Financieel perspectief

In de raadsvergadering van 17 april 2025 stelde de raad de actuele budgettaire ruimte vast. Dit is het  startpunt van de prognose van de budgettaire ruimte in de Kadernota 2026-2029.  De huidige budgettaire ruimte 2026-2029 betreft:

Op 18 april 2025 publiceerde de Tweede Kamer de Voorjaarsnota 2025. In de Voorjaarsnota geeft het Rijk een vooruitblik op de Rijksbegroting voor de komende jaren. De afgelopen maanden voerden het Rijk en medeoverheden intensieve gesprekken om invulling te geven aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid. Jeugdzorg en de financiële situatie van gemeenten waren daarbij nadrukkelijk onderwerp van gesprek. Het kabinet zet in op goede en beheersbare jeugdzorg en een gezonde financiële positie voor gemeenten. 

Jaarlijks stelt uw raad via de Kadernota vast met welke indexerings- en rentepercentages de budgetten in de begroting stijgen en met welk indexeringspercentage de tarieven voor de belastingen worden verhoogd. De basis voor deze percentages halen wij uit het Centraal Economisch Plan (CEP) dat het Centraal Planbureau ieder jaar in maart publiceert. Ook het Rijk maakt gebruik van deze percentages bij het vaststellen van de loon- en prijsbijstelling van de algemene uitkering.

Wij stellen het volgende voor:

1. In de Programmabegroting 2026-2029 rekening te houden met het door het CPB geraamde prijsontwikkeling in maart 2025 voor het jaar 2026 van 2,1%;
2. In de  Programmabegroting 2026-2029 rekening te houden met het door het CPB geraamde loonontwikkeling in maart 2025 voor het jaar 2026 van 2%;
3. Voor de raming van de jaren 2027-2029 de loon- en prijsontwikkelingen vanuit het CEP van maart 2025 aan te houden.

Bij het aanbieden van de Programmabegroting 2026-2029 eind september 2025 informeren we de raad over de effecten van deze indexeringen in relatie tot de compensatie daarvan via de meicirculaire 2025.

In de algemene bestuursvergadering van december 2024 heeft de Vereniging van Zeeuwse Gemeenten (VZG) de richtlijn voor de begroting 2026 voor de gemeenschappelijke regelingen vastgesteld. De strikte richtlijn gaat uit van een toegestane inflatiecorrectie in de GR-begroting 2026 van -2,2 %.

De rentepercentages worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de inflatie, het monetair beleid van de centrale banken en de algemene economische situatie.

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft het monetair beleid in de afgelopen tijd bijgesteld en door de daling van de inflatie zijn de de kapitaalmarktrentes gedaald. We verwachten dat de kapitaalmarktrentes in 2026 niet verder zullen dalen. Hierbij is geen rekening gehouden met de beleidsmatige ontwikkelingen die thans vanuit de Verenigde Staten op de wereldeconomie van invloed zijn.

Binnen de Rijksschatkist houden wij de overtollige middelen aan ter financiering van toekomstige uitgaven. Extra financiering in de vorm van het aantrekken van leningen behoeft in het komende begrotingsjaar niet plaats te vinden. De extra rentebaten voegen wij toe. De renteopbrengsten evalueren wij via de Bestuursrapportages.

De voor onze gemeente relevante rentepercentages vindt u terug in bijlage A. In deze bijlage zijn ook de rentepercentages opgenomen van de geldleningen die verstrekt zijn op grond van de Verordening Stimuleringslening voor Bedrijven en Verenigingen Schouwen-Duiveland 2023, de Verordening Lening Duurzaam en Langer Thuis gemeente Schouwen-Duiveland 2023 en de Verordening Starterslening gemeente Schouwen-Duiveland 2022.

Door de uitbreidingsinvesteringen in de Kadernota inzichtelijk te maken krijgen wij, als ook uw raad, al in een vroeg stadium inzichtelijk wat er nodig is om aan onze wettelijke taken te blijven voldoen en om onze ambities vanuit het coalitieakkoord, raadsakkoord, moties en amendementen waar te kunnen blijven maken. De financiële gevolgen van deze uitbreidingsinvesteringen geven ons ook inzicht in hoe deze zich verhouden tot de prognose van de budgettaire ruimte 2026-2029. De integrale afweging van deze uitbreidingsinvesteringen vindt plaats bij de Programmabegroting 2026-2029, omdat pas dan de definitieve budgettaire ruimte bekend is. 

Het budgettaire beslag van alle uitbreidingsinvesteringen laat zien dat geprognosticeerde budgettaire ruimte fors wordt overschreden. Daartoe hebben wij voor de Kadernota, in aanloop naar de programmabegroting 2026-2029, een afwegingskader toegepast, die bijdraagt aan het maken van keuzes. Dit afwegingskader onderscheidt de uitbreidingsinvesteringen in:

1. Onontkoombaar (wettelijk, medebewind);
2. Belangrijk en al gestart urgent* (in lijn met coalitieakkoord, strategische visie, amendement, verregaande overeenstemming met derden);
3. Belangrijk en al gestart (in lijn met coalitieakkoord, strategische visie, amendement, verregaande overeenstemming met derden);
4. Belangrijk en nog niet gestart;
5. Wenselijk (niet genoemd in het coalitieakkoord, niet in lijn van reeds vastgesteld beleid, dan wel kan in de fasering ook later).

* Ingrijpende consequenties nodig indien verplichting (juridisch, technisch of financieel) wordt teruggedraaid.
 
Onderstaande tabellen geven inzicht in de budgettaire lasten van alle uitbreidingsinvesteringen. De hiervoor reeds aanwezige dekkingsmiddelen, zijn in het budgettaire beslag verwerkt.  Hierbij ziet u tevens wat daarvan structureel is en wat incidenteel is.

Door het afzetten van het budgettaire beslag van de alle uitbreidingsinvesteringen tegen de prognose van de budgettaire ruimte, wordt zichtbaar dat  er in 2026 een financieel tekort ontstaan, dat  in 2029 oploopt naar € 5 miljoen: 

Bij de prognose van de budgettaire ruimte 2026-2029 nemen we in deze Kadernota daarom alleen de onontkoombare en urgente uitbreidingsinvesteringen op . Hiervoor nemen wij het Coalitieakkoord als leidraad en maken de lopende projecten en ambities eerst af. De overige uitbreidingsinvesteringen nemen we in overweging bij het opstellen van de Programmanbegroting 2026-2029.

Met het opnemen van de onontkoombare en urgente uitbreidingsinvesteringen geeft de prognose van de budgettaire ruimte het volgende beeld. Dit beeld laat zien dat het structurele tekort in 2029 oploopt naar € 4,2 miljoen.

Zoals wij in de inleiding al aangaven, vraagt de negatieve prognose van de budgettaire ruimte alleen al op basis van de onontkoombare en urgente ontwikkelingen in het bestaand beleid en in de  uitbreidingsinvesteringen dat we ons gezamenlijk  moeten inzetten op een realistische begroting en planning. Dat we als bestuur en organisatie inzichtelijk maken welke lopende investeringen, lopende activiteiten en welke budgetten echt nodig zijn, dan wel waar andere keuzes in gemaakt kunnen worden. Hiermee krijgt ook de Motie creëren balans tussen ambities en realisatiekracht haar uitwerking. Deze motie nam de raad aan bij de Programmabegroting 2025-2029 (motie M2), waarin de raad het college vraagt om in 2025 voortvarend aan de slag te gaan met het verkrijgen van inzicht in welke wettelijke en autonome taken wij uitvoeren en welke middelen hiervoor nodig zijn. Deze opgaven pakken wij in 2025 op, om met de uitkomsten hiervan in het 2° kwartaal van 2026 gezamenlijk met de nieuwe gemeenteraad een tweede stap te zetten in het vinden van ruimte voor nieuwe ambities.

Vooruitlopend op de gezamenlijke opgave om te komen tot een realistische begroting en planning zien wij voor dekkingsmogelijkheden. Dit zien wij  enerzijds in de stelpost algemene uitkering voor het onderzoek naar overige eigen middelen  (OEM) en anderzijds in de algemene reserve. 

Onderzoeksbureau CEBEON voert in opdracht van het Rijk onderzoek uit naar de overige eigen middelen (OEM) van gemeenten. Een mogelijke uitkomst van dit onderzoek kan zijn dat het Rijk besluit tot een verevening van de verschillende OEM-componenten in het gemeentefonds. Dat kan betekenen dat het Rijk onze uitkering vanuit het gemeentefonds verlaagt. De OZB is hierop uitgezonderd, maar de toeristen- en forensenbelasting liggen in dit onderzoek onder een vergrootglas. Met een opbrengst van € 10 miljoen aan toeristenbelasting is dit een groot risico binnen onze begroting. 

De conclusie van het onderzoek is dat volgens CEBEON voor de toeristen- en forensenbelasting goede mogelijkheden zijn om deze inkomsten op geschikte wijze in het gemeentefonds te verevenen. Maar dat dit nog wel verfijningen vraagt in onder andere de beschikbare gegevens. Het verevenen op grond van de toeristenbelasting heeft niet de voorkeur van de fondsbeheerders, er is namelijk slechts een beperkt aantal gemeenten dat echt substantiële inkomsten heeft uit de toeristenbelasting. Daarom zal in 2025 worden verkend of er alternatieve manieren zijn om de overige eigen middelen te verevenen. 

Dit betekent dus nog steeds een risico in onze begroting. Mocht dit risico zich voordoen, voorziet onze begroting daarvoor in een stelpost algemene uitkering van structureel € 850.000. Gezien het feit dat het onderzoek nog steeds loopt, stellen we voor deze stelpost vooralsnog intact te houden ter dekking van dit mogelijke risico. Gezien de doorlooptijd van het onderzoek verwachten wij dat een eventueel negatief effect op de algemene uitkering zich op zijn vroegst vanaf 2027 voordoet en kunnen wij de jaarschijf 2026 laten vrijvallen in de algemene reserve en deze daarmee in te zetten als incidenteel dekkingsmiddel.

Binnen de algemene reserve is voldoende ruimte om de incidentele uitbreidingsinvesteringen uit te dekken. Het saldo is aanzienlijk hoger dan vastgelegd in ons beleid (minimum € 4,0 miljoen) en ons weerstandsvermogen blijft ruim boven het vereiste van 1,5 keer het gekwantificeerde risicoprofiel. 

Dekking van de incidentele onontkoombare en urgente uitbreidingsinvesteringen met bovenstaande mogelijke incidentele dekkingsmiddelen geeft het volgende beeld:

Dekking van de structurele onontkoombare en urgente uitbreidingsinvesteringen laat de volgende prognose van de budgettaire ruimte  zien.

De prognose van de budgettaire ruimte  laat zien, dat we vanaf 2026 een negatief structureel begrotingssaldo hebben. Hierin is nog geen rekening gehouden met mogelijk financiële gevolgen van de ontwikkelingen opgenomen in de risicoparagraaf. 

Inzetten op de gezamenlijke opgave om te komen tot een realistische begroting en planning is de komende maanden dus belangrijk voor het duurzaam financieel in evenwicht brengen van de begroting. Als ook dat het belangrijk is dat we gezamenlijk hierin in het 2e kwartaal 2026 keuzes maken.

Als de effectuering van deze keuzes tijd vraagt in de financiële realisatie hiervan, waardoor we in de eerste jaren nog geen sluitende begroting hebben, zou de inzet van de ZEH dividendmiddelen een tijdelijke overbrugging kunnen zijn. In de begrotingscirculaire 2026 heeft onze toezichthouder de provincie Zeeland opgenomen dat dat tot een maximum van 75% van uw aandeel van € 100 miljoen
dividenduitkering als structureel dekkingsmiddel in de begroting worden opgenomen. De gemeente bezit 3,9% van de aandelen. Concreet komt dit voor onze gemeente neer op maximaal € 2,9 miljoen. Daartegenover staat een risico dat afgedekt dient te worden in de risicoparagraaf. Het is van belang dat de totale risico’s minimaal gedekt worden door het weerstandsvermogen. De dividenden van ZEH zijn eindig en lopen vooralsnog tot eind 2033. Indien de dividenden van ZEH structureel als dekkingsmiddel worden ingezet, vraagt de provincie om aan te geven hoe wij stapsgewijs de structurele inzet van het dividend richting 2033 naar 0 terugbrengen.

De inzet van het ZEH-dividend als dekkingsmiddel voor structurele tekorten brengt een financieel risico met zich mee. Het dividend is niet gegarandeerd en kan variëren afhankelijk van de financiële prestaties van ZEH en externe marktomstandigheden, zoals fluctuaties in energieprijzen, wijzigingen in overheidsbeleid en economische schommelingen.

Bovendien geeft het structureel dekken van onze begrotingstekorten met dividendmiddelen een verkeerd signaal af naar het Rijk. De VNG onderhandelde voor de Voorjaarsnota 2025 stevig met het Rijk over de ontstane tekorten bij gemeenten. Tekorten als gevolg van kortingen door het Rijk op aan gemeenten overgedragen taken. Het is belangrijk, ook Zeeuwsbreed, dat we door de tekorten in beeld te brengen de gevolgen van de korting van het Rijk, zowel financieel als inhoudelijk, zo scherp mogelijk blijven presenteren.