoording (hierna genoemd Kadernota) vast. Deze Kadernota beperkt zich niet tot financiële risico’s, maar gaat ook over niet-financiële risico’s zoals bestuurlijke en juridische risico’s, imago- en frauderisico’s en risico’s in de bedrijfsvoering op het gebied van personeel en informatie- en communicatietechnologie.  In de Kadernota ligt het gemeentelijk risicoprofiel vast, als ook de normen voor de weerstandsratio en streefwaarden voor financiële kengetallen, aan de hand waarvan wij kunnen monitoren dat we als gemeente financieel gezond blijven.  

Uitgangspunt voor de ontwikkeling en invoering van risicomanagement is om niet alleen de mogelijke risico’s te analyseren en in kaart te brengen, maar om tevens de methodiek van risicomanagement in te voeren. Hierbij betrekken wij ook de adviezen van de accountant en de auditcommissie.

De raad evalueerde in februari 2022 de streefwaarden voor de financiële kengetallen en concludeerde dat de bestaande normen de organisatie, het college en de raad scherp houdt op de ontwikkeling van de financiële positie en daarom niet behoeven te worden aangepast.

We voorzien risico’s in het niet ontvangen van betalingen voor geleverde diensten, belastingen en andere baten of terugbetalingen van uitkeringen voor bijvoorbeeld levensonderhoud. Hiervoor zijn twee financiële voorzieningen gevormd die gezamenlijk rond de € 400.000 zijn. Op basis van vaste rekenmethodieken wordt de omvang bepaald en gevoed uit de exploitatie.
Verder is er een voorziening gevormd ter dekking van kwantificeerbare financiële risico’s binnen de bouwgrondexploitatie.

Een risico is een mogelijke gebeurtenis met een gevolg voor de organisatie. Met behulp van een risicomanagementinformatiesysteem prioriteert, analyseert en beoordeelt de gemeentelijke organisatie risico's op systematische wijze. Op basis van de inventarisatie is een risicoprofiel opgesteld. Het onderstaande overzicht toont de tien grootste financiële risico's en de som van de overige risico’s. Onderaan de tabel is het totaalbedrag voor deze overige risico’s opgenomen.

Al ons bekende relevante risico's zijn opgetekend. Wij onderzochten wat de beheersmaatregelen zijn en wat vervolgens de restrisico's zijn (impact). De restrisico's zijn qua hoogte gecategoriseerd in vijf rubrieken:
5   > € 500.000
4    € 250.000 - ≤ € 500.000
3    € 100.000 -≤ € 250.000
2    € 25.000 -≤ € 100.000
1    < € 25.000
We hebben ons ook de vraag gesteld: hoe vaak kan zich het risico voordoen in een bepaalde periode (kans).

De beschikbare weerstandscapaciteit is de verzamelterm van alle middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om financiële tegenvallers te dekken. Het gaat om buffers in het eigen vermogen respectievelijk in de exploitatie. Buffers die we vrij kunnen maken dan wel beschikbaar laten komen om niet-begrote kosten die substantieel zijn te dekken, zonder dat dit gevolgen heeft voor het beleid en de uitvoering van taken.

De weerstandscapaciteit is eind 2024 als volgt:

Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet de relatie worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven.

Ratio weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit = 35.305.000 = 2,8
Benodigde weerstandscapaciteit                                                                            12.400.000

Wij streven een weerstandsvermogen na dat tenminste ruim voldoende is. Dit vereist een ratio weerstandsvermogen dat gelijk is of hoger is dan 1,5.

Deze paragraaf bevat op basis van wettelijke verantwoordingsregels de eerste vijf financiële kengetallen. De zesde is geen verplicht kengetal, maar vloeit voort uit de eigen Kadernota risicomanagement. De kengetallen geven inzicht in de financiële positie van de gemeente.

De paragraaf weerstandsvermogen is direct verbonden met alle programma’s en de gehele bedrijfsvoering van de gemeente. Feitelijk is deze paragraaf hiervan een dwarsdoorsnede. De confrontatie tussen het weerstandsvermogen en de risico’s geeft een positief getal, in die zin dat de weerstandsratio boven de 1,5 ligt. Omdat van de financiële kengetallen er een score is in de categorie B en in de categorie C, is de gemeente Schouwen-Duiveland, conform de vastgestelde Kadernota risicomanagement, matig financieel gezond. Om financieel gezond te worden is inzet nodig om de vaste schulden en de belastingdruk te verlagen. 

Naast de genoemde gekwantifeerde risico's die de normale bedrijfsvoering kunnen beïnvloeden,  is ook van belang te noemen dat het behalen van onze doelen afhankelijk zijn van voldoende beschikbare menskracht (intern als extern) en grondstoffen. Daarbij speelt dat schaarste op deze fronten en energie de prijzen opdrijven. 

Onderstaand overzicht geeft een beeld van de wijze waarop onze kapitaalgoederen zijn ondergebracht in beheerplannen en zijn vertaald in de begroting.

Algemeen 
De Wegenverkeerswet  verwacht dat de wegbeheerder (lees de gemeente) streeft naar maatregelen die de veiligheid van de weggebruiker en de functionaliteit van de wegen waarborgen. De wet doet een beroep op de publiekrechtelijke zorg van de wegbeheerder voor de veiligheid van de weggebruiker, maar schrijft geen maatregelen voor. Het gaat hierbij vooral om functioneel beheer. Met de inwerkingtreding van het nieuwe Burgerlijk Wetboek is ten opzichte van het oude Burgerlijk Wetboek de bewijslast omgedraaid. De beheerder kan nu aansprakelijk worden gesteld voor schade die iemand lijdt als gevolg van gebreken aan de weg. Dit betekent dat een preventief onderhoudsbeleid, een goede klachtenregistratie, regelmatige inspecties volgens de landelijk geaccepteerde methode en een goed werkend systeem van rationeel wegbeheer onontbeerlijk zijn. Zoals eerder omschreven houdt het nieuwe beleidsplan Wegen hier rekening mee. De wijkgerichte aanpak houdt rekening met klimaat, inclusie en de netbeheerders. 

De verkeersinfrastructuur in de gemeente Schouwen-Duiveland is belangrijk voor onder andere het toerisme. Onderdeel van deze infrastructuur is het wegennet. Een goed inzicht in de samenstelling en de kwaliteit hiervan is van belang om de juiste beleidskeuzes te kunnen maken en goed beheer te kunnen waarborgen.  De  wijkgerichte aanpak, die wij vanaf 2024 willen toepassen, maakt dat we de grote opgaven integraal in de kern of wijk oppakken. Acute reparaties pakken we onmiddellijk op. 

Kwaliteit
Het wegbeheer voeren we uit volgens de CROW-methodiek (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek). Het huidige door CROW bepaalde minimale niveau voor verantwoord wegbeheer “B” is op een aantal plaatsen lager. Dit zijn momenteel (3e kwartaal 2023) de Van der Havestraat en de Nieuwstraat te Oosterland en de Margrietstraat en Noordstraat te Bruinisse. 

Speerpunten
Omgevingswet
Het nieuwe beheerplan Wegen is opgezet in lijn met de omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking treedt.

Duurzaamheid en circulariteit
Duurzaamheid is het zorgen voor evenwicht tussen mens, milieu en economie om de aarde niet uit te putten. Voor nu en voor de komende generaties. Dit vraagt ook om een milieu verantwoord wegbeheer. We hebben als doelstelling een toekomstbestendige gemeente te worden en de landelijke klimaatdoelen te bereiken. Bij uitwerking van duurzaamheid in beleid en plannen sluiten we aan bij de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties (Global Goals). Waar we de mogelijkheid hebben en het in balans is met de middelen, gaan we voor duurzame keuzes. Dat geldt ook voor het beheer en onderhoud van de wegen, waarbij veel materiaal nodig is en ook vrij komt. We streven daarbij naar duurzame inkoop, waarbij wij niet alleen naar de prijs kijken maar bijvoorbeeld ook naar hergebruik van materiaal. Daarnaast passen we duurzame materialen toe (bijvoorbeeld gebakken stenen in plaats van betonnen stenen) en verwijderen we teerhoudend asfalt uit de keten.

Wijkgerichte aanpak
Omdat onderhoud en/of rehabilitatie van ons wegennetwerk samenhangt met opgaven vanuit o.a.:
•    klimaat (we passen de labelsystematiek toe, dat wil zeggen we bepalen wat voor ons voldoende klimaatbestendig en waterrobuust is);
•    inclusie (Platform Toegankelijk Schouwen Duiveland ) en
•    netbeheerders (AZON, Afstemming Zeeuwse Ondergrondse Netwerken)
bekijken we integraal hoe we dit vanaf 2024 wijkgericht aan kunnen  pakken. 

Pilot afvlakken kinderkoppen
We voeren in 2023 een pilot uit om het afvlakken van kinderkoppen te versnellen. Dit gebeurt met een soort grote schuurmachine, waardoor de kinderkoppen kunnen blijven liggen en de overlast beperkt blijft. Wanneer er in de toekomst alsnog 'herstraat' wordt, hoeven de kinderkoppen niet meer vervoerd te worden naar de steenzagerij en terug. Bij goed resultaat gaan we dit in 2024 verder uitvoeren. Bij een negatief resultaat gaan we op de gebruikelijke manier door met het afvlakken van de kinderkoppen, wat betekent dat we ze eruit halen.

Financiën 
In het beheer- en beleidsplan wegen 2023-2027 is ervoor gekozen om voornamelijk met exploitatiebudgetten te werken. Herinrichtingsprojecten verwerken we via integrale afweging bij de begroting of bieden we aan via separate voorstellen.  In het nieuwe plan is een voorziening gevormd voor achterstallig onderhoud. 

Voorziening achterstallig onderhoud wegen
Bij de jaarrekening 2022 hebben we een voorziening achterstallig onderhoud wegen gevormd ter hoogte van € 375.000.  De verwachte uitgaven hiervan vinden voor de helft plaats in 2023 en voor de andere helft in 2024. Als daarmee het achterstallig onderhoud is weggewerkt heffen we deze voorziening op.

Risico’s 
Er blijft altijd een risico dat door niet tijdig gesignaleerde gebreken aan de weg schade of ongevallen kunnen ontstaan. Dit neemt de afgelopen jaren sterk toe als gevolg van de klimaatverandering. Door klimaatverandering ontstaan er hevigere regenbuien en langere periodes van droogte die de kwaliteit van de wegen aantasten.  Het risico op schade en ongevallen door gebreken aan de verhardingen ondervangen we zoveel mogelijk door het uitvoeren van jaarlijkse weginspecties, waarbij schadebeelden worden vastgelegd. Gebreken van ernstige aard verhelpen we uiteraard direct. 

Algemeen
Aandacht voor water hoort bij het inrichten van de fysieke leefomgeving en het borgen ervan draagt bij aan de gezondheid van de inwoners van Schouwen-Duiveland. De zorgplicht voor stedelijk afvalwater is een gemeentelijke taak, vastgelegd in de Wet milieubeheer. In deze wet ligt verder vast dat gemeenten verplicht zijn om een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op te stellen, waarin zij hun beleid voor de rioleringszorg vaststellen. In de Waterwet is deze gemeentelijke zorgplicht voor riolering verbreed naar een zorgplicht die ook het hemelwater en het grondwater omvat. Dit wordt dan een verbreed Gemeentelijke Rioleringsplan (vGRP) genoemd. In dit verbreed GRP beschrijft de gemeente hoe ze van 2022 t/m 2026 invulling geeft aan haar watertaken.  Daarmee geeft het vGRP ook een onderbouwing van de rioolheffing.

Speerpunten
Voor de komende jaren zijn de volgende thema's onze speerpunten:

Zoetwatervoorziening in relatie tot droogte
In de ruimtelijke planvorming dragen ontwikkelingen positief bij aan de hoeveelheid zoet water in het gebied. Droogte willen we bestrijden door het vasthouden van water binnen het gebied. Dat gaat uiteindelijk ook de verzilting van de grond tegen. 

Extreme neerslag
Door klimaatverandering is naast droogte ook extreme neerslag een steeds vaker voorkomend probleem. Het riool kan de plotselinge extreme hoeveelheid water dan vaak niet meer aan. In het bebouwde gebied moet de komende 30 jaar stevig worden geïnvesteerd om Zeeland klimaatbestendig in te richten. Door aan te haken bij natuurlijke momenten zoals herstructurering, groot onderhoud en de wijkgerichte aanpak, blijven de kosten en inspanning zo laag mogelijk. Nieuwe ontwikkelingen worden altijd klimaatadaptatief ontworpen en gerealiseerd. Ook benutten we meekoppelkansen met onder andere de energietransitie.

Waterkwaliteit
Bij alle ruimtelijke ontwikkelingen en planvorming houden wij rekening met de ecologische- en fysische waterkwaliteit, zodat deze bij voorkeur verbetert, maar minimaal gelijk blijft aan de bestaande situatie. We streven naar een een goede waternatuur in daarvoor aangewezen wateren en een goede waterbeleving in de stad en het rondom aangewezen zwemwater.

Hitte en voorkomen van hittestress
Het voorkomen van hittestress is niet een primaire watertaak, maar ons beleid ten aanzien van hemelwater en grondwater is wel een belangrijke schakel in het beperken van hittestress. We leveren vanuit water en riolering waar dat doelmatig is wel een bijdrage aan het beperken van hittestress. Dit doen we door op een slimme manier om te gaan met hemelwater en het voorzien in voldoende en voldoende diep oppervlaktewater. Denk aan het opvangen van hemelwater, het afkoppelen van regenpijpen op het riool en het opvangen van regenwater in sloten via kleine stuwen. 

Oude rioolgewelven Zierikzee
De oude gewelf-riolen in de binnenstad van Zierikzee liggen vaak onder de tuinen van particulieren en zijn daardoor moeilijk toegankelijk. Desondanks behoeven ze komende jaren onze bijzondere aandacht om de kwaliteit te kunnen waarborgen. Een civiele projectleider gaat hiermee in 2024 aan de slag. Het zal de nodige afstemming met inwoners vragen. Goede communicatie is hierbij cruciaal. 

Klimaatadaptatie
Het proces van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA) omvat een aantal stappen die gemeenten cyclisch doorlopen om te komen tot een water-robuuste en klimaatbestendige inrichting van Nederland in 2050. Bij ieder project in de komende jaren beoordeelt de gemeente deze via een risicodialoog op de thema’s wateroverlast, hittestress, droogte en overstroming als ook of er klimaatadaptieve maatregelen noodzakelijk zijn. In het vGRP is hiervoor budget opgenomen. Indien dit het geval is nemen we deze maatregelen, mits doelmatig, mee in het project.

Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland + (SAZ+)
Hemel- en grondwater kennen geen (bestuurlijke) grenzen. Bij de gemeentelijke watertaken zijn vele partijen betrokken. Een voorwaarde voor effectief beheer is samenwerking met de partners in de waterketen. Dit wordt vormgegeven in de SAZ+ (Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland, de plus staat voor Evides drinkwaterbedrijf). Hierin zijn alle Zeeuwse gemeenten, het waterschap Scheldestromen, de provincie Zeeland en Evides vertegenwoordigd. De visie van het SAZ+ is vastgelegd in de ‘Visie Waterketen Zeeland’ en gaat over het erbij betrekken van burgers, klimaat, duurzaamheid, demografie, kosten en kennis & capaciteit. ‘Water in Zeeland: betrouwbaar voor iedereen en overal’, is de missie die bij deze visie hoort. Schouwen-Duiveland is bestuurlijk en ambtelijk vertegenwoordigd in diverse gremia van SAZ+, omdat wij zien dat uitwisselen van data en kennis uiteindelijk leidt naar een kostenefficiëntere en toekomstbestendige aanpak van het omgaan met water in de gehele waterketen. 

Financiën 
Voorziening groot onderhoud riolering
Binnen de voorziening groot onderhoud riolering ramen we voor de begrotingsjaren de volgende mutaties:

Algemeen
Het openbaar groen is ons natuurlijk kapitaal. Groen kleedt de buitenruimte aan en zorgt ervoor dat we ons buiten prettig voelen. Wetenschappelijk is aangetoond dat groen in de openbare ruimte effect heeft op het welbevinden en de gezondheid van mensen. Ook is groen een belangrijk instrument in de klimaatadaptatie, bijvoorbeeld in wateropvang en –berging en het tegengaan van hittestress. Openbaar groen speelt ook een rol in het streven naar een grotere biodiversiteit, wat noodzakelijk is om een evenwichtige en veerkrachtige leefomgeving voor mens en dier te realiseren.

Kwaliteit
Vanuit de visie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) werken we aan een duurzame en veilige omgeving. We werken volgens de gouden driehoek inrichting, beheer en gebruik. Voor het openbaar groen betekent dit, dat we het onderhoud in centra op kwaliteitsniveau A uitvoeren (volgens de CROW-kwaliteitscatalogus). In de woon- en verblijfsgebieden hanteren we kwaliteitsniveau B.  In nauw overleg met onze groenpartners en met behulp van intensieve kwaliteitsmetingen houden we de vinger aan de pols wat betreft beeldkwaliteit en bepalen we of we ons ambitieniveau halen.  

Speerpunten
Groen integreren
Zoals verwoord in de visie Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) werken we zoveel mogelijk integraal. Werkzaamheden in de openbare ruimte stemmen we op elkaar af. Hiermee voorkomen we overlast voor de inwoners en gaan we efficiënt om met de beschikbare middelen. We werken aan een efficiënt te beheren areaal, door een evenwicht te zoeken in dagelijks onderhoud en groot onderhoud. Wanneer regulier onderhoud niet langer effectief is, vervangen we het groen of vormen we het groen om, met als uitgangspunt kwaliteitsverbetering (groenactieplannen). Aanleiding kan zijn gebieds- en/of interdisciplinaire projecten of vervanging/renovatie in verband met niet functioneren, ziektes en plagen of leeftijd van de beplanting.

In vrijwel alle projecten die Openbare Werken oppakt zit een onderdeel 'groen'. De aanleiding voor de gebiedsprojecten is in veel gevallen civiel (riolering en/of verharding). In deze projecten loopt groen mee in de onder Wegen en Riolering geplande projecten. Ook kan herinrichting onderdeel vormen van de uitvoering van een masterplan stad- of dorpsvisie.

Speelruimtes 
Het speelruimtebeleid vormt ook het toetsingskader voor burgerinitiatieven, waarbij ruimte is voor cofinanciering. Vanuit de wettelijke zorgplicht en voor een veilig gebruik van onze speelvoorzieningen voeren we ook in 2024 twee keer een inspectie van de speeltoestellen uit.

Bomenbeleid 
Het Bomenbeleidsplan, dat in 2009 is vastgesteld, wordt geactualiseerd. Deze actualisatie, waarin we het beleid ten aanzien van ons bomenbestand aanscherpen, ronden we in 2023 af. Naast het behouden en ontwikkelen van groene (hoofd-)structuren is er aandacht voor bescherming van cultuurhistorisch waardevolle bomen, richtlijnen voor ontwerp, aanleg en beheer van bomen, veiligheid en zorgplicht, wet- en regelgeving, ziekten en plagen en de waarde van bomen in het kader van klimaatadaptatie en biodiversiteit.

Biodiversiteit 
We versterken de ecologische structuren en bevorderen de biodiversiteit door groen en natuur te beschermen, te ontwikkelen en te verbinden. Daartoe brachten we, in samenwerking met een brede groep betrokkenen, alle kansrijke locaties en maatregelen in beeld in de kansenkaart biodiversiteit.  
Biodiversiteit versterken kan ook gerealiseerd worden door aanpassingen in groenbeheer en -onderhoud. Door in de onderhoudsmaatregelen en in de tijdsplanning van de maatregelen meer rekening te houden met de natuurlijke ontwikkeling, kan er biodiversiteitswinst geboekt worden. Binnen de bebouwde kom passen we bijvoorbeeld meer bloemenmengsels en kruidenrijk gras toe. Naast meer variatie in soorten komt dit ook ten goede aan de vragen van inwoners om meer kleur in de wijk. Kansen liggen hierbij ook in ecologisch maaibeheer. In 2024 stellen we een plan Ecologisch groenbeheer op, gericht op versterking van de biodiversiteit. Hierbij vormt communicatie met inwoners een belangrijk onderdeel.

Bewegen en ontmoeten 
Ontmoetingsplekken met beweegvoorzieningen zijn vaak burgerinitiatieven, die een plek kunnen krijgen in de buitenruimte. Jeu de boules banen, fitnesstoestellen of beweegtoestellen voor ouderen vragen een zorgvuldige inpassing en goede afspraken over gebruik en beheer. In 2024 focussen we op heldere afspraken in het beoordelen en realiseren van burgerinitiatieven.

Klimaatadaptatie 
Groene ontwikkelingen in de buitenruimte hebben een rol in de klimaatadaptatie. Bomen en groen hebben een positief effect op de leefomgeving. Ze verbeteren de waterhuishouding, beperken opwarming en hittestress en dragen bij aan een betere luchtkwaliteit. Opvang en slim omgaan met regenwater vraagt minder verharding en meer groen. Onder andere met de actie Tegelwippen spelen we hierop in. Waar mogelijk kiezen we voor waterdoorlaatbare verharding, zoals op parkeerplaatsen. Met het strategisch planten van bomen kunnen we schaduwplekken of -routes creëren. Een meer robuuste groenstructuur met meer variatie is positief in het kader van klimaatadaptatie en biodiversiteit.
Droogte en hevige buien hebben ook invloed op het groenbeheer. Watergeven in langdurig droge periodes vraagt steeds meer tijd en geld. Met name op de natuursportvelden is dit door gebrek aan zoet water een probleem. In 2024 zoeken we verder naar alternatieve oplossingen om de velden wat betreft waterbalans in goede conditie te houden. De kwetsbaarheid van natuurgrasvelden leidt daarnaast tot een toenemende vraag naar kunstgrasvelden. Hierbij wordt steeds meer de nadruk gelegd op de betekenis van een sportcomplex voor de leefbaarheid van een kern. De ervaringen met de aanleg van nieuwe kunstgrasvelden in 2023 in Nieuwerkerk en Oosterland nemen we mee in het nog op te stellen beleidsplan kunstgrasvelden. Dit beleidsplan agenderen we in het eerste kwartaal van 2024 voor bestuurlijke vaststelling.

Financiën
Groen
We werken op dit moment voor het groenonderhoud met exploitatiebudgetten. De verdere vertaling vanuit het IBOR voor de benodigde budgetten op het gebied van groen, maken we definitief in het nieuwe beleids- en beheerplan Groen 2024-2028. We agenderen dit beleidsplan in het eerste kwartaal 2024 voor bestuurlijke vaststelling.

Speelruimtes 
Binnen de voorziening speelruimtes zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Algemeen
Wij bezitten een relatief groot aantal gebouwen. Deze gebouwen moeten op een adequate manier worden beheerd, geëxploiteerd en onderhouden. Het onderdeel Centrale Beheersorganisatie Gebouwen (CBG), onderdeel van het ingenieursbureau, is hiervoor verantwoordelijk. Voor het onderhoud werken we met een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) per gebouw. Deze onderhoudsplannen gaan wij in 2024 actualiseren.

Kwaliteit
De raad bepaalde met het vaststellen van de meerjarige onderhoudsplanning 2019-2028 het kwaliteitsniveau van het uit te voeren onderhoud. Het uitgangspunt hierbij is vervanging van het bestaande, sober en doelmatig. Dit houdt in dat we per gebouw bekijken welke onderhoudsactiviteiten uitgevoerd moeten worden om het huidige gebruik ongehinderd voortgang te laten vinden en geen achterstallig onderhoud te laten ontstaan. Uiteraard doen we dat binnen deze kaders zo duurzaam mogelijk en kijken we bij geplande vervangingen naar de meest duurzame en energiezuinige oplossing die binnen de beschikbare financiële middelen mogelijk is. Ook voeren we zo veel mogelijk gecombineerd uit door onderdelen door te schuiven of juist naar voren te halen. 

Speerpunten
De uitvoeringsplannen in 2024 voor de meeste gebouwengroepen volgen uit het onderhoudsplan, de routekaart verduurzaming gemeentelijk vastgoed en het (toekomstige) gebruik. Het voldoen aan de minimale wettelijke kaders is daarin geborgd. Doordat de verantwoording voor het beheer nu is gecentraliseerd, kunnen we steeds beter kijken naar de optimale situatie per gebouw.

Wij gaven in 2023 een architect de opdracht om voor 3 rijksmonumentale molens, waarvan de gemeente eigenaar is, restauratieplannen op te stellen. Het betreft Molen De Hoop in Zierikzee, Molen De Korenbloem in Zonnemaire en de Korenmolen in Nieuwerkerk. Voor de voor de restauratie benodigde middelen becijferden zij op € 848.000. Hiervoor nemen wij een investeringskrediet op in de lijst te honoreren prioriteiten 2024-2027. De Provincie Zeeland kent ons hiervoor een subsidie toe van € 513.000.

Financiën
Binnen de voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

Algemeen
De openbare verlichting heeft een belangrijke functie in de gemeente Schouwen-Duiveland. Wanneer de duisternis valt gaat de verlichting aan om de verkeersveiligheid en sociale veiligheid van de openbare ruimte te waarborgen. De gemeente draagt als wegbeheerder de verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte en heeft hier een zorgplicht voor. Hiermee is de gemeente tegelijkertijd aansprakelijk voor een gebrek aan de openbare weg wanneer het mis gaat met personen of schades.

Kwaliteit
De huidige openbare verlichtingsinstallaties houden we bij op kwaliteitsniveau B, conform publicatie 380 van het CROW. Eventuele vervanging vindt plaats op basis van inspectie. Masten die de technische levensduur hebben bereikt maar nog in goede staat verkeren, vervangen we niet. Energie-onzuinige armaturen vervangen we door led. Deze leveren weer een energiebesparing op. De beschikbare middelen zijn afgestemd op het vastgelegde kwaliteitsniveau.

Speerpunten 
Monumenten verlichting
Uitvoering van onderhoud en aanpassingen gebeurt conform het vastgestelde beleid. In 2024 voorzien we kerken van Burgh, Haamstede, Noordgouwe en Zonnemaire en in Zierikzee het Stadhuismuseum aan de Meelstraat en de Noord- en Zuidhavenpoort van monumentenverlichting. Naar verwachting voorzien we de laatste monumenten binnen onze gemeente in 2025 van monumentenverlichting. Met deze verlichting accentueren we de status van de gebouwen.

Openbare verlichting
Het aantal lampstoringen, vaak veroorzaakt in de oude conventionele lampen, is beduidend minder dan in de voorgaande jaren. Dit is te verklaren door het feit dat het grootste gedeelte van ons areaal is vervangen door nieuwe led-verlichting. In het voorbereidingstraject van projecten krijgen kabel- en leidingbeheerders de mogelijkheid om mee te liften om zo hun kabels en leidingen tijdens de uitvoering van het project te vervangen. In 2023 zijn we begonnen met opstellen het nieuwe Beheer- en Beleidsplan Openbare Verlichting 2024 - 2033 . Het streven is om dit  voor het begrotingsjaar 2024 bestuurlijk te laten vaststellen. In dit plan zoeken we onder andere aansluiting met de uitgangspunten van de Lokale Inclusie Agenda "Schouwen-Duiveland Inclusief", die in 2022 is vastgesteld.

Verlichting sportvelden
De bestaande sportveldverlichting is verouderd en binnen een aantal jaren niet meer in de huidige vorm leverbaar. In het kader van verduurzaming zijn we in 2023 gestart met het vervangen van de bestaande verlichtingsinstallaties door energiezuinige led-verlichting voor de trainingsvelden. Bij de wedstrijdvelden zijn de masten en armaturen in beheer en onderhoud bij de verenigingen zelf. 
 
Financiën
Binnen het Beheer- en Beleidsplan Openbare Verlichting 2024-2029 is de verwachting dat we uitkomen met de huidige budgetten. Dit is afhankelijk van eventuele prijsstijgingen voor zowel arbeid als materiaal. In 2020 zijn we gestart met het vervangen van conventionele lampen door energiezuinige led-verlichting. Dit heeft er in geresulteerd dat we sinds 2020 al bijna 90.000kwh hebben bespaard op het energieverbruik. Door de stijgende kwh-prijs heeft dit niet geresulteerd in een daling van de kosten. Sterker nog, in 2019 bedroegen onze energiekosten voor openbare verlichting € 144.000,- tegen € 250.000,- in 2022. Naar verwachting zet deze trend zich de komende jaren door. In de huidige begroting 2024 is een bedrag van € 261.000,- geraamd voor de energiekosten voor de openbare verlichting.

Risico’s
Op plaatsen waar geen openbare verlichting staat zijn altijd zekere risico’s ten aanzien van verkeersveiligheid en sociale veiligheid. In het beheer- en beleidsplan openbare verlichting is hier voldoende aandacht voor.

Algemeen
De grotere objecten in de openbare ruimte, zoals bruggen en steigers in binnenwateren, muren, trappen en hekwerken, worden structureel geïnspecteerd en onderhouden.  Daar waar geen kwaliteitsniveau is vastgelegd, betreft het feitelijk het schoon, heel en veilig houden van de objecten. Alle (elektrische) installaties moeten voldoen aan de geldende NEN-normen.

Speerpunten
Op basis van jaarlijkse inspecties vindt onderhoud plaats. Hierbij vervangen we bij diverse bruggen en steigers de slijtlagen, leuningen, dekplanken en dergelijke en voeren we schilderwerkzaamheden uit. Wanneer uit inspecties blijkt dat ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn, bedden we dat projectmatig in.
In 2022 begonnen we met een actualisatie van alle objecten in de openbare ruimte (vissteigers, bruggen, trappen, hekwerken en muren). Door gebrek aan personele capaciteit is dit niet afgerond en is dit doorgeschoven naar de tweede helft van 2023. Na het afronden van deze fase volgt in 2024 een beleids- en uitvoeringsplan Kunstwerken. Met dit plan maken we het kwaliteitsniveau en bijbehorende financiële middelen inzichtelijk en dit betrekken we bij de begroting 2025.

Financiën
Op dit moment hebben we een exploitatiebudget voor het onderhoud in de begroting opgenomen. Of dit bedrag toereikend is, wordt duidelijk op basis van de hiervoor genoemde actualisatie.

Voorziening achterstallig onderhoud
Momenteel hebben we een voorziening achterstallig onderhoud objecten openbare ruimte. De verwachting is dat de laatste werkzaamheden van ongeveer €138.000 zullen plaatsvinden in 2023, waarna de voorziening zal worden opgeheven. Bij de jaarrekening 2023 komen we daar op terug.

Risico’s 
De kwaliteit van de meeste kunstwerken is in beeld. Om risico’s te beheersen voeren we periodiek inventarisaties en inspecties uit en volgen we het advies. Het is echter zo dat de inspecties op een non destructieve manier (dat wil  zeggen materiaalkundig onderzoek, waarbij de kwaliteit van een object wordt onderzocht zonder het te beschadigen) worden uitgevoerd en dat daarom verrassingen hiermee niet zijn uitgesloten. Het blijft van belang, zeker bij oude kunstwerken, de juiste onderzoeken tijdig uit te voeren.

Algemeen
De basis voor het onderhoud om de havens op een adequaat niveau te houden, is de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de periode 2020 tot en met 2040.
Het dagelijks beheer van de havens berust bij de gemeentelijke havenmeesters, het reguliere onderhoud wordt uitgevoerd door een gespecialiseerde aannemer in opdracht van het cluster Infra.

Speerpunten
Regulier onderhoud
Het regulier onderhoud voeren we met onze partner Aquavia uit op basis van het beginsel en de resultaatafspraak schoon, heel en veilig.
In 2024 vinden de volgende projecten plaats:
•    (Zuidelijke) Glooiing Vluchthaven te Bruinisse
•    Restauratie houten kademuur haven ’t Sas -Zuidhavenpoort
•    Restauratie van de kademuren van de Oude Haven.

Kathodische bescherming
We participeren als gemeente in een project inzake de kansen van het toepassen van kathodische bescherming op stalen damwanden. Het doel is de levensduur van de stalen damwanden te verlengen en deze ervaringen in ons eigen areaal toe te passen.

Glooiingen
In de MJOP ontbreken de glooiingen in de gemeentelijke havens. Het Plan van aanpak (PVA) voor het beheer en onderhoud aan de glooiingen in onze havens bieden we in het vierde kwartaal van 2023 ter besluitvorming aan en bedden we ook financieel in.  Hieruit volgen de maatregelen voor herstel en prioritering voor de planperiode van tien jaar. Daarbij kijken we naar koppelkansen vanuit de MJOP.  Het eerste project op basis van dit PVA, is de (zuidelijke) glooiing in de Vluchthaven te Bruinisse.

Baggeren
Op basis van recente en betrouwbare cijfers wegens projecten die zijn uitgevoerd, onder andere in Brouwershaven, actualiseren we het baggerbeheersplan opnieuw. Daarbij kiezen we voor periodiek onderhoud door de aanwas van nieuw sediment, door de havens cyclisch te peilen en daarop planmatig te anticiperen. Hierdoor kan noodzakelijk baggeren over een langere termijn plaatsvinden, waardoor we voorbereidingskosten beperken en de kosten van het baggeren over een grotere periode verdelen. De financiële consequenties verwerken we in het advies Kostendekkendheid havens. De actualisatie van het baggerbeheersplan leggen we ter besluitvorming voor aan uw raad in het vierde kwartaal 2023.

Financiën 
Havens
In 2019 stelde de raad het investeringsplan vast en stelde investeringskredieten beschikbaar voor een periode van tien jaar.  Via een separaat voorstel wordt een herijking voorgesteld per 2024.

Baggeren 
Binnen de voorziening baggerbeheerplan zijn voor de begrotingsjaren de volgende mutaties geraamd:

In 2024 starten we met de wijk- of kerngerichte aanpak in de openbare ruimte. Dat houdt in dat we steeds per wijk of kern de gehele opgave in de buitenruimte in één keer aanpakken. Van ondergrondse infrastructuur (riool, kabels- en leidingen) tot en met groenaanleg, klimaatadaptieve maatregelen en waterbeheer. Een nieuwe aanpak waarvan wij verwachten dat die zowel kwalitatief beter uitpakt, faalkansen verkleint en kostenefficiënter is. Het vraagt de nodige gezamenlijke aanpak van beheerders, nutsbedrijven en civiele en groene projectleiders, maar heeft wat ons betreft de toekomst.  
Daarnaast actualiseren we waar nodig de beleidsplannen en actualiseren de areaaldata die steeds belangrijker worden voor een goed onderhoud van de buitenruimte. 

In de financieringsparagraaf treft u de specifieke beleidsvoornemens respectievelijk de beleidsuitvoering op het gebied van treasury aan.

Kasgeldlimiet

De kasgeldlimiet is ingesteld als instrument om de renterisico’s bij de vlottende schuld te beheersen. Het Rijk stelt een maximum bij het gebruik van korte financiering (looptijd maximaal één jaar). De wettelijke toegestane omvang bedraagt 8,5% van de jaarbegroting bij aanvang van het dienstjaar.

Berekening van de kasgeldlimiet begrotingsjaar 2024 (x € 1.000):

Koersrisico is het risico dat de financiële vaste activa (aandelen en obligaties) van de gemeente in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. Op basis van artikel 6 van het Treasurystatuut van onze gemeente wordt dit risico beperkt doordat alle uitzettingen een hoofdsomgarantie aan het einde van de looptijd en vastrentende waarde hebben.

Kredietrisico is het risico op een waardedaling van een vordering door het niet (tijdig) na komen van de verplichtingen door financiële instellingen. Op basis van artikel 7 van het Treasurystatuut wordt dit risico beperkt doordat alle financiële instellingen zijn gevestigd in een lidstaat met ten minste een AA-rating en doordat alle uitzettingen ten minste AA-minus rating hebben. De leningen uit de huidige portefeuille zijn volledig afgesloten bij instellingen in Nederland.

De financieringspositie geeft inzicht in de ontwikkeling van de financieringsbehoefte, rekening houdend met de investeringen en beschikbare interne en externe middelen. Voor het bepalen van de werkelijke financieringsbehoefte gaat het om de verwachte toekomstige investeringen en de omvang van de eigen beschikbare liquide middelen en ontvangsten vanuit het Rijk.

In 2024 verwachten wij € 20 miljoen aan investeringsuitgaven.  Hierin zijn voor een groot deel de investeringen in de Masterplannen, nieuwbouw van de brandweerkazerne in Zierikzee, groot onderhoud en de investeringen uit de te honoreren prioriteiten opgenomen. Wij verwijzen u hiervoor verder naar het 'overzicht vervangingsinvesteringen 2023-2027', het 'overzicht reeds lopende uitbreidingsinvesteringen 2023-2027' en de het overzicht 'te honoreren prioriteiten 2024-2027'. Mede door de extra lening van € 16 miljoen die in 2022 vanwege de oplopende rentestand vooruitlopend op de investeringen van 2023 en verder is aangetrokken heeft de gemeente momenteel een ruime liquiditeitspositie. Wanneer de investeringsplanning volledig gehaald wordt verwachten wij op z’n vroegst in 2026 weer financiering te moeten aantrekken. 

Leningenportefeuille

De onderhandse leningen vormen een belangrijk deel van het totale vreemd vermogen van de gemeente. Bedragen x € 1.000:

Conform de vereisten in het BBV nemen we het onderstaand renteschema op. Hiermee geven we inzicht in de rentelasten, de financieringsbehoefte en de wijze waarop rente aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden wordt toegerekend. Tevens is het verplicht, dat de rentekosten aan de desbetreffende taakvelden moeten worden toegerekend met behulp van een (rente) omslagpercentage. Bedragen x € 1.000:

Het valutarisico wordt in onze gemeente uitgesloten door uitsluitend leningen te verstrekken, aan te gaan of te garanderen in euro’s.

Aan de toezichthouder (provincie Zeeland) wordt verantwoordingsinformatie over de treasuryactiviteiten verstrekt:

1. Bij overschrijding van de kasgeldlimiet in drie achtereenvolgende kwartaalrapportages (Staat A)
2. jaarlijks bij de begroting en de jaarstukken via de paragraaf Financiering.

De doelen die de gemeente op tal van terreinen wil bereiken, staan beschreven in de vier programma’s en de daaronder opgenomen sub-programma’s van de programmabegroting. Om deze doelen en de daarbij te leveren producten te verwezenlijken, is interne ondersteuning en facilitering nodig. De bedrijfsvoeringsprocessen in onze gemeente ondersteunen de uitvoering van de programma’s. Daarmee is bedrijfsvoering iets van de gehele organisatie en ondersteunt het ons in wat we willen bereiken.

Leeswijzer
In deze bedrijfsvoeringparagraaf geven we informatie over de wijze waarop we een adequate bedrijfsvoering (willen) bereiken en waarborgen. Eerst gaan we hierbij in op de ontwikkeling die we met de organisatie al zijn ingegaan en die we in de volgende jaren doortrekken. Vervolgens vermelden we de ontwikkelingen op het punt van de structuur en inrichting van de organisatie. Daarna beschrijven we wat die ontwikkelingen inhouden op de verschillende deelterreinen. Voor de deelterreinen gebruiken we de indeling van het overheidsontwikkelmodel. Dat betekent dat we achtereenvolgens ingaan op beleid en strategie, management, medewerkers, informatie en processen.

Wat willen we bereiken?
Een wendbare en procesgerichte gemeente en organisatie met als belangrijk uitgangspunt ‘samenwerken en verbinden’.

Wat gaan we daarvoor doen?
We voeren het Organisatieprogramma 2022 – 2026 uit.

We zijn een ambitieuze gemeente. Dat blijkt ook uit het coalitieakkoord ‘Samen Koers Houden’ waarin de wensen en de acties zijn beschreven op het terrein van Wonen, Werken en Verblijven. Wij streven naar een optimaal leef- en werkklimaat voor inwoners, gasten en ondernemers. Om dat te realiseren is het belangrijk dat onze organisatie in verbinding staat met deze groepen. Dat wij op de hoogte zijn van wat er speelt en zo zijn georganiseerd dat wij kunnen meeveren met de ontwikkelingen en ons kunnen aanpassen, op gezonde wijze, aan de steeds veranderende omgeving. Dat noemen wij wendbaar werken. Een wendbare gemeente staat in verbinding met haar omgeving, is in staat om de juiste doelen te behalen en kan zich aanpassen aan veranderingen. 

Naast wendbaarheid vraagt dit ook procesgerichtheid. Vanuit de strategische opgaven en de gewenste dienstverlening hebben we een organisatie nodig die dat realiseert. Procesgericht werken vraagt dat we als organisatie integraal samenwerken aan kwalitatief goede producten en diensten. Het leveren van goede kwaliteit in een wendbare organisatie vraagt dat we daarop continue monitoren en sturen. Zowel voor onze medewerkers als op de bedrijfsprocessen. Samenwerken is hierin van grote betekenis.

Om te komen tot die wendbare en procesgerichte organisatie stelden we in 2023 een Organisatieprogramma op. Dit programma bevat twee agenda’s. In de eerste plaats een strategische agenda. Deze is extern gericht en geeft een beeld van het realiseren van de voornemens uit het coalitieakkoord in deze raadsperiode (zie hiervoor ‘Beleid en strategie’). Daarnaast kent het programma ook een ontwikkelagenda. Deze is meer intern gericht. Ontwikkelen doen we aan de hand van doelen; wat voor gemeente we willen zijn en waar we over een aantal jaren willen staan. Het ontwikkelen van de organisatie is iets wat continu aandacht vraagt. We benoemden vervolgens concrete acties. De ontwikkelagenda ondersteunt een goede realisatie van de strategische agenda.

De acties liggen enerzijds op het ontwikkelen van de mensen in onze organisatie. Competenties en vaardigheden stemmen we af of de gewenste werkwijzen en we investeren hierbij in het management, vakmanschap en in sterke teams. 
Anderzijds liggen de acties op procesgericht werken en kwaliteitsdenken- en handelen. Denk hierbij onder andere aan processen en systemen continue op orde, integraal management en breed ‘in control’ zijn. Bekendheid met en een goede invulling van rollen en verantwoordelijkheden zijn hierbij belangrijk. De verschillende elementen waarmee we aan de slag zijn; mensen, processen, sturing en beheersing, versterken elkaar. Hierna komen we afzonderlijk terug op verschillende elementen.

Wat willen we bereiken?
Realisatie van het Organisatieprogramma 2022 – 2026.

Wat gaan we daarvoor doen?
Inzetten van structurele en tijdelijke extra (ontwikkel- / verbeter)capaciteit.  

Als overheidsorganisatie zoeken we constant naar mogelijkheden om onze organisatie structureel in evenwicht te houden, met aan de ene kant de taken en uitdagingen waar we voor staan en aan de andere kant de kosten voor onze inwoners. Er ligt veel druk op de organisatie. Enerzijds door het lastig kunnen invullen van vacatures en anderzijds door de behoefte aan extra capaciteit. Slagvaardig en wendbaar omgaan met vragen van buiten vraagt een doorontwikkeling van de interne organisatie. En de combinatie van ontwikkelen naast het leveren van onze diensten en producten levert druk op. 

In de Kadernota 2024 – 2027 namen we al een aantal ontwikkelingen met een bindend karakter op die leiden tot een structurele formatie-uitbreiding. Dat betreft de volgende:
•    Uitbreiding met 1 fte voor groenbeheer.
•    Uitbreiding met 0,67 fte voor het terugbrengen van de hoeveelheid restafval.
•    Uitbreiding met 1 fte voor inkoopmedewerker voor het omzetten van een traineefunctie in vaste formatie.
•    Uitbreiding met 1fte voor een programmaregisseur om de sturing en monitoring van het organisatieprogramma goed te kunnen beleggen.
In de Kadernota zijn deze uitbreidingen uitgebreider omschreven.

Bij de fase waarin we als organisatie momenteel verkeren past daarnaast een vraag naar tijdelijke extra capaciteit. Zoals hiervoor al aangegeven, zijn we aan de slag met diverse agenda’s en programma’s om de organisatie beter in te richten en uit te rusten om de dienstverlening te optimaliseren. Deze ontwikkeling geeft druk omdat binnen de bestaande (uitvoerings-)capaciteit de ontwikkelruimte beperkt is. We voelen noodzaak om met tijdelijke ontwikkel- / verbetercapaciteit een extra impuls te geven aan het realiseren van een wendbare en slagvaardige gemeente. Dit past in het drieluik dat we met onze visie de organisatie richten, deze daarop vervolgens inrichten en aan de slag gaan, oftewel verrichten.

De tijdelijke uitbreidingen betreffen de volgende functies:
•    Uitvoeringscapaciteit Personeel & Organisatie en Communicatie in verband met hun adviserende en ondersteunende rol bij het organisatie ontwikkelprogramma (1 jaar).
•    Uitbreiding formatie financieel adviseur in verband de hoge werkdruk om alle taken te kunnen verwezenlijken (2 jaar).
•    Een extra procesanalist voor het zaaksysteem voor verdere optimalisatie op basis van een gebruikersonderzoek (2 jaar).
•    Een tactisch inkoper in verband met de kwetsbaarheid van de solo functie van de concern inkoper en het feit dat de komende jaren veel grote contracten aflopen (2 jaar).
•    Een communicatieadviseur sociale media / projecten bedrijfsvoeringsagenda  voor het structureel borgen van het sociale media beleid en projectadvisering. Denk hierbij aan de Wet open overheid, privacy en informatieveiligheid. (2 jaar).
•    Extra personele capaciteit Burgerzaken in verband met een reisdocumentenpiek (2 jaar).
•    Uitbreiding formatie team Vroeg Eropaf voor een goede uitvoering en beleidsvorming voor vroegsignalering.

Met de structurele uitbreidingen (zoals opgenomen in de Kadernota) is jaarlijks een bedrag gemoeid van € 328.000. Voor de tijdelijke uitbreidingen is dat in 2024 een bedrag van € 485.000 en in 2025 een bedrag van € 386.000. Dit zijn nettobedragen.

Onderstaande tabel geeft de gemeentelijke salarislasten over 2023 en 2024 aan. Hierin zijn bovenstaande uitbreidingen nog niet verwerkt.

* exclusief de Zuidhoek

Wat willen we bereiken?
De realisatie van het coalitieakkoord.

Wat gaan we daarvoor doen?
We voeren het coalitieakkoord uit en monitoren daarop.

Strategische agenda
In juni 2022 is het Coalitieakkoord ‘Samen Koers Houden’ gepresenteerd en vastgesteld. In dit Coalitieakkoord zijn doelstellingen uit ‘Tij van de Toekomst’ vertaald naar te behalen resultaten voor de bestuursperiode 2022-2026. Deze voornemens kunnen we niet allemaal in één keer realiseren. Hierin moeten we prioriteren, faseren en de uitvoering monitoren. Hiervoor maakten we in 2023 een strategisch dashboard in Pepperflow, het systeem waarin ook onze planning & controlcyclus is gedigitaliseerd. Het strategische dashboard is een hulpmiddel om te komen tot een strategische agenda met collegebrede prioriteiten en projecten die een bijzondere aanpak vragen (sociaal + ruimtelijk, participatief of regionaal). Dit is een project binnen het Organisatieprogramma 2022-2026. De actualisering van de strategische visie en het op te stellen participatiebeleid zijn hieraan ondersteunend. We betrekken de raad bij deze doorontwikkeling via de kadernota en rapportages aan de raad.

Monitor
Via het Organisatieprogramma, en daarmee ook de strategische agenda, borgen we de uitvoering van en de monitoring op het Coalitieakkoord. Dit doen we via de voortgangsmonitor in de planning & controlcyclus. Deze monitor ontwikkelen we voortdurend door. We leggen deze jaarlijks voor aan de raad.

Wat willen we bereiken?
Managers beschikken over de gewenste vaardigheden en zitten goed in hun rol en profiel passend bij de functie.

Wat gaan we daarvoor doen?
Het doorontwikkelen van strategisch- en tactisch management, respectievelijk afdelingshoofden en teammanagers. We zetten in op leiderschapsontwikkeling en de doorontwikkeling daarvan.

Sinds 1 september 2023 hebben we een nieuwe managementstructuur. De afdelingshoofden hebben een strategische rol die gericht is op de integrale doorontwikkeling van de afdeling en organisatie, een goed bestuurlijk-ambtelijk samenspel, sturing op de strategische agenda, een integrale concernbrede verantwoordelijkheid met daarbij oog voor de ontwikkelingen in de regio.
De teammanagers hebben een belangrijke rol in het aansturen van hun team op bedrijfsvoering en monitoring op inhoud. Een belangrijk onderdeel hiervan is de ontwikkeling naar sterke teams, procesgericht werken en vakmanschap. Zorgen voor het begeleiden, ontwikkelen en coachen van het team en van de individuele medewerkers behoren tot de taak van de teammanager.

Vanuit sturing en beheersing, het ‘in control’ zijn, is integraal management een centraal thema. Bekend zijn met de gewenste rollen en bijbehorende verantwoordelijkheden en een goede invulling hiervan zijn van groot belang. De diverse managers hebben hierin hun verantwoordelijkheden.

Om deze gewenste ontwikkeling te realiseren zetten we sterk in op een leiderschaps-ontwikkelprogramma. We bieden hierin concrete handvatten op de drie organisatiethema’s; procesgericht werken, sterke teams en vakmanschap We startten dit al in 2023 en zetten dat voort in 2024. Dit programma richt zich onder andere op: 
•    de ontwikkeling van competenties en vaardigheden;
•    het samenspel binnen de afdelingen op bedrijfsvoering;
•    het versterken van een effectieve houding en gedrag in het bestuurlijk-ambtelijk samenspel;
•    het versterken van de invulling van rollen en verantwoordelijkheden op integraal management;
•    het ontwikkelen van het concernbreed managementteam (MT) en de afdelings-MT’s.

We hebben een leiderschapskompas waarin de gewenste ontwikkeling en stijl van leidinggeven is verwoord. Het geeft een beeld van leidinggeven, waar we naar toe willen en waar we als gemeente voor staan. We bekijken of dat beeld nog geheel aansluit bij de ontwikkeling waar we nu voor staan. Waar nodig stellen we het kompas bij. Een gedragen leiderschapskompas als instrument voor de wenselijke leiderschapsontwikkeling ondersteunt het samen ontwikkelen naar een wendbare en procesgerichte organisatie.

Wat willen we bereiken?
Medewerkers vormen samen sterke teams en dragen actief bij aan de wendbare en procesgerichte organisatie.

Wat gaan we daarvoor doen?
Personeelsinstrumenten stemmen we hier op af.

De ontwikkeling naar een wendbare en procesgerichte organisatie vraagt in de eerste plaats iets van het management, maar daarnaast ook van alle medewerkers; een sterk team daarin vormen we samen!
In het leveren van producten en diensten en een goede dienstverlening vormen onze medewerkers een belangrijke schakel. Het vraagt professionaliteit en vakmanschap van ons allen. We blijven daarom investeren in de ontwikkeling van medewerkers en richten dat op de ontwikkeling die we voor ogen hebben; wendbaar en procesgericht werken vanuit sterke teams en vakmanschap. 

In 2024 gaan we hiervoor aan de slag met ondersteunende instrumenten voor een lerende organisatie.
Wendbaarheid vraagt lerend vermogen van de organisatie. Door voortdurend te monitoren en naar onszelf te kijken leren we van alles wat we doen en zijn we in staat effectieve verbeteringen door te voeren. Zowel op organisatie-, team- als individueel niveau. 

De in te zetten instrumenten zijn de volgende:

• We herzien onze HR-gesprekscyclus; hét instrument voor leidinggevenden en medewerkers om gericht te sturen op leren en presteren. Met de HR gesprekken beogen we een aantrekkelijk werkgever te zijn die de ontwikkeling van de collega voor ogen heeft en waar duidelijkheid over taak en verantwoordelijkheid stimulerend werkt. Toetssteen is de beschrijving van de functies in het functieboek HR 21. Begin 2024 implementeren we onze nieuwe HR-gesprekscyclus. In het functieboek zijn de bij de functie behorende competenties benoemd. De persoonlijke ontwikkeling (POP’s) en de ontwikkeling van de benodigde competenties zijn onderdeel van de HR-gesprekken.
•  We actualiseren ons opleidingsbeleid waarbij we de stap maken naar strategisch opleiden; gericht opleiden en ontwikkelen van medewerkers om zo bij te dragen aan het realiseren van onze actuele visie. Daarbij faciliteren we leren en ontwikkelen door middel van een leerplatform als dé plek voor ontwikkelactiviteiten, zoals e-learnings, filmpjes en online/fysieke trainingen.
• We ontwikkelen een eenduidige werkwijze voor strategische personeelsplanning om goed te kunnen inspelen op huidige en toekomstige ontwikkelingen. Daarbij sturen we gericht op een optimale bezetting van onze organisatie, afdelingen en teams om onze dienstverlening te kunnen waarborgen.
• We stellen een Organisatiebesluit op en stellen dit vast.

Wat willen we bereiken?
We zetten data gericht in om te monitoren en te sturen en de data waarover we beschikken zijn veilig bij ons.

Wat gaan we daarvoor doen?
We ontwikkelen dashboards en zetten deze in. Daarnaast bevorderen we de privacy door in te zetten op informatieveiligheid.

In het streven om te komen tot een wendbare en procesgerichte organisatie spelen systemen, data en informatie een belangrijke rol. Aandacht besteden we in 2024 en volgende jaren aan deze aspecten:
•    Op basis van (kwalitatief goede) data en de behoeften voor monitoring ontwikkelen we dashboards en sturen daarmee concreet.
•    De persoons- en klantgevoelige informatie beveiligen we goed, zodat de privacy gewaarborgd is.
•    Systemen optimaliseren we en zetten we in om onze processen te ondersteunen.

Sturen met behulp van data (dashboards)
Datagedreven werken houdt in dat je als organisatie stuurt op basis van gegevens (data) waarover je beschikt. We menen dat we het (be)sturen van de organisatie, de bedrijfsvoering, de overleggen en de besluitvorming en de maatschappelijke ambities beter inhoudelijk kunnen ondersteunen met behulp van data. We willen keuzes zo objectiveerbaar als mogelijk maken voor concern en maatschappij. Wanneer beslissingen gebaseerd zijn op feitelijke data, neemt de kwaliteit van de besluitvorming toe; meer accuraat, beter uitlegbaar en sneller.

Data helpt in het signaleren, rapporteren, anticiperen en aantonen. We zien om ons heen dat in toenemende mate het aan kunnen tonen van de opzet/keuze, het bestaan en de werking van beleid van ons gevraagd wordt. De data uitgewerkt in dashboards helpt om het gesprek scherper te kunnen voeren, thema’s samen vast te pakken en terugkerende uitdagingen achter ons te kunnen laten. De winst is:
•    minder incident gedreven;
•    van (onderbuik)gevoel naar feiten;
•    werkt slimmer en sneller;
•    meer ‘in control’ over je processen;
•    creëert meer waarde met nieuwe onderbouwde inzichten.

Datagedreven werken begint bij het omzetten van data naar inzichten. Dit staat of valt met de juiste werkwijze rondom het verzamelen, opslaan, verwerken en analyseren van data in de hele organisatie. En dat is precies waarom datagedreven werken een continu proces is dat door iedereen binnen de organisatie omarmd moet worden. Dit sturen vanuit data voedt het kwaliteitsdenken, het raakt heel direct de ‘C’ uit de Plan-Do-Check-Act cyclus.

We waren al bezig met datagedreven werken. Onze eerste toepassing lag op het gebied van het Sociaal Domein. In 2024 geven we hieraan een extra impuls en zetten het sturen op data via dashboards ruimer in. Dat doen we in ieder geval op het punt van aanbevelingen van o.a. de accountant en de Rekenkamer en door toezeggingen vanuit het college aan de raad. Op basis van kwaliteitsdata handelen we die actief en tijdig af.
Dat geldt ook voor het in het raadsakkoord genoemde financiële inzicht per kwartaal. De raad heeft de wens voor een periodiek kort en duidelijk overzicht van de meest actuele financiële ontwikkelingen, de (volgorde van) de financiële risico’s en financiële kengetallen  De ontwikkeling hiervan pakken we in 2024 op.

Informatieveiligheid
Als gemeente beschikken we over veel data. Ook veel persoonsgebonden data. Dit vraag dat we zorgvuldig omgaan met de data die we hebben. Informatieveiligheid is de laatste jaren steeds belangrijker geworden. De informatie die we beheren over (en voor) onze inwoners en ondernemers willen en moeten we goed beveiligen en daar horen bepaalde afspraken en werkwijzen bij. Deze zijn in de Baseline Informatiebeveiliging Overheden (BIO) vastgelegd en in VNG verband hebben wij ons hieraan geconformeerd.

Wij verantwoorden ons elk jaar naar de raad over de kwaliteit van de informatieveiligheid van informatiesystemen en werkwijzen. Dit gebeurt via ENSIA: Eenduidige Normatiek Single Information Audit. Het Rijk is bezig met een ontwikkeling waarbij we niet alleen aan de achterkant zitten zoals bij ENSIA. De wens is er om meer op te schuiven naar toezicht aan de voorkant.

Om te blijven voldoen aan het kwaliteitsniveau van informatieveiligheid, is beveiliging, voortdurende aandacht, bewustwording, kennis en investering in techniek, mensen en processen noodzakelijk.
In de tweede helft van 2023 voerden we, samen met een gespecialiseerde externe partner, een onderzoek uit om te bepalen waar wij in de naleving van dit normenkader staan, waarbij is en wordt gekeken naar; wat we al geregeld hebben, wat we nog moeten doen, hoe we dat prioriteren en wat de kosten daarvan zijn. Op basis daarvan stelden we een programma en planning vast waarin aangeven is wat we wanneer gaan doen om als gemeente te voldoen aan deze BIO. En ons hiermee zoveel als mogelijk te beschermen tegen toenemende cybercriminaliteit. In 2024 voeren we dit programma uit en pakken we de geadviseerde technische- en organisatorische maatregelen op om onze systemen en daarmee ook onze data steeds veiliger te maken en veilig te houden.

Systemen
Voor het wendbaar en procesgericht werken zijn goede ondersteunende systemen belangrijk. Informatiserings- en automatiseringsvoorzieningen ondersteunen onze processen en de levering van producten en diensten bij voorkeur optimaal. Ook voor onze inwoners, ondernemers en gasten dienen ze gebruikersvriendelijk en ondersteunend te zijn. In 2024 investeren we extra in het optimaliseren van onze systemen.

Wat willen we bereiken?
We zijn integraal ‘in control’.

Wat gaan we daarvoor doen?
We verbeteren onze processen continue en monitoren op de uitvoering in het kader van integraal management.

Een goede inrichting van processen is essentieel voor een goede dienstverlening en het leveren van kwalitatief goede producten en diensten. Vanuit kwaliteitsmanagement is daarbij de continue aandacht voor en voortdurende verbetering van bedrijfsprocessen belangrijk. Procesgericht werken betekent dat we streven naar een integraal en samenwerkend geheel van mensen en activiteiten gericht op het steeds leveren van kwaliteit aan de samenleving. Kwaliteit heeft hierin ook betrekking op rechtmatig, doeltreffend en doelmatig.

Het ontwikkelen van management & medewerkers en het procesgericht werken & kwaliteitsdenken vormen daarom een belangrijke rode draad in het Organisatieprogramma. Belangrijk hierin is de verbinding tussen rollen en verantwoordelijkheden met bijbehorende vaardigheden en competenties en het integraal management dat zijn vertaling vindt in de beheersing van de processen. Duidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden krijgen daarbij onze bijzondere aandacht; de verantwoordingsplicht neemt toe en de rolduidelijkheid kan beter. We maken duidelijker wat we van elkaar mogen verwachten. Hierop kunnen we elkaar ook aanspreken.

In het Organisatieprogramma benoemden we in het kader van integraal management een 10-tal verantwoordelijkheidsgebieden waarop we nog meer en duurzaam ‘in control’ willen zijn. Dat zijn onder andere gebieden als:
•    security (bijv. informatieveiligheid); 
•    administratieve organisatie (bijv. interne beheersing / rechtmatigheid); 
•    informatievoorziening (bijv. datagedreven werken).
Hiermee gaan we aan de slag vanuit de belangrijkste issues op basis van urgente collectieve thema’s.

In 2024 investeren we op dit punt in sturing en beheersing en gaan concreet aan de slag met de volgende aspecten:
-    in afdelingsplannen nemen we op hoe we meer ‘in control’ komen op de urgente collectieve thema’s;
-    we brengen checks en balances aan in processen;
-    we ontwikkelen dashboards en pakken de monitoring op;
-    we pakken de monitoring en sturing ook op door middel van bedrijfsvoeringsgesprekken;
-    we richten de support vanuit de bedrijfsvoeringsafdelingen in.
-    we maken hierbij ook gebruik van sturingsmechanismen en -hulpmiddelen zoals kritieke prestatie indicatoren (KPI’s) en de cyclus plan-do-check-act (PDCA).

Een verbonden partij is een instelling buiten de eigen organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft.  Het is één van de vormen voor de gemeente om haar taken uit te (laten) voeren: eigen activiteiten, door een commerciële partij of door een verbonden partij.

Verbonden partijen zijn in elk geval alle gemeenschappelijke regelingen waaraan de gemeente deelneemt en alle NV’s en BV’s waarvan ze aandeelhouder is. 

Verbonden partijen leveren soms bestuurlijk complexe verhoudingen op, omdat de gemeentebestuurder en klant is. Bovendien doen meestal meerdere partijen mee aan de verbonden partij. Wij  zijn dan niet de enige bestuurder en niet de enige klant. Wij moeten onze bestuurlijke doelen en wensen afstemmen met die van de andere deelnemers. Dit maakt de aansturing soms complex.

Voordelen van verbonden partijen zijn de grotere schaal en de regionale aanpak van een regionaal onderwerp. Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) nemen we informatie over een verbonden partij op bij het sub-programma waaraan de verbonden partij bijdraagt. In deze paragraaf leest u het totaaloverzicht van de verbonden partijen.

In deze paragraaf benoemen we ook de risico’s die wij lopen. Zijn die er niet, dan worden ze hier niet benoemd. Indien de risico’s substantieel en financieel van belang zijn, benoemen we die ook de Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

De Wet gemeenschappelijke regelingen is per 1 juli 2022 gewijzigd. De wijziging beoogt de democratische legitimatie van gemeenschappelijke regelingen te versterken. Het gaat daarbij om de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden, provinciale staten en algemene besturen van waterschappen bij de uitvoering van taken in gemeenschappelijke regelingen. Om de versterking te bereiken, wordt een aantal bestaande instrumenten van de volksvertegenwoordiging aangepast en aangevuld. Daarnaast richt de wijziging op het vergroten van participatiemogelijkheden van burgers en belanghebbenden bij de besluitvorming in gemeenschappelijke regelingen. 

De Vereniging Zeeuwse Gemeenten (VZG) heeft een provinciale juridische werkgroep samengesteld, die de gemeenschappelijke regelingen en de deelnemende partijen (gemeenten, provincie en waterschap) ondersteunt bij het aanpassen van de regelingen aan de eisen van de wet. De implementatie moet uiterlijk 1 juli 2024 zijn afgerond. Verder is op basis van provinciaal beleid (VZG) afgestemd dat deze paragraaf voor het onderdeel Gemeenschappelijke Regelingen gelijkluidend wordt geconcipieerd.

Er zijn vier verplichte categorieën om verbonden partijen te onderscheiden: gemeenschappelijke regelingen, vennootschappen en coöperaties, stichtingen en verenigingen en overige verbonden partijen. Per partij geven we het publieke, bestuurlijke en financiële belang aan.

In 2018 stelde de raad de nota grondbeleid gemeente Schouwen-Duiveland 2018 vast. Met de nota grondbeleid beoogt de gemeente:

• Haar strategische ruimtelijke (en maatschappelijke) doelen te realiseren;
• Het gewenste ruimtegebruik te realiseren;
• De gewenste ruimtelijke kwaliteit te bevorderen;
• Te zorgen voor een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten (tussen eigenaren, exploitanten, gebruikers en de gemeente);
• De gemeentelijke financiële risico’s van ruimtelijke ontwikkelingen te beheersen.

Situationeel grondbeleid
Bij ruimtelijke ontwikkelingen ziet de gemeente Schouwen-Duiveland het als haar publieke taak om zoveel mogelijk de regie te voeren, zodat zij haar beleidsdoelstellingen zo goed mogelijk kan realiseren. De uitvoeringspraktijk van de gemeente Schouwen-Duiveland laat zien dat zij bij het voeren van haar grondbeleid kiest voor flexibel maatwerk. Per project zoeken we naar de gewenste vorm van grondbeleid, actief of facilitair, om verantwoord en gecontroleerd te kunnen sturen op de ruimtelijke ambities en beleidsdoelstellingen. Het belang van het doel (prioriteit) en de grondpositie bepalen per situatie welke rol de gemeente inneemt.

Sturende kaders
Grondbeleid is in zowel juridisch als financieel opzicht instrumenteel van aard en is volgend ten aanzien van de doelstellingen, die de gemeente heeft gesteld met betrekking tot sectoraal gerichte beleidsvelden zoals ruimtelijke ontwikkeling, volkshuisvesting, werkgelegenheid en maatschappelijke ontwikkeling. Grondbeleid is ondersteunend aan de (ruimtelijke) ambities en doelstellingen van marktpartijen en particulieren, maar uiteraard ook aan de doelstellingen van de gemeente zoals omschreven in structuurvisies, gebiedsvisies en beleidsnota’s. 

Juridische sturing en beheersing
Wanneer de gemeente facilitair optreedt, wordt het grondexploitatieproces doorlopen door de ontwikkelende partij. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente in dergelijke gevallen overeenkomsten (intentie- en exploitatieovereenkomsten) sluit met ontwikkelende partijen en terugvalt op het kostenverhaal, zoals bepaald in de Wet ruimtelijke ordening en het Besluit ruimtelijke ordening. In de leidraad ruimtelijke projecten is vastgelegd op welke wijze en onder welke voorwaarden de gemeente de samenwerking bij de voorbereiding en uitvoering van ruimtelijke plannen vorm en inhoud geeft.

In principe gaat de gemeente terughoudend om met verwerving van (strategische) gronden. Slechts wanneer een vastgestelde ruimtelijke opgave door de markt niet wordt/kan worden gerealiseerd, of wanneer de raad een project aanmerkt als ‘bestuurlijke prioriteit met noodzaak actieve grondpolitiek’ kan daartoe overwogen worden. De gemeente zet dan in eerste instantie in op minnelijke verwerving. In het uiterste geval kan de raad besluiten om de Wet voorkeursrecht gemeenten of onteigening in te zetten. Voordat het college van burgemeester en wethouders een strategische aankoop doet stelt zij de raad via de voorhangprocedure in de gelegenheid wensen of bedenkingen in te brengen tegen het voornemen tot aankoop.

Bij verkoop van vastgoed hanteert de gemeente marktconforme prijzen op basis van taxatierapporten. Op basis van taxaties stelt het college van burgemeester en wethouders jaarlijks een grondprijsbrief vast, waarin de grondprijzen staan vermeld.

Kosten- en opbrengststijging 
In de grondexploitaties houden we rekening met onderstaande kosten- en opbrengstenstijgingen:

• Kostenstijging 2023: 7,5%, 2024: 4% en 2025–2027: 2,0%
• Opbrengst stijging woningbouwgrond 2023–2027: 1,0%
• Opbrengst stijging bedrijvengrond 2023–2027: 1,0%

Rente 
Om te voorkomen dat alle herziene grondexploitaties, zoals vastgesteld bij de jaarrekening 2022, weer allemaal moeten worden herzien is aan de grondexploitaties een rentepercentage van 1,7% toegerekend. Dit in afwijking van de kadernota programmabegroting 2024-2027, waarin vanaf 2024 een percentage van 1,3% was opgenomen. Dit verschil leidt nauwelijks tot consequenties in de uitkomsten. De disconteringsvoet voor de negatief sluitende plannen voor het bepalen van de hoogte van de verliesvoorziening bedraagt 2,0%, conform de notitie grondbeleid van de Commissie Besluit Begroting en Verantwoording.

Grondprijzen 
De bouwgrondprijzen worden jaarlijks vastgesteld via de grondprijsbrief. De in de grondprijsbrief opgenomen prijzen worden getoetst aan de huidige marktsituatie. Eind 2023 volgt het advies voor het vaststellen van de grondprijsbrief 2024.

Plancapaciteit woningbouw 
De regionale behoefte naar woningen is ten opzichte van 2021 toegenomen. In 2022 maakten we nieuwe woningmarktafspraken met de provincie Zeeland, waarbij de totale ruimte aan te bouwen wooneenheden is vastgesteld op 1.615 eenheden.

De in 2021 gemaakte afspraak voor het toevoegen van extra (235) woningen, boven de regionale behoefte, met een sloopopgave blijft behouden. Hiervoor is in 2022 invulling gegeven aan het transitiefonds. Het transitiefonds zetten we in voor het uitvoeren van een sloopopgave bij eventuele krimp.

In 2022 zijn diverse instrumenten geïntroduceerd in de structuurvisie wonen en de aangepaste huisvestingsverordening om verdringing van (jonge) inwoners op de woningmarkt te voorkomen. Voor het realiseren van woningen zetten we in op structuurversterkende plekken, waarvan de gronden in bezit zijn van de gemeente.

Bedrijventerreinenprogramma 
Het in opdracht van de provincie Zeeland opgestelde rapport ‘prognose bedrijventerreinen Zeeland’ vormt de basis voor de uitgifte van onze bedrijfsgrond.  De prognose geeft een inschatting van de vraag aan bedrijventerreinen per regio en per sector in de periode 2019-2030. De uitbreidingsvraag voor Schouwen-Duiveland in de periode 2019–2030 is geraamd op 10 hectare (scenario laag) tot 19 hectare (scenario hoog) bedrijventerrein.

Voorzichtigheidshalve werd rekening gehouden met het laag berekende scenario van 10 hectare uitgeefbare bouwgrond over de periode 2019–2030.  Deze prognose blijkt te voorzichtig ingeschat. In 2021,  2022 en 2023 verkochten we  beduidend meer grond dan destijds geprognosticeerd.

Prognose bedrijventerreinen 2019 tot en met 2030

Tussentijdse winst
Voor de tussentijdse winstnemingen wordt de Percentage of Completion (POC) methode gebruikt. Voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd moet tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen. Daarmee moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

•    Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat;
•    De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht;
•    De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

Uit onderstaande tabel blijkt op welke momenten er middelen vrijkomen uit de grondexploitaties of er eerder genomen winstnemingen gecorrigeerd moeten worden. Omdat de correcties in het huidige boekjaar moeten plaatsvinden kunnen er negatieve winstnemingen ontstaan.

Algemene reserve OWB
De algemene reserve OWB vormen we voor verschillende doelen

a. als financieel weerstandsvermogen voor het opvangen van onvoorziene tegenvallers in de exploitatie van bouwgrond. De reserve wordt gevoed door tussentijdse winstnemingen vanuit lopende grondexploitaties en exploitatieoverschotten van afgewikkelde plannen. Voor nadelige exploitatieresultaten wordt ten laste van de reserve een voorziening gevormd.

b. als buffer voor het eventueel afwaarderen van de boekwaarde van aangekocht strategisch vastgoed of (na het verliezen van de functie) af te stoten vastgoed indien de waarde op basis van de bestemming lager ligt dan de boekwaarde.

c. als egalisatiefunctie voor de resultaten uit de exploitatie van gemeentelijk onroerend goed.

De hoogte van de algemene reserve OWB voor het opvangen van tegenvallers binnen de grondexploitatie, zoals genoemd onder a), is bepaald op 5% van “de omzet van de bouwgrondexploitatie per ultimo van enig jaar”. Onder de omzet, zoals genoemd in de vorige zin, wordt uitgegaan van de boekwaarde per ultimo van enig jaar te vermeerderen met de nog te verwachten kosten. De hoogte van de algemene reserve OWB voor de doelen als benoemd onder b) en c) bedraagt maximaal € 2,0 miljoen. Een hoger bedrag dan hiervoor genoemd wordt toegevoegd aan de algemene reserve van de gemeente Schouwen-Duiveland.

Schouwen-Duiveland is sinds 2014 één van de elf anticipeerregio’s in Nederland. In 2019 zijn de krimp- en anticipeerregio's opnieuw vastgesteld (https://open.overheid.nl/documenten/ronl-d666257d-e7e1-4a75-9c55-94c0f66d9d54/pdf).  Inmiddels blijkt uit evaluaties en de jaarlijks rapportages door CBS dat de bevolkingsomvang in onze gemeente niet is afgenomen maar in een vrij constante trend licht groeit. Het vooruitzicht van lichte groei geldt ook voor de komende jaren (aantal inwoners per 01-01-2020: 33.839, per 01-02-2021: 34.061, per 01-01-2022: 34.148 en per 01-01-2023:  34.541). Hierbij moet wel bedacht worden dat er in de afgelopen periode sprake is van zeer bijzondere situaties, zoals Corona en de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

De toename van de bevolking met deze aantallen leidt voorlopig niet tot grote verandering in de bevolkingsopbouw en dat blijft dus een aandachtpunt. Onze gemeentelijke inwonersamenstelling blijft bestaan uit relatief meer ouderen en minder jongeren. Dat heeft tot gevolg dat we te maken blijven houden met steeds meer oudere één- en tweepersoonshuishoudens. Dat levert specifieke vraagstukken op. Bijvoorbeeld op het domein van wonen, voorzieningen, zorg, mobiliteit en onderwijs.  

Zowel het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) als provincie Zeeland hebben in 2023 nieuwe prognoses gepubliceerd over de voorziene bevolkingsontwikkeling. Daaruit blijkt dat de natuurlijke aanwas van de Schouwen-Duivelandse bevolking nog steeds negatief is en de groei vooral moet worden toegeschreven aan het binnenlandse en buitenlandse migratiesaldo, dus verhuizingen binnen en van buiten Nederland. Daarbij valt op dat er een licht vestigingsoverschot is door verhuizingen binnen Zeeland, aangevuld met een vestigingsoverschot van huishoudens afkomstig uit de Randstad en de provincie Noord-Brabant.

In 2022 zijn als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne 318 vluchtelingen ingeschreven in onze gemeente.  De eerste conclusies zijn dat Oekraïners snel integreren, naar school gaan of werk hebben gevonden.  Het lijkt er op dat een deel van deze mensen gaat blijven maar zeker niet alle vluchtelingen. Het moederland blijft (uiteraard) belangrijk en blijft trekken, al was het maar vanwege de familiebanden (zie Rapport "De toekomstige woonwens van Oekraïners die nu op Schouwen-Duiveland verblijven", toegezonden met de raadsbrief van 8 augustus 2023, zaaknummer 967681) .  

Daarnaast is in 2022 een opgave ontstaan voor alle regio’s om overige vluchtelingen op te vangen. Allereerst wat betreft tijdelijke noodopvang, maar ook in een verhoogde taakstelling voor de huisvesting van statushouders. De omvang van deze opgave is moeilijk in te schatten.  In 2021 en 2022 bedroeg deze opgave 48 respectievelijk 46 statushouders, voor 2023 bedraagt dit aantal 94. Naar verwachting zal de toekomstige jaarlijkse opgave voor onze gemeente niet afnemen. 

Het landelijke programma Bevolkingsdaling is in 2021 tegen het licht gehouden en geëvalueerd (https://open.overheid.nl/documenten/ronl-07f55fe4-b6e5-43c0-91e6-6eb0fe36ae30/pdf). Op grond van de evaluatie richt de minister zich meer op de krimpregio’s en reikt voor het treffen van maatregelen en voorzieningen een ander instrumentarium aan via de structuren van Nationale Omgevingsvisie (NOVI), Regionale Economie, Regiodeals en ondersteuningsmogelijkheden op het gebied van infrastructuur, mobiliteit en onderwijs (https://open.overheid.nl/documenten/ronl-a8eaef93-73ab-4688-8a2e-03327b6d0cfd/pdf). Het accent hierbij ligt vooral op krimpregio’s, maar er blijven mogelijkheden om als anticipeerregio een beroep te doen op specifieke regelingen en arrangementen zoals de minister van BZK noemt in de brief van 18 mei 2021 (zie link hierboven). In maart 2023 is het rapport "Elke regio telt"  aangeboden aan het Kabinet (https://www.elkeregiotelt.nl/publicaties/rapporten/2023/03/27/adviesrapport-rli-rob-rvs-elke-regio-telt). Dit rapport is voorzien van een kabinetsreactie  (https://open.overheid.nl/documenten/dbf64800-df15-4da8-81b8-8ab09c49ad4f/file). De belangrijkste conclusies zijn om rekening te houden met verschillen tussen stad en platteland en onderlinge verschillen tussen regio's. Dat betekent onder andere meer maatwerk in te ontwikkelen en uit te voeren juridische, organisatorische en financiële arrangementen om gesignaleerde maatschappelijke problemen aan te pakken en daarbij uitdrukkelijk de specifieke kenmerken van een regio te betrekken.    

Bevolkingsontwikkeling 
Kijken we naar de ontwikkeling van het aantal huishoudens in krimp- en anticipeerregio’s, dan blijkt dat het aantal huishoudens vrijwel in alle gebieden is toegenomen. Dit is toe te schrijven aan gezinsverdunning als gevolg van echtscheidingen en het langer zelfstandig thuis wonen, ook door alleenstaanden. De verwachting is dat deze ontwikkelingen voortduren.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijft voor de bevolkingsontwikkeling in de prognose tot 2035 voor Schouwen-Duiveland uitgaan van een lichte daling van 2,6 inwoners per 1.000 inwoners (prognose 2022). Deze prognose is gebaseerd op de natuurlijke bevolkingsaanwas (negatief) en bevolkingssamenstelling (toename vergrijzing). Heel concreet zou dit afgezet tegen het totale inwoneraantal van onze gemeente een daling van 68 personen betekenen. Van belang om te weten is dat bij deze prognoses een behoorlijke marge wat betreft onder- en bovengrens wordt gehanteerd. De actuele ontwikkelingen wat betreft binnen- en buitenlandse migratie en de onzekerheden die daarmee samenhangen vereisen dat ook. Vanuit dit perspectief geeft de prognose van het CBS alleen een duiding met betrekking tot de natuurlijke bevolkingsaanwas exclusief binnen- en buitenlands migratiesaldo.   

Tegelijkertijd blijft de trek van inwoners uit de Randstad naar randgemeenten toenemen en naar verwachting aanhouden. Voor Zeeland is Schouwen-Duiveland een gemeente die na respectievelijk Noord-Beveland en Tholen het meest van deze trek uit de Randstad profiteert, van 8,2 personen per 1.000 inwoners in 2021 naar 12,0 per 1.000 inwoners in 2022  (https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/32/trek-uit-de-randstad-blijft-toenemen). Dit betekent dat op de middellange termijn zowel de huishoudenssamenstelling (één- of meerpersoonshuishoudens) als de bevolkingssamenstelling (leeftijdsopbouw) toch kunnen gaan veranderen en de bevolkingsontwikkeling niet daalt, zoals geprognosticeerd door het CBS voor 2035, maar groeit.  

De bevolkingsontwikkeling van onze gemeente loopt in de pas met de bevolkingsontwikkeling van de overige Zeeuwse plattelandsgemeenten. 

Op grond van de actuele ontwikkelingen als gevolg van de coronacrisis, binnenlandse verhuizingen, buitenlandse instroom en de situatie op de woningmarkt heeft het college van Gedeputeerde Staten van Zeeland de provinciale bevolkings- en huishoudensprognose voor 2022 eerder vast- en beschikbaar gesteld. Op grond van deze prognoses hebben Gedeputeerde Staten van Zeeland de zogenoemde “ladderruimte” per woningmarktregio verruimd. Voor woningmarktregio Schouwen-Duiveland betekent dit een verruiming van 1.025 huishoudens voor de periode 2022-2032 (https://www.zeeland.nl/sites/default/files/digitaalarchief/IB22_da3ef116.pdf).

Het coalitieakkoord “Samen koers houden“ legt op grond van de gesignaleerde ontwikkelingen in hoofdstuk 2 van dit akkoord een hele hoge prioriteit bij de bouwopgave. We zetten conform het coalitieakkoord “alles op alles om woningen te realiseren”. Daarbij wordt, mede in het kader van de stikstofproblematiek, de twee sporenbenadering met de sporen “kansrijk” en “complex” gevolgd.  Verder gebruiken we de kernprofielen die voor alle kernen van Schouwen-Duiveland zijn opgesteld. Met dit kernprofiel is de analyse met feitelijke gegevens over de kern (demografisch, sociaal en economisch) beschikbaar. Die is relevant voor de lokale woningbouwopgave. Daarnaast zoeken we naar creatieve mogelijkheden om in de vraag naar woningen te voorzien, zoals het bieden van tijdelijke oplossingen in de vorm van tiny houses en modulaire woonconcepten. 

Een belangrijke onvoorziene verandering ten opzichte van voorgaande jaren is de huisvestingsopgave van Oekraïense, maar ook overige vluchtelingen. In deze nationale en regionale opgave dragen we ons aandeel naar vermogen bij. Daarbij proberen we ook zo goed mogelijk te voorzien in voorzieningen om zo goed mogelijk te integreren als slechten van taalbarrières, scholing, toeleiding naar werk en sociale activiteiten. 

In het kader van het landelijke programma Bevolkingsdaling blijven we input leveren en met voorstellen komen om de gevolgen van demografische ontwikkelingen voor met name plattelandsgebieden zo goed mogelijk op te vangen. Bijvoorbeeld op het gebied van behoud van voorzieningen, goede bereikbaarheid en mobiliteit en nieuwe sociaaleconomische perspectieven. Via lobby proberen wij daar relevante punten voor onze gemeente, vergelijkbare Zeeuwse gemeenten en P10 gemeenten een belangrijke plaats in te geven. Momenteel brengen we via beleidsbeïnvloeding en lobby prominente vraagstukken zoals (digitale) bereikbaarheid, voorzieningenniveau, aanpak bestaande woningvoorraad, bereikbaarheid van onderwijs en zorg en (sociale) mobiliteit in.

In het kader van de subsidieregeling Aantrekkelijk vestigingsklimaat op basis van de Regiodealgelden en Zeeland in Stroomversnelling, stimuleren we organisaties en instellingen in onze gemeente om aanvragen in te dienen om de leefbaarheid en sociale cohesie in kernen te verbeteren. Daarnaast gaan we nadrukkelijk de mogelijkheden na die de minister biedt met de meer maatwerkgerichte aanpak en de daarbij mogelijke ondersteuning vanuit het Rijk. 

We volgen de uitrol van het 5G-netwerk en de verglazing van het kabelnetwerk om een zo hoog mogelijk dekkings- en aansluitpercentage voor onze inwoners en bedrijven te realiseren. De digitale bereikbaarheid is nog belangrijker geworden, omdat met de coronacrisis is gebleken dat voor werk fysieke aanwezigheid op locatie in veel gevallen minder noodzakelijk is. Hierdoor ontstaat er een ander perspectief op werken op afstand (tijd en plaats) en de wensen die mensen voor wonen hebben (meer aandacht voor rust, ruimte en omgevingskwaliteit).

Om te binden en te boeien blijven we inzetten op de vernieuwende onderwijsvormen en kennisontwikkeling via Living Labs.  De actiepunten uit “Onderwijs nabij” en het gesloten convenant tussen onderwijs, ondernemers en overheid zijn verder uitgewerkt. De eerste resultaten zijn zichtbaar, zoals de opzet van bedrijfsscholen en toeristische opleidingen op locatie. Daarnaast is Hospitality Hub operationeel. 
We blijven in nauwe samenwerking met provincie Zeeland, Connexxion, lokale ondernemers en Pieter Zeeman Lyceum werken aan concepten om de scholen beter bereikbaar te maken en te houden. 

Bestuurlijk en ambtelijk is ingezet op betere en vooral relevantere verbindingen met en tussen kernen. Aan de hand van de Regionale Mobiliteitsstrategie Zeeland zetten we in op een betere ontsluiting van de kernen en de toegang tot voorzieningen. Vanuit het principe "vraag gestuurd" in plaats van "aanbodgericht".  De afsluitingen van de Haringvlietbrug en de Heinenoordtunnel voor renovatie en onderhoud maken duidelijk hoe belangrijk de aansluiting met de Randstad is. Voor de kwaliteit van die verbinding maar ook die van de Midden-Zeeland route inclusief de Zeelandbrug blijven we ons inzetten. Dit geldt voor de infrastructuur maar ook voor de kwaliteit van het openbaar vervoer. 

Via het opstellen en uitvoeren van dorpsvisies en masterplannen met grote betrokkenheid van de lokale bevolking in de betreffende kern krijgen inwoners meer waardering voor de directe eigen leefomgeving. Dit levert sociale effecten op als het oprichten van hulpkringen en lokale initiatieven waarbij omzien naar elkaar centraal staat. In het coalitieakkoord wordt daarom expliciet het ondersteunen van lokale initiatieven, die een sociaal of ander algemeen belang nastreven ten behoeve van het behoud van leefbaarheid, benoemd.

Tot slot blijven we ook in 2024 en volgende jaren inzetten op samenwerking met P10 en VNG, provincie Zeeland en andere Zeeuwse gemeenten. We werken samen om van elkaar te leren en om de problematiek van plattelandsgemeenten te agenderen bij het Rijk. De landelijke samenwerking levert voordelen op zoals het aansluiten bij de Greendeal Autodelen, het landelijk programma Ondernemersdienstverlening en het agenderen van plattelandsvraagstukken bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit is in lijn met de uitkomst van het plattelandsonderzoek P10. Hieruit blijkt dat het bevorderen van de leefbaarheid in de kernen en de onderlinge verbondenheid van de lokale samenleving in kernen een belangrijk antwoord is op het omgaan met demografische ontwikkelingen.  Aanvullend gaat de verdere uitwerking van de Kabinetsreactie "Elke regio telt" hier handvatten voor bieden met meer maatwerk voor de regio. 

In de paragraaf sociaal domein beschrijven we in onderlinge samenhang de belangrijkste ontwikkelingen in het brede sociaal domein en geven we een totaalbeeld van de uitgaven. De transformatie die we willen realiseren is omvangrijk en vraagt om een lange adem om de gewenste effecten te bereiken. Ook is de opgave complex, omdat we alleen in samenwerking met veel en verschillende partijen de doelstellingen kunnen bereiken. Dit alles gaat gepaard met beperkte budgetten en een groeiende doelgroep kwetsbare inwoners, vooral onder ouderen. Ons doel blijft: de inwoners krijgen de ondersteuning die ze nodig hebben, er is veel aandacht voor preventie en vroegsignalering en de financiën zijn beheersbaar. 

In sub-programma 1.4 en programma 2 van deze begroting vindt u een gedetailleerde uitwerking van de geplande activiteiten en uitgaven.

De definitie van het sociaal domein die wij hanteren is breder dan de drie decentralisaties Wmo, Jeugdzorg en Participatiewet. Wij verstaan onder het sociaal domein ook de taken op het gebied van volksgezondheid, onderwijs, armoedebestrijding en minimabeleid, schuldhulpverlening, inburgering, welzijn (waaronder sport en cultuur) en preventie. 

Zeeuwse samenwerking in het sociaal domein
Als 13 Zeeuwse gemeenten werken we op veel terreinen samen. In 2023 heeft met name de governance voor de inkoop van Jeugdhulp, Beschermd Wonen, en Maatschappelijke en Vrouwenopvang centraal gestaan. Keuzes over de vorm en inrichting volgen definitief in 2024. De Zeeuwse samenwerking in het sociaal domein dient ook verder invulling te krijgen met het uitvoeren van de regiovisie voor Jeugdhulp in het kader van de Hervormingsagenda en de samenwerking voor het uitvoeren van het landelijke Integraal Zorgakkoord in Zeeland.

Arbeidsmarkt
De afgelopen jaren hebben diverse grote Zeeuwse zorginstellingen moeilijkheden gekend in hun voortbestaan. Het zijn organisaties die voor het zorgaanbod in Zeeland ‘too big to fail’ zijn en waar we als gemeenten de verantwoordelijkheid voor voelen en nemen om het voortbestaan veilig te stellen. De decentralisaties met nieuwe contractafspraken, de gevraagde transformatie, het hoge personeelsverloop en de moeilijkheid om aan nieuw personeel te komen, zorgen bij een aantal grote zorgorganisaties voor een grote opgave om een kwalitatief goed en qua omvang voldoende zorgaanbod aan te blijven bieden. Het Rijk heeft dit ook geconstateerd en onderneemt momenteel stappen om met name binnen de specialistische jeugdzorg toe te werken naar meer centralisatie via verplichte regionale samenwerking.

De krappe arbeidsmarkt in de zorgsector werkt door in heel Zeeland. Het is lastig om deskundig personeel naar Zeeland te halen en jongeren te binden. In de zorg ontstaan hierdoor personeelstekorten en wachtlijsten, maar ook de opvolging van huisartsen is een groot vraagstuk. Om de zorg in Zeeland toegankelijk te houden en daarmee de leefbaarheid voor Zeeuwen te borgen, heeft een groot aantal partijen de krachten gebundeld in de Zeeuwse Zorg Coalitie. Het samenwerkingsverband wil een oplossing vinden voor de gevolgen van de vergrijzing en ontgroening, met problemen als personeelstekorten, een toename van het aantal kwetsbare ouderen en lange aanrijtijden voor acute zorg. Inmiddels zijn ook provincie en gemeenten aangesloten bij de initiatiefnemers. Wij hebben ons aangesloten bij deze coalitie om samen aan oplossingen te kunnen werken.

Wmo
Lokaal blijven we uitvoering geven aan het actieplan ‘Grip op de kosten Wmo’. Belangrijke pijlers hierbij zijn onze lokale inzet, regionale samenwerking op het gebied van data en communicatie, maar ook het uitwisselen van lokale innovaties of effectieve maatregelen. Zo blijven wij werken met doelgericht beschikken, investeren we in de pilot zelfregiecentrum Ammekare, een laagdrempelige inloop voor mensen met een psychosociale kwetsbaarheid en is er een pilot hulp bij het huishouden als algemene voorziening (dus zonder beschikkingen). In deze laatste pilot biedt zorgaanbieder Eilandzorg geclusterde hulp bij het huishouden aan in haar wooncomplexen. De ervaringen hiervan nemen we mee in het aanbestedingsproces van Wmo maatwerkvoorzieningen in 2024.

Als gevolg van langer zelfstandig wonen wordt de behoefte aan andere woonvormen groter, temeer omdat de demografische ontwikkeling laat zien dat in onze gemeente relatief veel ouderen wonen. De afbouw van intramurale plaatsen gaat sneller dan de ontwikkeling van nieuwe woonvormen. Om sturing te kunnen geven aan de ontwikkeling van woonvormen waar onze inwoners behoefte aan hebben geven we ook in 2024 uitvoering aan de beleidsvisie Zorglandschap.

Een spannende landelijke ontwikkeling is de toekomst van de ouderenzorg. Hoe hier mee om te gaan en keuzes die te maken zijn, is recent vastgelegd in een interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) Ouderenzorg ‘Niets doen is geen optie’. Een IBO is in het verleden met regelmaat een instrument gebleken voor keuzes die een nieuw kabinet moest maken. De aankomende verkiezingsprogramma’s en coalitievorming putten vermoedelijk uit dit IBO. Als gemeente en als gemeenten gezamenlijk via de VNG moeten we ons hierop voorbereiden en kritisch blijven. Zeker wanneer het gaat om nieuwe taken met financiële risico’s die nog onvoldoende onderbouwd zijn zoals een eventuele decentralisatie van de Wet langdurige zorg. De VNG behartigt onze belangen hierin stevig en het CPB heeft aangegeven dat een efficiencykorting degelijk onderbouwd hoort te zijn.

Beschermd Wonen
Mensen die niet goed zelfstandig kunnen leven, hebben vaak verschillende problemen tegelijk, zoals psychische problemen, schulden, een verslaving of licht verstandelijke handicap. Een deel van deze mensen woont in een huis waar dag en nacht hulpverleners zijn, die hen helpen op allerlei gebied. We noemen dit Beschermd Wonen. Zeeland heeft een aantal Beschermd Wonen voorzieningen. De doordecentralisatie van beschermd wonen is dit voorjaar opnieuw een jaar vooruitgeschoven, naar 2025. Onduidelijk is nu nog in hoeverre de recente val van het Kabinet gevolgen zal hebben voor het behandelingstraject voor de wetswijziging in de Wmo in verband met invoering van het woonplaatsbeginsel, en voor de doordecentralisatie als geheel. Vooralsnog gaan wij uit van continuering van staand beleid. De huidige financieringsconstructie via centrumgemeente Vlissingen vinden de Zeeuwse gemeenten niet langer wenselijk. Per 1 januari 2024 is daarom het financieel partnerschap tussen de Zeeuwse gemeenten ingericht. Naast beschermd wonen, worden hierbij ook onze taken op het gebied van vrouwenopvang en maatschappelijke opvang betrokken. Per 1 januari 2025 willen we de governance voor de inkoop van deze voorzieningen plus de jeugdhulp Zeeland ingericht hebben. Keuzes en besluitvorming hierover volgen in 2024.

Lokaal blijven we werken aan (woon)voorzieningen om mensen met een psychische kwetsbaarheid zoveel mogelijk in de wijken te ondersteunen. Hiervoor werken we samen met woningcorporaties, andere gemeenten, ketenpartners en zorgverzekeraars. Zo nemen we deel aan het landelijke project ‘Weer Thuis’ en ondersteunen we voorliggende voorzieningen als Ammekare.

Jeugdzorg 
Vanaf de decentralisatie zien we een toenemend beroep op jeugdhulp. Dit vergroot de druk op de beschikbaarheid van professionals en gaat gepaard met stijgende kosten. Het Rijk heeft aanvullende middelen verstrekt aan de gemeenten met daarbij afspraken over maatregelen om kosten te besparen, de kwaliteit van jeugdhulp te verbeteren en passende hulp voor de meeste kwetsbaren te garanderen. Dit is vastgelegd in de Hervormingsagenda 2023 – 2028. De Hervormingsagenda pleit voor een samenhangende aanpak vanuit verschillende domeinen op het gebied van bestaanszekerheid, wonen, onderwijs en veiligheid om jeugdigen een goede start in het leven te geven en het jeugdhulpstelsel tegelijkertijd houdbaar te maken voor de toekomst.
In Zeeland moeten we regionaal en lokaal met deze agenda aan de slag. De omgeving moet jeugdigen en hun ouders de omstandigheden bieden waarin ze tegenslagen kunnen overwinnen. Door de inzet van preventieve interventies, versterken van het voorveld en door beheersing van de brede toegang tot hulp, kunnen gemeenten de druk op de jeugdhulp beperken. Dit zijn lokale interventies. Bij het vaststellen van de Regiovisie Jeugd Zeeland in november 2023 hebben we afgesproken dat alle  Zeeuwse gemeenten de lokale structuren op basis van de hieronder beschreven ontwikkeldoelen voor 2023 – 2028 verder ontwikkelen: 

1.    Een sterke basis
2.    Sterke lokale teams
3.    Integraal en dekkend aanbod, efficiënt georganiseerd
4.    Onderwijs en jeugdhulp verbonden
5.    Samen leren en doen wat werkt

Met een aantal interventies zijn we al gestart. Deze interventies zijn onder andere Opgroeien in een Kansrijke Omgeving, Kansrijke Start, Bloei! SDVitaal. Het zijn allen interventies waarbij we samen met de bewoners en professionals werken aan het verstevigen van de omgeving. Ons Loket Samenleving en Zorg werkt daarom ook steeds meer samen met o.a. de huisartsen en scholen. Zo worden zorgvragen vroegtijdig gesignaleerd en vind er een goede verwijzing plaats naar een voorliggende voorziening of jeugdzorg. We optimaliseren het gebruik van onze voorliggende voorzieningen, zodat er minder maatwerktrajecten nodig zijn.

Participatiewet 
De afgelopen periode is landelijk veel te doen geweest over de hardheden binnen de Participatiewet (‘boodschappenaffaire’). Met het wetsvoorstel ‘Participatiewet in balans’ wil het Rijk meer uitgaan van vertrouwen in burgers. Eenvoudigere wetgeving, mogelijkheden voor maatwerk in de uitvoering en passende maatregelen bij overtreding staan hierin centraal. Onduidelijk is of en in welke mate de val van het kabinet invloed gaat hebben op dit wetsvoorstel. Bij aanname door de Staten Generaal treedt de nieuwe wet naar verwachting per 1 januari 2025 in werking. Voor de invulling zijn verschillende acties nodig. We verwachten dat dit veel werk van ons zal vragen in de voorbereiding, implementatie en uitbreiding van gemeentelijke taken.

De krapte op de arbeidsmarkt blijft onverminderd hoog. Het aandeel van mensen die meerdere jaren bijstandsafhankelijk zijn neemt gestaag toe. Inwoners met een kortere afstand tot de arbeidsmarkt zijn veelal bemiddeld naar regulier werk. De instroom in de uitkering is relatief laag. Voor de groep van jarenlange bijstandsontvangers geldt dat naast werkloosheid er veelal ook andere maatschappelijke problemen zijn. Het uitgangspunt, ook voor deze groep, blijft dat werk of een zinvolle dagbesteding bijdraagt aan het algemeen welbevinden en een inclusieve samenleving. Met de inzet van gerichte instrumenten en ontwikkeling ondersteunen we onze inwoners richting (zo regulier mogelijk) werk. We zetten in op (door)ontwikkeling van leerwerktrajecten in samenwerking met werkgevers, zoals het project Zorg en aandacht (in samenwerking met Allévo) en The Launch bij YourSurprise (in samenwerking met Gors).

Gezondheid en sport – Schouwen-Duiveland Vitaal
Preventie op het gebied van gezondheid heeft de afgelopen jaren een grotere rol gekregen in landelijke regelingen als Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), het Integraal zorgakkoord (IZA) en het Wonen met Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). In 2024 voeren we ons lokale plan voor GALA voornamelijk uit binnen ons uitvoeringsprogramma Schouwen-Duiveland Vitaal. Het merendeel van de middelen die we voor GALA ontvangen zijn middelen die we nu ook al inzetten binnen Schouwen-Duiveland Vitaal, zoals de buurtsportcoaches. Voor IZA werken we samen in Zeeland en verkennen de kansen die IZA biedt voor de versterking van zorg en ondersteuning voor onze inwoners. Hiervoor is een Zeeuwse programmacoördinator gezondheid aangesteld. In het IZA worden op regioniveau afspraken gemaakt over acties en plannen die tot doel hebben de zorg in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Het Rijk kent op basis van deze afspraken per regio extra middelen toe op voorwaarde dat de samenwerkende partijen in de regio (zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars, patiënten en inwoners) voor de concrete invulling een regionaal plan indienen. Waar mogelijk verbinden we de kansen en middelen vanuit IZA aan onze lokale gezondheids- en welzijnsplannen, voornamelijk Schouwen-Duiveland Vitaal.

Ons beleid op het gebied van sport en gezondheid stellen we in 2024 vast, mogelijk in een breed sociaal domeinplan waarbij aandacht is voor de samenhang en integratie met andere projecten als BLOEI! en Opgroeien in een Kansrijke Omgeving. Ook gebruiken we hiervoor het plan van aanpak GALA als input net als het Regionaal Kader Gezondheid 2022-2025.

Onderwijs 
We investeren in de ontwikkeling van jeugdigen in samenwerking met het onderwijs en de kinderopvang. De samenwerking met onze partners is vastgelegd in het Onderwijsakkoord, dat we in 2024 herzien.  Door in huisvesting te investeren, versterken we de kwaliteit van onderwijs en opvang en ondersteunen we onze partners in de uitvoering van hun taken. In deze ontwikkeling houden wij oog voor de verbinding met de jeugdzorg. We faciliteren de ondersteuningsteams en zorgen voor een goede verbinding met bestaande overlegvormen als het Jeugd Preventieoverleg en onze toegang. Leerlingvervoer zorgt dat ieder kind toegang heeft tot passend onderwijs.

Voor kinderen die onderwijsachterstanden hebben of oplopen voeren we het onderwijsachterstandenbeleid uit. Belangrijke partners hierbij zijn de bibliotheek, primair onderwijs en kinderopvang. We monitoren de toeleiding en effecten hiervan. We bouwen verder aan BLOEI!, het naschoolse activiteitenprogramma van Schouwen-Duiveland. Het doel hiervan is om talenten (opnieuw) tot bloei te brengen en kansengelijkheid bevorderen.  We stimuleren scholen die via bewegingsonderwijs of gezond eten de fysieke en mentale gezondheid van jeugdigen bevorderen. Met scholen is nauw contact om snel te schakelen bij maatschappelijke ontwikkelingen.

Kunst, Cultuur en Erfgoed 
In 2024 stellen we een nieuwe beleidsvisie kunst- en cultuur op. Dit doen we in een intensief en participatief traject met het culturele veld en andere belanghebbenden, waarbij we ook gebruik maken van externe expertise. Cultuur verbindt mensen en geeft ruimte voor talentontwikkeling. De komende periode investeren we in kunst en cultuur, dit vullen we vanaf 2024 verder in met een cultuurcoach. Uiteraard afhankelijk van de integrale afweging van uw raad bij de begrotingsbehandeling. We brengen deze inzet onder in het lokale plan voor de Specifieke Uitkering voor het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Op deze manier willen we de stichtingen en verenigingen op Schouwen-Duiveland stimuleren tot een kwaliteitsslag en vergroting van het aanbod. We sluiten aan op programma’s als BLOEI! en Schouwen-Duiveland Vitaal om kunst en cultuur daarin stevig te verankeren. Een andere belangrijke ontwikkeling is de realisatie van een nieuw cultuurpodium. Samen met Stichting Brogum gaan we in 2024 aan de slag met de realisatie hiervan. 

We koesteren (im)materieel erfgoed en houden het in stand. Het geeft onze inwoners een gevoel van identiteit en continuïteit. Ons erfgoed is interessant als onderdeel van ons toeristisch product, maar het behoud van het erfgoed heeft prioriteit. We ondersteunen de musea die het immaterieel erfgoed vastleggen, behouden en voor een breed publiek toegankelijk maken. Voor het materieel en immaterieel erfgoed werken we samen met het Erfgoedplatform Schouwen-Duiveland en zetten we de komende periode in op de uitwerking van hun adviezen. We verwerken deze adviezen in samenspraak met het platform in het nieuwe erfgoedbeleid dat vanaf 2024 in gaat. Het plan voor de Dikke Toren wordt samen met Centree in 2024 verder uitgewerkt zodat de toren een duurzame herbestemming krijgt.

Opvang van vluchtelingen en inburgering
Door de hoge instroom van vluchtelingen ligt er in 2024 een opgave om voor voldoende duurzame oplossingen te zorgen op het gebied van opvang en huisvesting. Het COA heeft onvoldoende locaties om al deze vluchtelingen op te vangen. Veiligheidsregio's hebben de taak gekregen om het COA te ontlasten. De Zeeuwse gemeenten vormen samen één veiligheidsregio, zij hebben hun gezamenlijk taakstelling rondom asielzoekers en statushouders verdeeld en vastgelegd in de ‘Zeeuwse afspraken opgave asielketen'. We leveren hieraan een bijdrage door het huisvesten van 16 minderjarige statushouders in een woongroep, begeleid door Alleen Samen Zorg aangestuurd door voogdijinstelling NIDOS. Daarnaast werken we aan de realisatie van een noodopvang-locatie voor asielzoekers voor een periode van 5 jaar voor 150-250 personen. 
 
Als gemeente hebben we een taakstelling voor het aantal statushouders dat wij moeten huisvesten. De hoge instroom van vluchtelingen en krapte op de woningmarkt maken het een uitdaging om aan deze taaktelling te voldoen. Met alle inburgeraars die zich huisvesten in de gemeente maken we een persoonlijk inburgeringsplan, zodat zij zo goed mogelijk integreren en hun kwaliteiten kunnen ontwikkelen en inzetten in de Nederlandse samenleving.

Voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen zet de gemeente de opvang voort zo lang als nodig is. Gezien het feit dat een flink deel van de Oekraïense vluchtelingen zich blijvend wil vestigen, schalen we de ontwikkeling van  modulaire sociale huurwoningen op, om ook aan deze vraag naar woonruimte te voldoen. 

Schuldhulpverlening en minimabeleid
We blijven inzetten op vroegsignalering, schuldhulpverlening en het ondersteunen van minima. We voeren hiervoor het beleidskader schuldhulpverlening uit. Met dit beleidsplan beogen we een integrale aanpak, zodat naast schuldenaanpak ook aandacht is voor armoedebestrijding. Begin 2023 is de samenwerking met in het bijzonder SMWO en de lokale schuldhulpverlening door PLANgroep verder verstevigd. Medio 2023 is de implementatie van vroegsignalering van schulden geëvalueerd. Geconcludeerd werd dat de vooraf gestelde doelen zijn behaald en vroegsignalering succesvol binnen deze gemeente is geïmplementeerd. In 2024 gaan we aan de slag met de overige aanbevelingen die uit de evaluatie naar voren kwamen, waaronder procesgericht werken. Daarnaast wordt in 2024 ook nagedacht over hoe nazorg wordt geborgd en welke rollen daarin zijn weggelegd voor de overige ketenpartners (waaronder bijvoorbeeld de Voedselbank, Bibliotheek en Ruilwinkel).

Voor minima zijn er al veel verschillende regelingen, zowel lokaal als vanuit het Rijk. Voor de groep die vanwege hun inkomen niet in aanmerking komen voor minimaregelingen geldt dit niet. We denken hierbij specifiek aan gezinnen met jonge kinderen, jongeren en ouderen (65+). Met het project ‘Koopkracht’ willen we ons inzetten juist voor die groep die voorheen goed kon rondkomen maar door de stijgende prijzen in de problemen komt. 

 De dynamiek in het sociaal domein blijft onveranderd hoog: er komt nog steeds nieuwe wet- en regelgeving naar gemeenten toe en de onderlinge relatie is groot. Om het geheel te overzien en aan te sturen is regie vanuit de gemeente hard nodig. We kunnen het niet alleen. Een goede samenwerking met onze partners en met de overige (Zeeuwse) gemeenten is noodzakelijk om onze doelen te behalen, kennis te delen en realistische afspraken te maken. Met dit alles in het achterhoofd, richten we ons op de volgende hoofdlijnen:

1. Een (nog) betere kwaliteit van zorg en ondersteuning
a. We ontwikkelen de lokale toegang door met partners en inwoners. We richten ons hierbij op het verbreden van de toegang in verbondenheid met het welzijnsnetwerk op Schouwen-Duiveland.
b. We blijven investeren in de kwaliteit van de toegang op basis van de bedrijfsvoering en noodzakelijke hervorming zoals via de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein. 
c. We investeren in regionale samenwerking op het gebied van gezamenlijke inkoop en streven naar gerichte samenwerking op het gebied van beleid en uitvoering. In 2024 staat de governance van de inkoop voor Jeugd en Beschermd Wonen centraal, inclusief het daadwerkelijk inkopen van de benodigde zorg. De inhoudelijke samenwerking krijgt vorm binnen de Zeeuwse Samenwerking in het Sociaal Domein.

2. Integraal samenwerken
a. Werken vanuit een gezamenlijke beleidsagenda breed sociaal domein, opgesteld met en door partners en gericht op het versterken van samenwerking op Schouwen-Duiveland en binnen Zeeuwse samenwerkingsverbanden. We stellen dit plan parallel op aan het actualiseren van de gemeentelijke strategische visie ‘Tij van de Toekomst’.
b. Versterken van de samenwerking tussen beleid en uitvoering, onze partners en inwoners.
c. De klantvraag staat centraal, niet het wettelijke regime van waaruit de vraag gesteld wordt.

3. Grip op financiën
Naast de inhoudelijke agenda blijft de focus de komende jaren liggen op het beheersen van de oplopende kosten binnen het sociaal domein. Voor de Wmo blijven we de maatregelen uitvoeren zoals opgenomen in het plan ‘Grip op de kosten Wmo’ met meer aandacht voor communicatie, uitwisseling tussen gemeenten en met andere gemeenten gezamenlijke data-analyse. We werken hierbij samen met gemeenten in de Oosterscheldregio. Het actieplan Jeugd staat voor een update in 2024 zodat we de opgaven vanuit de Hervormingsagenda Jeugd kunnen inpassen. Vanuit de Participatiewet blijven we inzetten op het verhogen van de uitstroom en doen dat door het inzetten van het beschikbaar instrumentarium, de ontwikkeling van leerwerktrajecten in samenwerking met de Zuidhoek en werkgevers. Op al deze drie de taken willen we in 2024 blijven inzetten op het beïnvloeden van de vraag naar specialistische hulp door een breder aanbod van alternatieve basisvoorzieningen te ontwikkelen.

Een manier om de oplopende kosten in het sociale domein tegen te gaan is het voorkomen en tegengaan van onrechtmatigheid en zorgfraude. We zijn hiervoor aangesloten bij het Informatieknooppunt zorgfraude. Vanaf 2024 starten we met het uitvoering geven aan het Zeeuwse beleidsplan zorgfraude, inclusief het aanstellen van toezichthouders. 

4. Monitoren en analyseren
Informatie gestuurd werken blijft een belangrijk speerpunt voor de komende jaren, zodat we inhoudelijk en financieel goed geïnformeerd zijn en daardoor beter kunnen sturen. We hebben een monitor sociaal domein ontwikkeld, waarin verschillende indicatoren zijn opgenomen, die ons bedrijfsvoeringsinformatie geven over en laten zien hoe we er financieel voorstaan. In 2024 ontwikkelen we de monitor sociaal domein door, zodat we meer zicht krijgen in de mate waarin we toewerken naar de gewenste inhoudelijke resultaten. We doen dit stapsgewijs. De kwaliteit van de monitor is sterk afhankelijk van de toegankelijkheid, beschikbaarheid en juistheid van gegevens. We steken veel energie in het op orde (laten) brengen van de kwaliteit van de gegevens en de uitwisseling, zowel binnen de eigen organisatie als de samenwerkingsverbanden IJZ en SWVO. 

Verdeling financiën binnen het ‘brede sociaal domein’

Totaal aandeel lasten brede sociaal domein in totale uitgaven gemeentelijke begroting 2023: € 139.000.000 = 36,1% (2022: 38,2%). Zie voor een verdere uitsplitsing de infographic aan het einde van deze paragraaf.

De raad heeft via amendementen bij de programmabegrotingen 2018-2021, 2019-2022 en 2021-2024 in totaal € 35 miljoen voor de periode 2019-2028 aan investeringsruimte en daarbij behorende structurele budgetten voor de kapitaallasten beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de masterplannen en stads- en dorpsvisies. Jaarlijks bij de programmabegroting wordt de besteding en planning van deze middelen geactualiseerd. In deze paragraaf geven wij per kern inzicht op de lopende projecten en een toelichting op deze actualisatie. In het schema hierna vindt u het financieel geactualiseerde overzicht.

Voor de uitvoering van stads- en dorpsvisies hanteren we een uniforme, standaard aanpak:

• De uitvoering van stads- en dorpsvisies wordt aangestuurd door een stuurgroep. De stuurgroep is opdrachtgever voor projecten en besluit over de advisering aan raad en college;
• Projectgroep. De projectgroep is opdrachtnemer van de opdrachten vanuit de stuurgroep en heeft de dagelijkse leiding over projecten. In de projectgroep neemt in ieder geval een vertegenwoordiging van de stads- of dorpsraad en de ondernemersvereniging deel;
• In een enkel geval is er in een kern een specifieke werkgroep actief, die adviezen geeft aan de projectgroep voor het betreffende project.