Financieel perspectief

Onderzoek overige eigen middelen: toeristen- en forensenbelasting  

Onderzoeksbureau Cebeon voert in opdracht van het Rijk onderzoek uit naar de overige eigen middelen (OEM) van gemeenten. Een mogelijke uitkomst van dit onderzoek kan zijn dat het Rijk besluit tot een verevening van de verschillende OEM-componenten in het gemeentefonds. Dat kan betekenen dat het Rijk onze uitkering vanuit het gemeentefonds verlaagt. De OZB is hierop uitgezonderd, maar de toeristen- en forensenbelasting liggen in dit onderzoek onder een vergrootglas. Met een opbrengst van € 10 miljoen aan toeristenbelasting is dit een groot risico binnen onze begroting. Anticiperend hierop maken wij de komende periode inzichtelijk welke kosten wij als recreatieve gemeente maken, en hoe deze zich verhouden tot de opbrengsten die wij vanuit de toeristen- en forensenbelasting genereren. 

VNG Begrotingsadvies

In haar ledenbrief van 1 maart 2024 (bijlage A bij raadsvoorstel Kadernota) geeft de VNG een begrotingsadvies voor de programmabegroting 2025-2028.  Het begrotingsadvies bestaat uit 2 delen: het eerste deel geeft de VNG via de ledenbrief van 1 maart 2024 en het tweede deel volgt op na de meicirculaire 2024. 

Het advies betreft in het kort:

• Bereid ombuigingen voor waartoe in uw gemeente besloten wordt indien de korting van € 3 miljard vanaf 2026 niet wordt teruggedraaid of verzacht. Breng deze zo goed mogelijk in kaart, maar zet ze nog niet in gang;
• Presenteer deze gevolgen financieel én inhoudelijk zo scherp mogelijk;
• Betrek daarbij het advies van de Taskforce Taken en Middelen, die aangeven vooral te focussen op taken in medebewind. We realiseren ons dat dit voor elke gemeente een eigen afweging vraagt, die tot andere keuzes kan leiden;
• Beschrijf in ieder geval de 5 meest significante ombuigingsmaatregelen, hun consequenties en het taakveld dat daarmee geraakt wordt.

Zoals hiervoor beschreven, besloot het demissionair kabinet inmiddels bij het vaststellen van de Voorjaarsnota 2024 de korting van € 3 miljoen te verminderen met het schrappen van de opschalingskorting van € 675 miljoen. Desalniettemin blijven er zorgen rondom de gemeentefinanciën. In de Programmabegroting 2025-2028 werken wij dit advies verder uit. 

Prognose effect Voorjaarsnota 2024:

Toelichting mutaties:

Nieuwe financieringssystematiek op basis van prijs bruto binnenlands product (pbbp)

In de Voorjaarsnota 2024 is de nieuwe financieringssystematiek vervroegd van 2027 naar 2024. Dit betekent dat de aanpassing van het Rijk van het gemeentefonds gebeurt op basis van de ontwikkeling van het pbbp. In de oude systematiek gebeurde de aanpassing op basis van ‘trap op trap af’ met de rijksuitgaven (bij stijging van de rijksuitgaven steeg ook het gemeentefonds en andersom). Over de periode 2024-2029 compenseert het Rijk het effect van het vervroegen van de gewijzigde financieringssystematiek. Voor 2024 gebeurt dit volledig en voor 2025 voor 50%. Voor de jaren 2026 tot en met 2029 vindt compensatie weer volledig plaats. Vanaf het jaar 2030 vervalt € 171.000 aan compensatie, waarmee de budgettaire ruimte vanaf 2030 dit bedrag structureel lager uitvalt. 

De egalisatiereserve algemene uitkering wordt ingezet om mutaties vanuit gemeentefondscirculaires op te vangen. Deze reserve heeft op dit moment de maximale omvang van € 2 miljoen. Het is gerechtvaardigd om een deel hiervan in te zetten voor de uitname van 50% uit het gemeentefonds die het Rijk in 2025 doet. Om deze reserve niet volledig aan te spreken, stellen we voor deze uitname van € 1,3 miljoen voor 50% hieruit te dekken. Dit voorstel betrekken wij bij het raadsvoorstel over de meicirculaire 2024.

Actualisatie loon- en prijsontwikkeling 2023 (LPO)

In de Voorjaarsnota 2024 is de LPO eerst geactualiseerd voor de macro-economische cijfers van het Centraal Economisch Plan (CEP) 2024. Dit is een actualisatie van de LPO van 2023, die opgenomen was in de septembercirculaire 2023. Daarmee is de plus uit de septembercirculaire voor de LPO teruggedraaid. Wij voegden deze plus voor de LPO via het raadsvoorstel over de septembercirculaire 2023 toe aan de stelpost Jeugd. Dit om onvoorziene tegenvallers op het gebied van uitgaven jeugdhulp én uitgaven als gevolg van investeringen opgenomen in de Hervormingsagenda op te kunnen vangen. Nu deze plus op de LPO wordt teruggedraaid, stellen we voor om ook de toevoeging aan de stelpost Jeugd terug te draaien. Hiermee volgen wij ook de oproep van de VNG om in onze begroting zichtbaar te maken wat onze tekorten zijn op de jeugdbegroting door deze niet volledig voor eigen rekening te nemen. 

Voorstel 1: Instemmen met het terugdraaien van de toevoeging van de loon- en prijsontwikkeling (LPO) uit de septembercirculaire 2023 aan de stelpost Jeugd.

Opschalingskorting
Sinds 2015 worden gemeenten geconfronteerd met een korting op het gemeentefonds, die oploopt tot € 975 miljoen in 2026. Deze korting is opgelegd omdat gemeenten door gedwongen opschaling (samengaan naar 100.000+ gemeenten) kosten zouden besparen. De gedwongen opschaling heeft het Rijk een aantal jaren geleden laten vervallen, echter niet de oplopende opschalingskorting. In de Voorjaarsnota 2024 wordt deze oplopende opschalingskorting vanaf 2026 voor een bedrag van € 675 miljoen toch geschrapt. Wij hadden in onze begroting al rekening gehouden met deze korting. Dit betekent een verhoging van onze algemene uitkering. 

Indexering gemeenschappelijke regelingen

In de algemene bestuursvergadering van december 2023 heeft de Vereniging van Zeeuwse Gemeenten (VZG) de richtlijn voor de begroting 2025 voor de gemeenschappelijke regelingen (GR’en) vastgesteld (zie bijlage D bij raadsvoorstel). De strikte richtlijn gaat uit van een toegestane inflatiecorrectie in de GR-begroting 2025 van 3,9 %.  De richtlijn is gebaseerd op de prognose van het percentage overheidsconsumptie beloning werknemers (4,9%) en de prognose van het percentage overheidsconsumptie materieel (2,0 %) voor het jaar 2025, welke zijn gepubliceerd in de Macro Economische Verkenning (MEV) 2024.  De  prognose voor de jaren 2026-2028 baseren we op 2/3e van de verwachte loonontwikkeling en 1/3e van de verwachte prijsinflatie. 

Tijdens de VZG-vergadering van 11 april 2024 is een aanvullend advies (bijlage E bij raadsvoorstel) opgesteld over de correctie van 2024. In deze vergadering is besloten om de inflatiecorrectie voor de begroting 2024 van de GR-en te corrigeren met 1,3 % naar in totaal 4,7 %. Deze aanpassing heeft een structurele doorwerking voor het opstellen van de GR begrotingen 2025 en verder. De verhoging over 2024 nemen we mee in de Bestuursrapportage 2024.

Rentepercentages

De rentepercentages worden beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de inflatie, het monetair beleid van de centrale banken en de algemene economische situatie. 

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft het monetair beleid de afgelopen tijd verkrapt om de economie af te remmen en de hoge inflatie tegen te gaan; onder andere met haar besluit te stoppen met het opnieuw investeren van een deel van haar obligaties en het verhogen van de depositorente. Deze verkrapping tempert de inflatie- en economische groeiverwachtingen, en remt de stijging van de kapitaalmarktrentes. We verwachten daarom dat de kapitaalmarktrentes in 2024 dalen.

De voor onze gemeente relevante rentepercentages vindt u terug in bijlage C. In deze bijlage zijn ook de rentepercentages opgenomen van de geldleningen die verstrekt zijn op grond van de Verordening Stimuleringslening Duurzaamheid Bedrijven en Verenigingen 2020 en de Verordening Lening Duurzaam en Langer Thuis 2022.

Voorstel 2b: In te stemmen met de in bijlage C Uitgangspunten begroting 2025-2028 opgenomen rentepercentages.

Actuele financiële ontwikkelingen van invloed op de budgettaire ruimte

Loon- en prijsstijging uitvoering masterplannen stads- en dorpsvisies

De afgelopen jaren zijn de prijzen van materialen en materieel in de bouw- en infrastructurele sector, als ook de lonen fors gestegen. Dit betekent dat we de budgetten voor bestaande investeringen binnen de stads- en dorpsvisies, die staan gepland vanaf 2025 en verder, ook substantieel moeten verhogen om het beoogde kwaliteitsniveau te borgen. We gaan uit van een stijging van 10%. Voor Burgh-Haamstede geldt dat we de budgetten met 20% verhogen. Dit omdat de helft van die verhoging wordt veroorzaakt door het (gedeeltelijk) elektrisch werken om binnen de normen voor stikstofdepositie te blijven. Op dit moment is elektrisch werken nog 30% duurder dan traditioneel werken, hoewel dat verschil langzaam terugloopt. In totaal vraagt dit een verhoging van het investeringsbudget masterplannen stads- en dorpsvisies met € 2.250.000 en is het nieuwe totaal budget € 37.250.000. 

Belastingopbrengsten

Vanuit de concept-jaarrekening 2023 constateren wij diverse meeropbrengsten van  verschillende belastingen met een structureel karakter. Het betreft: 

• Onroerendezaakbelasting : Vanuit areaal uitbreidingen zien wij een meeropbrengst van € 91.000;
• Toeristenbelasting : De afgelopen jaren stijgt het aantal overnachtingen, waaraan een meeropbrengst van € 91.000 kan worden gekoppeld;
• Forensenbelasting : Vanuit een stijging van het aantal woningen dat in deze heffing wordt betrokken, zien wij een meeropbrengst van € 189.000.  

Gemeenschappelijke regelingen

Recentelijk zijn de ontwerpbegrotingen 2025 van de gemeenschappelijke regelingen ontvangen. Deze bieden wij in juni via een gezamenlijk voorstel aan de raad aan. Via dit raadsvoorstel verwerken we de financiële consequenties in de programmabegroting 2025-2028. Voor de prognose van de budgettaire ruimte betrekken wij deze financiële consequenties bij in de Kadernota: 

GGD/Inkooporganisatie Jeugd  

Op basis van een eerste inschatting, gebaseerd op de concept-programmabegroting 2025-2028, stijgt onze gemeentelijke bijdrage aan GGD Zeeland boven op de VZG-richtlijn met € 86.000. De totale uitgaven voor Jeugdhulp (Zorg in Natura en uitvoeringskosten) stijgen op basis van een prognose voor 2025 naar € 8.857.000. In 2024 is voor hiervoor € 7.940.000 begroot. Deze stijging kunnen we gedeeltelijk dekken uit een indexatiestelpost, groot € 425.000. Per saldo is echter sprake van een forse lastenstijging, voor 2025 € 578.000. Meerjarig daalt dit bedrag tot € 481.000 in 2028. Een risico waarmee we rekening moeten houden, is dat de tarieven voor 2024 zijn vastgesteld op basis van de voorlopige Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling (OVA-index) van 8 januari 2024  (4,94%). De CAO-stijging in de sector van bijna 10% is nog niet volledig via de OVA verwerkt in de tarieven voor 2024. Het verschil wordt verwerkt in de tarieven voor 2025. Daarmee is in deze prognose nog geen rekening gehouden.  

Ook hierin stellen wij voor de oproep van de VNG te volgen om in onze begroting zichtbaar te maken wat onze tekorten zijn op de jeugdbegroting. In eerdere programmabegrotingen besloot de raad om de kosten voor Jeugd voor 50% te dekken vanuit onze eigen middelen. Door deze lijn te volgen laten we 50% van de gestegen uitgaven voor Jeugdhulp ongedekt. Ook volgen we hiermee het advies van de VNG om de kosten voor jeugdzorg niet volledig voor eigen rekening te nemen. Deze verwerking vraagt wel afstemming met onze toezichthouder, de provincie Zeeland. Dit overleg staat begin juni 2024 gepland. 

Voorstel 3:  In te stemmen om de stijging van de uitgaven voor Jeugdhulp voor 50% te dekken uit de budgettaire ruimte en 50% toe te voegen aan de taakstelling voor de hervormingsagenda Jeugd.

SWVO (WMO) 

In de ontwerp programmabegroting SWVO 2025 zien we een toename aan kosten voor maatwerkvoorzieningen Wmo voor 2025 en verder. Wij onderzochten de realiteit daarvan op basis van onze eigen verwachtingen/prognoses. De kosten voor hulp bij het huishouden lopen meerjarig op naar € 403.000 per jaar. Voor de kosten voor begeleiding/dagbesteding is de verwachte meerjarige stijging € 306.000, voor regiotaxi € 41.000. Voor hulpmiddelen verwachten we een relatief forse daling, meerjarig oplopend naar € 194.000.  De hogere verwachte kosten zijn een gevolg van een verwachte volumegroei in cliënten en de verwachte indexatie van de kosten. Uit de verwachte raming blijkt dat meerjarig sprake is van een oplopend tekort. De hogere ramingen worden gedeeltelijk afgedekt vanuit reguliere indexering en uit de egalisatiepost maatwerkvoorzieningen Wmo/Jeugd. Dit betekent een stijging van de lasten in 2027 van € 414.000 en vanaf 2028 € 520.000.  In het proces van het opstellen van de programmabegroting 2025-2028 onderzoeken wij of we dit een deel hiervan kunnen dekken vanuit de aanvullende indexatie vergrijzing WMO, die het Rijk via de Voorjaarsnota 2024 aankondigt.

RUD 

De ontwerpbegroting 2025 van de RUD is een beleidsarme begroting. Dit houdt in dat daar geen nieuw beleid in mag worden opgenomen dat nog niet is vastgesteld door het Algemeen Bestuur. Landelijk is echter aan de omgevingsdiensten/uitvoeringsdiensten opgelegd dat zij robuuster moeten worden. Daarbij zijn door het Rijk eisen gesteld aan onder andere taakomvang, omvang personeelsbestand en de minimale omvang van de begroting. De RUD Zeeland moet hiervoor ook het personeelsbestand uitbreiden om aan de robuustheidscriteria te voldoen. Hiervoor heeft de RUD het plan van aanpak Robuuste RUD Zeeland opgesteld, dat via de derde begrotingswijziging 2024 voor zienswijze aan de raad is aangeboden. De zienswijze periode loopt gelijk met die voor de begroting 2025. Als ingestemd wordt met het plan van aanpak, leidt dit tot een hogere gemeentelijke bijdrage. Hiervoor heeft het Rijk geen extra middelen beschikbaar gesteld. 

VRZ 

In de meerjarenraming van de VRZ bij begroting 2024 was uitgegaan van een forse stijging van kapitaallasten. Deze stijging vindt volgens de begroting 2025 pas later plaats, omdat materieel later vervangen wordt. Dit leidt in 2025 tot en met 2028 tot een verlaging van de gemeentelijke bijdrage. Dit voordeel valt weg vanaf 2029 omdat de stijging van de kapitaallasten zich dan naar verwachting doorzet. We kunnen deze voordelen daarom niet structureel inboeken. 

Muziekschool Zeeland

Uit de ontwerpbegroting 2025 van de Muziekschool Zeeland blijkt een hogere deelnemersbijdrage bovenop de VZG-richtlijn van € 68.000. In de begroting is de kostenstijging meegenomen die vrijwel geheel veroorzaakt worden door cao-aanpassingen over de periode van december 2022 t/m maart 2025. Voor Muziekschool Zeeland komt deze stijging neer op 16,9%.  We houden voor de prognose van de budgettaire ruimte vooralsnog rekening met deze verhoging. 

Verwachte renteopbrengst 2025 schatkistbankieren 

In 2021 besloten we vanwege de lage rentestand tot het aantrekken van een geldlening van € 34 miljoen voor de financiering van onze, veelal ruimtelijke, projecten. Onder andere door incidentele middelen die wij vanuit het Rijk ontvingen, en door vertraging in de uitvoering van deze projecten beleggen wij een groot deel van deze lening in de schatkist van het Rijk. Daarvoor ontvingen wij in 2023 € 1,2 miljoen aan rente en de verwachting is dat dit in 2024 ongeveer hetzelfde bedrag is. Met de voortgang van de uitvoering van onze projecten, verwachten wij in 2025 een renteopbrengst van € 0,7 miljoen. Wij nemen deze renteopbrengst mee in de Bestuursrapportage 2024.

Prognose budgettaire ruimte 2025-2028

Met een doorrekening van de actuele financiële ontwikkeling van de budgettaire ruimte en de voorstellen die zijn gedaan, is de prognose van de budgettaire ruimte voor de programmabegroting 2025-2028 als volgt:

De prognose van de budgettaire ruimte laat zien dat we ons vastgestelde beleid en de al in de begroting opgenomen plannen financieel kunnen blijven uitvoeren. De uitdaging is dat we voldoende financiële middelen hebben, die nog nodig zijn om aan onze wettelijke taken te kunnen blijven voldoen. Als ook om onze ambities uit het coalitieakkoord te kunnen realiseren en de opgaven die nog ons afkomen uit te kunnen voeren. In het onderdeel Uitbreidingsinvesteringen informeren wij u welke benodigde uitbreidingsinvesteringen wij op dit moment inzichtelijk hebben. 

Het college biedt het voorstel om uitbreidingsinvesteringen te honoreren bij de Programmabegroting 2025-2028 aan de raad aan. Via de Programmabegroting 2025-2028 vindt de integrale afweging plaats ten opzichte van de dan definitief bekend zijnde budgettaire ruimte 2025-2028. Het uitgangspunt is dat de te nemen besluiten rondom de uitbreidingsinvesteringen tot een sluitende begroting leiden. Hiermee beogen we een prudent financieel beleid te realiseren. Daarbij nemen wij in acht dat enkele voordelen tot en met 2028 incidenteel zijn (compensatie Rijk en VRZ). Ook houden we daarbij rekening met de volgende risico’s die wij, zonder limitatief te zijn, zien: 
•    De daadwerkelijke vertaling van de Voorjaarsnota 2024 in de meicirculaire 2024;
•    De bezuinigingen die het nieuwe Kabinet nog moet realiseren (begin mei rond €13 miljard);
•    De ontwikkeling rondom mogelijke korting op het gemeentefonds vanwege onze inkomsten toeristenbelasting;
•    De zorg over de haarbaarheid van het realiseren van de taakstelling van € 1,6 miljoen binnen de hervormingsagenda Jeugd;
•    De herziening van het Integraal Huisvestingsplan onderwijs (IHP);
•    Het onderzoek naar de toekomstscenario’s van De Zuidhoek;
•    De kostenontwikkeling rondom de nieuwbouw van Brogum.

Als deze risico's zich manifesteren verdampt de budgettaire ruimte en kan deze zich zelfs omzetten in een structureel budgettair tekort.

De komende periode nemen wij de tijd voor een verdere integrale verdiepingsslag op deze beleidsmatige uitbreidingsinvesteringen. Door hier de tijd voor te nemen beogen we met een onderbouwd en integraal advies en dekkingsvoorstel te komen, met het doel een sluitende structurele programmabegroting 2025-2028 aan uw raad aan te bieden.

Aanvullende reden hiertoe is ook dat de Voorjaarsnota 2024 door het demissionair kabinet is vastgesteld en diverse punten uit het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet nog moeten worden uitgewerkt, zoals onderdelen uit het sociaal domein. De uitkomst hiervan kunnen wij bij de integrale afweging betrekken.

 

Formatieve uitbreidingen

We hebben als gemeente te maken met veel, grote en complexe uitdagingen, de toegenomen druk in de uitvoering van overgedragen taken van het Rijk en onze eigen ambities op Wonen, Werken en Verblijven. We zien hierdoor spanning op fysieke ruimte, maar ook op de realisatiekracht van de ambtelijke organisatie. Dit uit zich onder meer in het steeds weer doorschuiven van projecten. De natuurlijke neiging is om de bestaande formatie daarvoor structureel uit te breiden om aan de uitdagingen, toegenomen druk en ambities het hoofd te bieden. De organisatie heeft in beeld gebracht hoeveel extra formatie dit zou betekenen. Dit geeft een fors budgettair beslag. Het onverkort doorvoeren hiervan past niet binnen de geprognosticeerde budgettaire ruimte.

De vraag is daarnaast of dit nu de juiste beweging is. Enerzijds zien we dat er een disbalans is tussen de door het Rijk overgedragen taken en de daarvoor beschikbare middelen. Hierover is de VNG nog in gesprek met het Rijk. Dit leidt hopelijk tot een betere balans tussen taken en middelen. Anderzijds zien we daarnaast dat op rijksniveau de krapte in de middelen wordt vertaald in formatieve krimp. Het is daarom de vraag of het, gezien de landelijke ontwikkelingen, opportuun is om op gemeentelijk niveau juist te neigen naar het uitbreiden van formatie.

Om het hoofd te kunnen bieden aan de uitdagingen en de druk die we daarvan ervaren, staan we als gemeente voor een veranderopgave. Deze veranderopgave vraagt om het aanbrengen van focus, het stellen van prioriteiten, de doorontwikkeling naar een vakkundige en wendbare organisatie en het nog meer integraal samenwerken van teams. Hiervoor is vorig jaar gestart met een organisatieontwikkelingsprogramma. Deze kwalitatieve doorontwikkeling heeft tijd nodig alvorens we daarvan de eerste vruchten gaan plukken. 

Gezien bovenstaande externe en interne ontwikkelingen benutten wij de periode naar de programmabegroting toe om te onderzoeken wat er echt nodig is om onze realisatiekracht te verhogen en/of welke keuzes gemaakt kunnen worden om het ambitieniveau bij te stellen. Hierbij past ook de overweging om bestaande plannen en projecten eerst af te maken, alvorens met nieuwe te beginnen. De overwegingen kunnen ertoe leiden dat toch blijkt dat het op onderdelen nodig is om in ieder geval tijdelijk de formatie te versterken.

 

Structurele inzet algemene reserve 

In het Bestuurlijk Overleg Financiële verhoudingen (BOFv) van 21 november 2023 is de notitie incidenteel/structureel vastgesteld. In deze notitie staan afspraken en verduidelijking over het onderwerp incidenteel/structureel. Eén van de afspraken gaat over de inzet van incidenteel geld voor structurele uitgaven. Gemeenten mogen een deel van de algemene reserve (incidenteel geld) gebruiken voor structurele kosten. Deze inzet is mogelijk met de voorwaarde dat hiervoor alleen het vrij besteedbare deel van de algemene reserve wordt ingezet (dus na aftrek van de benodigde weerstandscapaciteit voor het opvangen van onze risico’s die zijn opgenomen in de risicoparagraaf) en dat de solvabiliteitsratio boven de 20% blijft. 

Wij zijn van mening dat door een jaarlijks structurele onttrekking aan onze algemene reserve we onze algemene reserve uithollen en daarmee onze solvabiliteit verslechteren. Deze maatregel zien we derhalve als alternatief om een niet sluitende meerjarenbegroting incidenteel sluitend te krijgen. 

Structurele inzet dividend Zeeuwse Energie Houdstermaatschappij (ZEH)

In haar begrotingscirculaire 2025 geeft GS aan dat 50% van de geprognosticeerde inkomsten uit het dividend van de ZEH ingezet mag worden als structureel dekkingsmiddel voor tekorten in de jaren 2025 tot en met 2028. Concreet komt dit voor onze gemeente neer op maximaal € 3,9 miljoen in 2025 en 2026 en maximaal € 1,95 miljoen in 2027 en 2028. 

Inzet van deze middelen is een risico. Het is onzeker of de geraamde dividenduitkeringen wel geëffectueerd kunnen worden. De spanningen in de wereld zijn dynamisch en lopen hoog op. Dat kan gevolgen hebben op de wereldeconomie, prijzen van consumptiegoederen maar ook van primaire grondstoffen waarop onder andere de prijzen van energie zijn gebaseerd. Om die reden zijn wij terughoudend met het structureel inzetten van deze middelen.  

Het zijn echter middelen die we ontvangen door deelname in de ZEH. Wij betrekken deze dan ook bij ons integrale dekkingsvoorstel dat wij u aanbieden bij de Programmabegroting 2025-2028. 

Andere mogelijkheden voor verruiming van de budgettaire ruimte 

Voor het verruimen van de budgettaire ruimte zien wij als mogelijkheden het kostendekkend maken van de tarieven voor de beroepsvaart, het verhogen van de OZB voor niet-woningen, het verhogen van de parkeergelden en het structureel inboeken van het jaarlijkse overschot in het BTW-compensatiefonds (BCF).